Το 2012 ήταν για τη Ρωσία μια μοναδική χρονιά, γεμάτη με σημαντικά γεγονότα στρατηγικής κλίμακας. Η Μόσχα, αντιμετώπισε προκλήσεις τόσο σε εσωτερικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο.
H δημοτικότητα του Πούτιν, που έχει σημειώσει μια μικρή πτώση τον τελευταίο χρόνο, εξακολουθεί να είναι υψηλή.
Το 2011, το Κέντρο Στρατηγικών Ερευνών δημοσίευσε δύο εκθέσεις με τις προβλέψεις του για το 2012. Οι αναλυτές του προέβλεψαν πολιτική κρίση στη χώρα, αύξηση των αντιπολιτευτικών διαθέσεων του πληθυσμού, προειδοποίησαν για την απειλή μιας από-νομιμοποίησης της εξουσίας και μίλησαν για την ανάγκη να προχωρήσουν οι κυβερνώντες σε μεταρρυθμίσεις. Σχεδόν όλες οι προβλέψεις, εκπληρώθηκαν.
Ο Πούτιν χωρίς ανταγωνιστές
Οι προεδρικές εκλογές του 2012 αποτέλεσαν, χωρίς αμφιβολία, το κύριο γεγονός στην πολιτική ζωή της Ρωσίας τη χρονιά που μας πέρασε. Παρά το ότι νικητής, όπως αναμενόταν, αναδείχτηκε ο Βλαντίμιρ Πούτιν, τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας προκάλεσαν μια σειρά εκπλήξεις. Η σημαντικότερη από αυτές είναι η τρίτη θέση που κατέλαβε ο μεγαλοεπιχειρηματίας Μιχαήλ Πρόχοροφ, ένας νεοφερμένος στην πολιτική, που «πάλεψε» σαν αουτσάιντερ. Οι αναλυτές ερμήνευσαν το γεγονός με σαφήνεια και μονοσήμαντα: Η κοινωνία αναζητά ένα νέο είδος πολιτικής.
Προς το παρόν, το θέμα αυτό δείχνει να απασχολεί μόνο τους ανθρώπους που ζουν στις μεγάλες πόλεις. Αλλωστε, η δημοτικότητα του Πούτιν, που έχει σημειώσει μια μικρή πτώση τον τελευταίο χρόνο, εξακολουθεί να είναι υψηλή. Ο πρόεδρος είναι πιο δημοφιλής από τους ανταγωνιστές του. Το χαμηλότερο ποσοστό του είχε καταγραφεί τον Αύγουστο (37%), αλλά το Φθινόπωρο η δημοτικότητά του επέστρεψε στα επίπεδα του 45 – 50%.
«Η αύξηση της δημοτικότητας του Προέδρου το Φθινόπωρο μετά την πτώση των ποσοστών του, τον Αύγουστο, σχετίζεται κατά πάσα πιθανότητα με τις επιτυχημένες για το Κρεμλίνο προεκλογικές εκστρατείες του Οκτωβρίου», λέει ο γενικός διευθυντής του Πανρωσικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, Βαλέρι Φιόντοροφ. Ο ίδιος προσθέτει ότι σημαντικό αντίκτυπο στην εμπιστοσύνη του πληθυσμού στον πρόεδρο της Ρωσίας, είχε η μομφή του Πούτιν σε τρεις υπουργούς της κυβέρνησής του και η έναρξη του αγώνα για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Η κοινωνία εξακολουθεί να θέλει τον επικεφαλής του κράτους με «δυνατή γροθιά», σχολιάζουν οι αναλυτές της κοινής γνώμης. Και ο Πούτιν, είναι ένας από τους λίγους πολιτικούς που πληρούν αυτό το κριτήριο.
Αντιπολίτευση: Κατακερματισμένη, χωρίς ατζέντα
Αν για το Κέντρο Στρατηγικών Μελετών οι μαζικές εκδηλώσεις διαμαρτυρίες στους δρόμους δεν αποτέλεσαν έκπληξη, αυτό αποτέλεσε έκπληξη για πολλούς άλλους αναλυτές και παρατηρητές. Μέσα σε λίγους μήνες εμφανίστηκαν στη σκηνή νέοι ηγέτες της αντιπολίτευσης (όπως ο Αλεξέι Ναβάλνι), οι οποίοι κατάφεραν να πετύχουν αυτό που δεν είχε καταφέρει κανείς άλλος μέχρι σήμερα: Να κατέβουν στους δρόμους δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι. Αυτό το γεγονός αποτέλεσε τον κρίσιμο παράγοντα για να αλλάξει η κυβέρνηση την εκλογική νομοθεσία και να απλουστεύσει το σύστημα καταχώρησης των κομμάτων.
Το πρώτο περιστατικό συνέβη την ημέρα των βουλευτικών εκλογών, στις 4 Δεκεμβρίου 2011, όταν πολίτες, δυσαρεστημένοι από τον τρόπο καταμέτρησης των ψήφων, βγήκαν το βράδυ στους δρόμους της Μόσχας. Την επόμενη μέρα, οι δρόμοι της πρωτεύουσας γέμισαν από δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους, ενώ στο συλλαλητήριο της 10ης Δεκεμβρίου, μαζεύτηκε στην πλατεία «Μπολότναγια» της ρωσικής πρωτεύουσας, ένα τεράστιο πλήθος διαδηλωτών.
Κατά τη διάρκεια των επόμενων έξι μηνών, η αντιπολίτευση πραγματοποίησε μια σειρά μαζικών εκδηλώσεων και δράσεων υψηλού πολιτικού προφίλ: Το συλλαλητήριο στην Λεωφόρο Σάχαρωφ (από 30 – 100 χιλιάδες άτομα), πορεία με αυτοκίνητα στον «λευκό δακτύλιο» της πρωτεύουσας με αίτημα για δίκαιες εκλογές και το πασίγνωστο συλλαλητήριο της 6ης Μαΐου, που έληξε με συγκρούσεις με την αστυνομία.
Αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων, ήταν το γεγονός ότι στην προκήρυξη των περιφερειακών εκλογών του Οκτωβρίου, συμμετείχαν πέραν των τεσσάρων πολιτικών κομμάτων – δεινοσαύρων, όπως οι κομμουνιστές ή το κόμμα «Ενιαία Ρωσία», δεκάδες νέα κόμματα. Ωστόσο, οι νέοι πολιτικοί παίκτες δεν μπόρεσαν να ανταποκριθούν πλήρως στις απαιτήσεις των πολιτών. Η αντιπολίτευση εξακολουθεί να είναι κατακερματισμένη και να μην έχει σαφή πολιτική ατζέντα. Σε όλες τις μεγάλες πόλεις, αλλά και στην περιφέρεια, η αντιπολίτευση έχασε τις περιφερειακές εκλογές. Ωστόσο, οι ειδικοί πιστεύουν ότι η πραγματική μάχη βρίσκεται ακόμα μπροστά.
Διαφθορά: Πιο επικίνδυνη και από την τρομοκρατία
«Ούτε οι Ενοπλες Δυνάμεις του ΝΑΤΟ με τους πυραύλους τους, ούτε η διεθνής τρομοκρατία, ούτε η απειλή των αποσχιστικών τάσεων, τίποτα από όλα αυτά δεν αποτελεί για τη Ρωσία μεγαλύτερη απειλή, από ότι η διαφθορά», λέει ο εκδότης της αντιπολιτευόμενης «Nezavisimaya Gazeta», Κονσταντίν Ρεμτσουκόφ. Πράγματι, το πρόβλημα της διαφθοράς είναι παραδοσιακά στην κορυφή του καταλόγου με τα «κατηγορώ» της αντιπολίτευσης προς την εξουσία.
Το 2012 η αντίδραση του κράτους απέναντι στη διαφθορά έχει γίνει πολύ πιο σκληρή από ότι παλαιότερα. Για πρώτη φορά στη ρωσική ιστορία, πολλά υψηλόβαθμα κρατικά στελέχη απολύθηκαν εξαιτίας σκανδάλων. Το πιο ηχηρό περιστατικό ήταν η παραίτηση του υπουργού Αμύνης, Σερντιουκόφ, ο οποίος μάλιστα θεωρείτο ως ένας από τους πιο πιστούς υποστηρικτές του Προέδρου. Ωστόσο, μετά από το σκάνδαλο που αφορούσε σε πωλήσεις ακινήτων του υπουργείου Αμύνης, έχασε τη θέση του. Το Κρεμλίνο πάντως, πιστεύει ότι ο αγώνας για την καταπολέμηση της διαφθοράς μπορεί να γίνει μια νέα ιδέα που θα ενώσει το έθνος.
Εκτός από τον υπουργό Αμύνης, το 2012 αναγκάστηκε να παραιτηθεί και ο Γιούρι Ούρλιτσιτς, γενικός σχεδιαστής του συστήματος GLONASS (του ρώσικου διαστημικού προγράμματος GPS). Σύμφωνα με τον επικεφαλής της διοίκησης του Προεδρικού γραφείου, Σεργκέι Ιβανόφ, κατά την υλοποίηση του έργου, έγινε υπεξαίρεση περίπου 162,5 εκατομμυρίων ευρώ.
Σκάνδαλο αποκαλύφθηκε ακόμα και στη Σύνοδο Κορυφής του Οργανισμού για τη Συνεργασία στην Ασία και στον Ειρηνικό, APEC, στο Βλαδιβοστόκ. Μια Σύνοδος που αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της χρονιάς στη Ρωσία. Υψηλόβαθμοι κύκλοι της Αστυνομίας αναφέρουν ότι υπεξαιρέθηκαν περίπου 2,325 εκατομμύρια ευρώ από τα έργα που έγιναν στην περιοχή. Στο σκάνδαλο φέρεται να έχει εμπλακεί ο πρώην αναπληρωτής υπουργός Περιφερειακής Ανάπτυξης, Ρομάν Πανόφ. Οι απατεώνες εντοπίστηκαν, ενώ συνεργάτες τους βρέθηκαν ακόμα και στην Υπηρεσία για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς της Αστυνομίας της Μόσχας. Τα στελέχη της υπηρεσίας Λ. Γκλουχόφ και Α. Λιαβίκιν, κατηγορούνται για απάτη ύψους 3 εκατομμυρίων δολαρίων.
Η κοινωνία αντιμετωπίζει θετικά τον αγώνα για την καταπολέμηση της διαφθοράς, αλλά σύμφωνα με ορισμένους εμπειρογνώμονες, οι συλλήψεις υψηλού προφίλ έχουν πολιτικό σκοπό. Το Κρεμλίνο ελπίζει ότι η καταπολέμηση της διαφθοράς θα αποτελέσει μια νέα ιδέα που θα ενώσει το έθνος. Περιέργως, μια παρόμοια πορεία έχει χαράξει και ένας από τους βασικούς γεωπολιτικούς συμμάχους της Ρωσίας, η Κίνα.
Εξωτερική Πολιτική: Στροφή στην Ασία
Μετά τις προεδρικές εκλογές, το πιο πιεστικό από τα θέματα, ήταν το πρόβλημα της γεωπολιτικής επιλογής της Ρωσίας: Ασία ή Ευρώπη; Μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του έτους, οι ειδικοί ανέλυσαν τις προεδρικές επισκέψεις, έκαναν προβλέψεις, προέβησαν σε οικονομικούς υπολογισμούς σχετικά με τον όγκο των εμπορικών συναλλαγών με την ΕΕ και τις χώρες της περιοχής Ασίας-Ειρηνικού. Η σύνοδος κορυφής του APEC τον Σεπτέμβριο, υπό την προεδρία της Ρωσίας, έβαλε τα πάντα στη θέση τους. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν, επιβεβαίωσε ότι στόχος της Ρωσίας είναι η περαιτέρω προσέγγιση με την Κίνα. Ο ίδιος σημείωσε, ότι η στροφή προς την Ανατολή ήδη συμβαίνει και θα προχωρήσει ακόμα πιο πολύ.
Η επιλογή για στροφή προς την Ασία, επιβεβαιώθηκε στις αρχές του Οκτωβρίου στη συνάντηση της Λέσχης «Βαλντάϊ». Εκεί, ο Πούτιν κατέστησε σαφές ότι, ανάμεσα στην Ευρωζώνη που βρίσκεται σε κρίση και της σταθερής Κίνας, η Ρωσία επιλέγει την Ασία. Στον άμεσο προγραμματισμό της κυβέρνησης, είναι η αύξηση του όγκου των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ της Μόσχας και του Πεκίνου (για να φτάσει τα 100 δισ. δολάρια το χρόνο) και το πέρασμα σε συναλλαγές με εθνικά νομίσματα.
Η προσέγγιση με την Κίνα δεν εξαντλεί τις δυνατότητες της στρατηγικής της Μόσχας για την περιοχή της Ασίας – Ειρηνικού. Ένας από τους βασικούς στόχους της Ρωσίας, είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αξιοποίηση των δυνατοτήτων της χώρας να λειτουργήσει σαν γέφυρα μεταξύ της Άπω Ανατολής και της Ευρώπης. «Το τεράστιο και όχι αρκετά αξιοποιημένο δυναμικό της χώρας μας, που καταλαμβάνει περίπου το ένα τρίτο της ευρασιατικής ηπείρου, είναι ο τομέας των μεταφορών και οι δυνατότητες διαμετακόμισης», σύμφωνα με δήλωση που έκανε ο πρωθυπουργός, Ντμίτρι Μεντβέντεφ.
Η Ρωσία στον ΠΟΕ
Η πρώτη αίτηση για ένταξη στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου κατατέθηκε το 1993, αλλά για να πάρει τη θέση της στον ΠΟΕ, η Ρωσία έπρεπε να περιμένει μέχρι τον Αύγουστο του 2012. Οι εμπειρογνώμονες της Παγκόσμιας Τράπεζας εκτιμούν ότι οι επιπτώσεις της προσχώρησης της Ρωσίας στον ΠΟΕ θα είναι θετικές. Είχαν προβλέψει ότι σε μακροπρόθεσμη βάση, η οικονομία της Ρωσίας θα μπορούσε να παρουσιάσει αύξηση της τάξης του 11%, κυρίως λόγω της εντατικοποίησης της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας των ρωσικών εταιρειών. Παράλληλα, οι τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών θα ελαττωθούν μετά την μείωση των δασμών. Την ισχυρότερη επίδραση της ένταξης της χώρας στον ΠΟΕ θα τη νιώσουν οι μεταλλουργικές και οι χημικές βιομηχανίες. Θα ζημιωθούν ο μηχανοκατασκευαστικός κλάδος, η ελαφρά βιομηχανία και η βιομηχανία επεξεργασίας ξυλείας. Οι εμπειρογνώμονες αξιολογούν τις ομοιότητες μεταξύ της ρωσικής και της κινεζικής εμπειρίας και καλούν τις επιχειρήσεις να παίξουν με τους νέους κανόνες, χωρίς να φοβούνται.
Τόσο η Μόσχα, όσο και το Πεκίνο φοβούνται ότι η ένταξη στον ΠΟΕ μπορεί να οδηγήσει σε μαζική είσοδο ξένων εταιρειών στην εγχώρια αγορά. Σαν συνέπεια, θα υπάρξει στασιμότητα στην ανάπτυξη του τομέα παροχής υπηρεσιών και στους «αδύναμους» τομείς της οικονομίας. Ωστόσο, στην Κίνα αυτό δεν συνέβη. Επιπλέον, σε κλάδους που οι εμπειρογνώμονες θεωρούσαν αδύναμους, όπως ο ασφαλιστικός, οι ντόπιοι παίκτες κατάφεραν να αυξήσουν το μερίδιο τους στην εγχώρια αγορά, με την αύξηση της αγοραστικής δύναμης του πληθυσμού. Ένα άλλο θετικό στοιχείο είναι η βελτίωση του επενδυτικού κλίματος και σαν αποτέλεσμα αυτού, η εισροή ξένων κεφαλαίων στη χώρα. Έτσι, οι άμεσες επενδύσεις στην κινεζική οικονομία μετά την ένταξη της χώρας στον ΠΟΕ αυξήθηκαν κατά 18%. Οι ειδικοί λένε ότι αυτό δεν είναι θέμα που λύνεται σε μια ημέρα. Αλλά αν η Ρωσία χρησιμοποιήσει σωστά την κινεζική εμπειρία, η ανάπτυξη της χώρας θα επέλθει σύντομα.
