Ο Άγιος Νικόλαος (Βελιμίροβιτς), Επίσκοπος Αχρίδος (1881-1956) ανήκει στίς επιφανέστερες καί μέ οικουμενικό κύρος θεολογικές μορφές τής Ορθοδόξου Εκκλησίας τής Σερβίας τού τελευταίου αιώνος, μαζί καί μέ τόν πνευματικό του υιό, τόν γνωστό Γέροντα καί Θεολόγο Άγιο Ιουστίνο Πόποβιτς, τής Μονής τού Τσέλιε, Καθηγητή (1935-1945) τής Δογματικής στή Θεολογική Σχολή Βελιγραδίου. Ο Νικόλαος Βελιμίροβιτς, διδάκτωρ τής Θεολογίας στό Πανεπιστήμιο τής Βέρνης (1908) καί τής Φιλοσοφίας στό Πανεπιστήμο τής Γενεύης (1909), ακολούθησε μετέπειτα τήν οδό τής αφιερώσεως στόν Χριστό καί τήν Εκκλησία Του.
Υπηρέτησε τήν Εκκλησία τής Σερβίας ως Επίσκοπος Ζίτσας (1919, 1934-1941) καί Αχρίδος (1920-1934). Μετά τήν επικράτηση τών Γερμανών στή Γιουγκοσλαβία (1941) υπέστη διώξεις καί κατέληξε στό στρατόπεδο συγκεντρώσεως Νταχάου, όπου υπέστη κακουχίες καί βασανιστήρια. Μετά τό πέρας τού Β΄ Π.Π. καί τήν επικράτηση τού κομμουνισμού στή Νοτιοσλαβία, κατέφυγε στίς Η.Π.Α. όπου δίδαξε σέ διάφορες Ορθόδοξες Χριστιανικές Πανεπιστημιακές Σχολές καί Σεμινάρια. Ανακηρύχθηκε Άγιος από τήν Ιερά Σύνοδο τής Ορθοδόξου Εκκλησίας τής Σερβίας τό έτος 2003, εορταζόμενος στίς 18 Μαρτίου (ημερομηνία κοιμήσεως).
Ο Άγιος Νικόλαος Αχρίδος χαρακτηρίζεται καί πράγματι υπήρξε καί διατελεί παρά Θεώ ως «Ποιμένας μέ ιδιαίτερη διακριτικότητα, λόγιος μέ βαθιά καλλιέργεια, πνευματικός άνθρωπος μέ μεγάλη απήχηση καί διεθνή ακτινοβολία» [1].
Η εν προκειμένω αποτίμηση καί προειδοποίηση τού Αγίου Νικολάου Αχρίδος έναντι τού επικίνδυνου φαινομένου τής Μασονίας, προέρχεται από τά – εν πολλοίς άγνωστα καί δυσεύρετα – Πρακτικά τής Προκαταρκτικής Επιτροπής τών Αγίων Ορθοδόξων Εκκλησιών τής συνελθούσης εν τή εν Αγίω Όρει Ιερά Μεγίστη Μονή τού Βατοπεδίου, επί Πατριαρχίας Φωτίου Β΄. Η Επιτροπή άρχισε τίς εργασίες της τήν Κυριακή τής Πεντηκοστής, 8 Ιουνίου, τού 1930 καί συγκρότησε συνολικά 15 συνεδρίες υπό τήν προεδρία τού Μητροπολίτου Ηρακλείας Φιλαρέτου. Η εν λόγω Διορθόδοξος Επιτροπή συγκλήθηκε από τό Οικουμενικό Πατριαρχείο μέ σκοπό νά καταρτίσει κατάλογο θεμάτων πρός συζήτηση στή μελλοντική Προσύνοδο, η οποία θά προετοίμαζε τή μέλλουσα Οικουμενική Σύνοδο τής Ορθοδοξίας.
Σημαντική θέση στή σχεδιαζόμενη Προσύνοδο θά είχε τό ζήτημα τής ημερολογιακής μεταρρυθμίσεως καί τού Πασχαλίου. Αφορμή τής συγκλήσεως στό Άγιον Όρος αυτής τής Διορθοδόξου Προκαταρκτικής Επιτροπής ήταν η έκρυθμη κατάσταση πού είχε δημιουργηθεί στήν Ελλάδα μέ τήν ημερολογιακή μεταρρύθμιση (1923), η οποία κατέστησε φανερή τήν επικινδυνότητα βεβιασμένων καί μεμονωμένων αποφάσεων από τίς Τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες.
Κατά τήν τελευταία, ΙΕ΄ Συνεδρία, στίς 23 Ιουνίου 1930, καθορίσθηκε καί εγκρίθηκε ο κατάλογος τών θεμάτων, 16 συνολικά, τά οποία θά έπρεπε νά απασχολήσουν τήν μελλοντική Προσύνοδο (βλ. σελίδες 143-145 τών Πρακτικών). Ως έκτο θέμα καταχωρίσθηκε η «Εξεύρεσις τρόπου συνεργασίας τών Ορθοδόξων Εκκλησιών πρός απόκρουσιν τού αθεϊσμού καί τών διαφόρων πεπλανημένων Συστημάτων, οίον: Μασωνισμού, Θεοσοφισμού, Πνευματισμού κ.λ.π.» (σελ. 144 τών Πρακτικών).
Άραγε, εξακολουθεί σήμερα νά παραμένει τό θέμα τής Μασονίας – καί μάλιστα ως εσωτερικού εχθρού – στή λίστα τών πρός συζήτηση θεμάτων από τή σχεδιαζόμενη Οικουμενική Σύνοδο καί τίς Διορθόδοξες Προπαρασκευαστικές Επιτροπές τών εσχάτων δεκαετιών; Ή μήπως τό ζήτημα «εξαφανίσθηκε», όπως εξαφανίσθηκαν ή επιλύθηκαν μέ μεμονωμένες καί όχι γενικά ορθοδόξως αποδεκτές αποφάσεις έτερα φλέγοντα θέματα τής Ορθοδόξου Εκκλησιολογίας, όπως ο τρόπος εισδοχής τών αιρετικών καί σχισματικών στούς κόλπους τής Μιάς, Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας;
Στή σχετική μέ τή Μασονία εισήγησή του ο Άγιος Νικόλαος επισημαίνει τά εξής σημαντικά στοιχεία (εκ τής Συνεδρίας Γ΄• § Η΄Προτάσεις τής Σερβικής Αποστολής • Τρίτη, 10η Ιουνίου 1930):
(α) Τό ζήτημα τής Μασονίας είχε υποτιμηθεί από τό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως ως πρός τίς άλλες αιρέσεις, όπως η Ουνία καί ο Χιλιασμός, πού τέθηκαν γιά συζήτηση στήν Προκαταρκτική Σύνοδο (τότε ακόμη η παπική Ουνία εθεωρείτο ορθώς αίρεση, μέχρι καί τήν ολέθρια συμφωνία τού Balamand τό 1993).
(β) Ο κίνδυνος από τή Μασονία είναι ο μεγαλύτερος όλων, διότι ο Ελευθεροτεκτονισμός είναι εχθρός καί εξωτερικός καί εσωτερικός τής Εκκλησίας.
(γ) Γιά τόν ίδιο λόγο η Μασονία είναι εχθρός μεγαλύτερος καί από τόν Μπολσεβικισμό (τά δέ φοβερά αυτά λόγια λέχθηκαν τή στιγμή πού ο «κόκκινος τρόμος» στή Σοβιετική Ένωση ήταν στό αποκορύφωμά του, αλλά καί η εκκλησιαστική κατάσταση τής Ρωσίας πάνδεινη, λόγω τού διχασμού μεταξύ αφ’ ενός τού Πατριαρχείου Μόσχας υπό τόν Πατριάρχη Άγιο Τύχωνα, αφ’ ετέρου δέ τών σχισματικών τής αριστεριστικής, λεγομένης «Ζώσης Εκκλησίας», θέμα πού απασχόλησε σέ μεγάλη έκταση καί τήν παρούσα αυτή Επιτροπή τού 1930).
(δ) Αρκετοί από τούς διανοουμένους είχαν ήδη τήν εποχή εκείνη εμπλακεί στή Μασονία.
(ε) Ο Ελευθεροτεκτονισμός (Μασονία) είναι νέος Αρειανισμός (διότι απορρίπτει τήν πλήρη θεότητα τού Υιού τού Θεού, δηλ. τού Χριστού, τήν ομοουσιότητά καί ισότητά Του πρός τόν Θεόν Πατέρα).
(στ) Η Μασονία εξισώνει τόν Χριστό μέ τόν Μωϋσή, τόν Βούδδα, τόν Μωάμεθ, αρχηγούς «θρησκειών» καί επομένως καταργεί τόν Χριστό, τό Ευαγγέλιο καί τήν Πίστη τής Εκκλησίας, πού τονίζει ότι η Ορθοδοξία είναι η μόνη αληθής θρησκεία (διότι ο Χριστός είναι ο Παντοκράτωρ Θεός).
(ζ) Μπροστά μας βρίσκεται μέγας αγώνας εναντίον τής Μασονίας, τόν οποίον πρέπει νά αναλάβουμε χωρίς φόβο, εν ονόματι τού Θεού (οι σημερινές εξελίξεις, εκκλησιαστικές καί εθνικο-πολιτικές, επιβεβαιώνουν τίς εκτιμήσεις αυτές τού Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς).
Ιδού η τοποθέτηση τού Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς επί λέξει [2] :
«3). Τό ζήτημα τού Ελευθέρου Τεκτονισμού. Η Μεγάλη Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως εσημείωσεν εν τώ Καταλόγω αυτής αιρέσεις τινάς ονομαστί, ως τόν Ουνιτισμόν, Χιλιασμόν κ.τ.λ., αλλ’ ο Μασωνικός κίνδυνος υπερβαίνει πάντας, καί δυστυχώς ικανοί τών διανοουμένων είνε συνδεδεμένοι μετ΄ αυτού. Ούτος είνε ο νέος Αρειανισμός καί ενώπιον ημών πρόκειται μέγας αγών, όν οφείλομεν άνευ φόβου νά αναλάβωμεν εν ονόματι τού Θεού. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος τού Χριστιανισμού εν τώ κόσμω δέν είνε ο Μπολσεβικισμός ή άλλο τι, αλλ’ ο Τεκτονισμός, διότι είνε εχθρός εξωτερικός καί εσωτερικός. Ημείς λέγομεν ότι η Χριστιανική Θρησκεία είνε η Θρησκεία, η μόνη Θρησκεία, καί η Ορθοδοξία η μόνη αληθής, αυτοί δ’ αρνούνται τό Ευαγγέλιον καί τόν Χριστόν, θέτοντες αυτόν εν ίση γραμμή πρός τόν Μωϋσήν, τόν Βούδδαν, τόν Μωάμεθ».
Τό θέμα τής Μασονίας καί τών («αδελφικών» της, σημειώνουμε εμείς) συστημάτων τού θεοσοφισμού καί τού πνευματισμού, συζητήθηκαν εκτενέστερα σέ άλλη συνεδρία, τήν ΙΑ΄, (σελ. 127-128 τών Πρακτικών), όπου κατά τήν πληροφορία τών Πρακτικών καί χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις, «διεξάγεται μακρά συζήτησις, καθ’ ήν πολλαί αναπτύσσονται γνώμαι περί τής φύσεως, τού σκοπού τών ως άνω συστημάτων καί τής επί τού Λαού επιδράσεως αυτών» (σελ. 128). Βεβαίως, καθώς ανέφερε (σελ. 127) καί ο Μητροπολίτης Ερμουπόλεως Νικόλαος, 2ος αντιπρόσωπος τού Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, περί τής Θεοσοφίας υπήρχε ήδη καταδικαστική συνοδική απόφαση, η δέ κατά τής Μασονίας αντιρρητική γραμματεία ήταν τότε πολύ μεγάλη : «[…] ο Θεοσοφισμός έχει καταδικασθή παρά Ιεράς Συνόδου, περί Μασωνισμού δέν γνωρίζει άν υπάρχη καταδικαστική Συνοδική απόφασις, αλλ’ έχουσι τόσα κατ’ αυτού γραφή, ώστε η ατμόσφαιρα νά είναι κεκορεσμένη».
Παρά τήν απόφαση πού ελήφθη από τήν Προκαταρκτική Επιτροπή στήν Ι.Μ.Μ. Βατοπεδίου τό 1930, δυστυχώς εκ μέρους τουλάχιστον τών ελληνοφώνων Ορθοδόξων Εκκλησιών, μόνη η Εκκλησία τής Ελλάδος πήρε αρκετά στά σοβαρά τό θέμα τού Ελευθεροτεκτονισμού – Μασονίας, ώστε στηριζόμενη ονομαστικώς στίς αποφάσεις τής Προκαταρκτικής αυτής Επιτροπής τού 1930 εν Αγίω Όρει, νά λάβει τό έτος 1933 τήν πρώτη επίσημη – από τρείς συνολικά (1933, 1972, 1996) – καταδικαστική τής Μασονίας απόφασή της, στή Συνεδρία τής 7ης Οκτωβρίου 1933 καί νά εκδώσει ειδική Πράξη (Εκκλησία 48/1933, σελ. 37-39).
Σύμφωνα μέ αυτήν η Μασονία είναι «διεθνής μυητικός οργανισμός» καί «μυσταγωγικό σύστημα, όπερ υπομιμνήσκει τάς παλαιάς εθνικάς μυστηριακάς θρησκείας ή λατρείας, από τών οποίων κατάγεται καί τών οποίων συνέχειαν καί αναβίωσιν αποτελεί»• επίσης, η Σύνοδος κατηγορεί τή Μασονία γιά συγκρητισμό, πράγμα πού επιβεβαιώνει τήν καταγωγή της από τά αρχαία ειδωλολατρικά μυστήρια, τά οποία δέχονταν στίς μυήσεις τους κάθε λάτρη, οποιουδήποτε Θεού• η Μασονία «ανυψοί ανεπαισθήτως εαυτήν εις είδός τι υπερθρησκείας, θεωρούσα πάσας τάς θρησκείας, μηδέ τής Χριστιανικής τοιαύτης εξαιρουμένης, ως υποδεεστέρας αυτής» [3].
Η θεολογική κινητικότητα πού αναπτύχθηκε ως συνέπεια τής εν λόγω προβληματικής στίς αρχές τής δεκαετίας τού 1930 είχε προφανώς υπήρξε καί τό έναυσμα γιά τή συγγραφή από τόν μακαριστό Καθηγητή Π.Ν. Τρεμπέλα τών έργων του Μασωνισμός καί Θεοσοφία, τό 1932, καί Πνευματισμός τό 1936 [4] .
Παρά τήν αβάσιμη αμφισβήτηση σήμερα στή Σερβία από μερικούς κύκλους τής αντι-μασονικής στάσεως τού Αγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς, η παραπάνω κρυστάλλινη θέση του επιβεβαιώνεται καί από άλλα γραπτά του, όπως τήν Επιστολή (115) Στήν αδελφότητα τού «Αγίου Ιωάννου» γιά τά αποκαλυπτικά φαινόμενα τής εποχής μας, η οποία γράφηκε σέ κάποιο χρόνο μεταξύ 1937-1941. Καί εκεί γράφει τά εξής [5] :
«Διαβάσατε τήν Αποκάλυψη τού Ιωάννη καί σάς κυρίευσε φόβος. Σάς φαίνεται ότι εκείνες οι φοβερές περιγραφές αναφέρονται ακριβώς στήν εποχή μας. Κάποιος σάς ερμήνευσε ότι όλοι εκείνοι οι φοβεροί δράκοι καί τά θηρία ήδη ήρθαν στόν κόσμο: Καί ο κόκκινος δράκος (Απ. 12, 3) ως «σοσιαλισμός», καί τό μαύρο δεκατοκέρατο θηρίο (Απ. 13, 1) ως «μασονισμός» καί τό δικέρατο θηρίο (Απ. 13, 11) ως «αίρεση». Καί όλα αυτά τά τέρατα στόν πόλεμο εναντίον τού χριστιανισμού! Ακριβώς έτσι είναι, αδέλφια μου. Στήν εποχή μας η κόλαση έχει ξεσηκώσει όλες τίς στρατιές της εναντίον τού Χριστού καί οι πραγματικοί χριστιανοί πρέπει χωρίς φόβο νά κοιτούν μπροστά τους, μέ δυνατή πίστη καί εμπιστοσύνη στόν μοναδικό Ανίκητο».
Από τήν ίδια περίοδο προέρχεται μεταξύ πολλών άλλων επιστολών τού Αγίου, καί μία ακόμη παρεμφερής στό θέμα μας, όπου ο Άγιος Νικόλαος προειδοποιεί κάποιον Χριστιανό γιά τήν δαιμονική προέλευση ενός οράματος πού είδε ο πιστός μέ περιεχόμενο «διαθρησκειακής εναρμόνισης». Γράφει ο αγιόσοφος ποιμένας [6] :
«Είχατε ένα ασυνήθιστο όραμα στήν Εκκλησία κατά τή διάρκεια τής προσευχής. Είδατε πώς ο Χριστός βγήκε από τό ιερό καί στάθηκε. Ύστερα βγήκε κάποιος σάν Εβραίος ραβίνος, καί στάθηκε εξ αριστερών τού Χριστού. Τελικά βγήκε πάλι κάποιος μέ τή μαντήλα στό κεφάλι, καί στάθηκε εκ δεξιών τού Χριστού. Τότε καί οι δυό τους από τίς πλευρές έδωσαν τά χέρια στόν Χριστό καί έκαναν χειραψία μαζί Του. Τέτοιο όραμα είχατε. Ενώ σάν ερμηνεία τού δήθεν ερμηνευτή ανακοινώνετε τό εξής: ο Θεός θέλει νά συμφιλιωθούν όλες οι θρησκείες καί νά δημιουργηθεί μία πίστη στόν κόσμο ! Ο καθένας πού είναι μυημένος στά μυστήρια τής Βασιλείας τού Θεού μπορεί νά σάς πεί ότι καί τό όραμα είναι ψευδές καί η ερμηνεία είναι ψευδής. Τό φάντασμα πού είδατε μπροστά σας δέν είναι από τόν Θεό, αλλά από εκείνον πού πάντα σηκώνει τά κέρατά του εναντίον τής πίστης τού Χριστού […] Από πού τέτοιο όραμα, ρωτάτε.
Από εκείνον πού βάζει σέ πειρασμούς. Επιθεωρήστε τή ζωή σας καί θά καταλάβετε. Στίς μέρες μας πολύ ακούγεται – από τούς ολιγόπιστους, βέβαια – περί τής συμφιλίωσης καί εξίσωσης όλων τών θρησκειών […] Μπερδέψατε τίς έννοιες. Άλλο πράγμα είναι η κοινωνική καί πολιτική ειρήνη καί άλλο η συμφιλίωση τών θρησκειών. Καί άλλο πράγμα είναι η εξίσωση στά δικαιώματα καί τίς υποχρεώσεις τών πολιτών καί άλλο η ισοπέδωση τών θρησκειών. Στούς χριστιανούς έχει αυστηρά διαταχθεί η ελεημοσύνη πρός όλους τούς ανθρώπους, χωρίς διαφορά στήν πίστη, αλλά ταυτόχρονα καί η αυστηρή τήρηση τής αλήθειας τού Χριστού. Ως χριστιανός εσείς μπορείτε νά θυσιάσετε γιά τούς αλλοθρήσκους καί τήν περιουσία καί τή ζωή σας, αλλά μέ τίποτα τήν αλήθεια τού Χριστού, αφού εκείνο είναι, ενώ αυτό όχι, δική σας ιδιοκτησία. Εδώ βρίσκεται ο λίθος προσκόμματός σας, σέ τούτη τή μή διαφοροποίηση. Από τούτη τήν μή διαφοροποίηση ήρθε καί η σύγχυση στήν ψυχή. Στή πραγματικότητα εσείς δέν είδατε ούτε τόν Χριστό ούτε τόν Μωάμεθ, είδατε μόνο τή δική σας ψυχή. Ο Θεός άς σπεύσει σέ βοήθειά σας».
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ – ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Σημείωμα γιά τήν έκδοση εν ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΒΕΛΙΜΙΡΟΒΙΤΣ, Δρόμος δίχως Θεό δέν αντέχεται…, Ιεραποστολικές Επιστολές Α΄, εκδόσεις «Εν πλώ», Αθήνα 2010(4), σελ. 15.
[2] Πρακτικά τής Προκαταρκτικής Επιτροπής τών Αγίων Ορθοδόξων Εκκλησιών τής συνελθούσης εν τή εν Αγίω Όρει Ιερά Μεγίστη Μονή τού Βατοπεδίου (8-23 Ιουνίου 1930), τύποις «Φαζιλέτ» Τάσσου-Βακαλοπούλου, εν Κωνσταντινουπόλει 1930, σελ. 73.
Βλ. τό σύγγραμμα στή Βιβλιοθήκη τού Πανεπιστημίου Κρήτης
[3] ΑΡΧΙΜ. ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΤΣΙΑΚΚΑΣ, Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Θρησκειών καί Αιρέσεων, Παραχριστιανικών-Παραθρησκευτικών Ομάδων καί Σύγχρονων Ιδεολογικών Ρευμάτων, έκδ. Ι.Μ. Τροοδιτίσσης, 2002, σελ. 583.
[4] ΕΜΜ. Ι. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ, «Τρεμπέλας Παναγιώτης» εν ΘΗΕ 11 (1967), στ. 847
[5] ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΒΕΛΙΜΙΡΟΒΙΤΣ, Δρόμος δίχως Θεό δέν αντέχεται…, Ιεραπο-στολικές Επιστολές Α΄, εκδόσεις «Εν πλώ», Αθήνα 2010(4), σελ. 286.
[6] Επιστολή (127) Στόν συνταξιούχο Π.Ν. γιά ένα όραμα εν ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΒΕΛΙΜΙΡΟΒΙΤΣ, Δρόμος δίχως Θεό δέν αντέχεται…, Ιεραποστολικές Επιστολές Α΄, εκδόσεις «Εν πλώ», Αθήνα 2010(4), σελ. 313ε.315.
