Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος σε επιστολή απάντησης προς τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Θεόφιλο για το ζήτημα της Πανορθόδοξης για το Ουκρανικό, κάνει λόγο για πρόταση που προκαλεί έκπληξη και απορία και παράλληλα αφήνει αιχμές για τα κίνητρα.

Αναλυτικά η επιστολή:

«Μακαριώτατε και Αγιώτατε Πατριάρχα Ιεροσολύμων και πάσης Παλαιστίνης, εν Χριστώ τω Θεώ λίαν αγαπητέ και περιπόθητε αδελφέ και συλλειτουργέ της ημών Μετριότητος κύριε Θεόφιλε, την Υμετέραν γερασμίαν Μακαριότητα αδελφικώς εν Κυρίω κατασπαζόμενοι, υπερήδιστα προσαγορεύομεν.

Ελάβομεν και μετ’ εκπλήξεως ου μικράς ανέγνωμεν το από 11ης Δεκεμβρίου 2019 Γράμμα της Υμετέρας Μακαριότητος, δι’ ου καλείτε την ημετέραν Μετριότητα εις συνάντησιν των Ορθοδόξων Προκαθημένων εν τόπω της Υμετέρας δικαιοδοσίας προς διαβούλευσιν «διά την διατήρησιν της μεταξύ των Ορθοδόξων Εκκλησιών Ευχαριστιακής ενότητος». Την έκπληξιν, ίνα μη είπωμεν την κατάπληξιν ημών, εκ του ως άνω Γράμματος της Υμετέρας Μακαριότητος προκαλούν αι ακόλουθοι παρατηρήσεις:

Εν πρώτοις εκπλησσόμεθα ουχί ευχαρίστως εκ του γεγονότος ότι διά πρώτην φοράν εις την μακραίωνα ιστορίαν των δύο ημετέρων Πατριαρχείων το ορθώς επιγραφόμενον «Ελληνορθόδοξον Πατριαρχείον Ιεροσολύμων» αλληλογραφεί μετά του Οικουμενικού Πατριάρχου εις γλώσσαν ξένην προς την μητρικήν ημών τοιαύτην, ως εάν έπαυσεν αίφνης να αισθάνηται τούτο όμαιμον και ανήκον μεθ΄ ημών εις το αυτό ιστορικόν και μαρτυρικόν Γένος, εις το οποίον μάλιστα η Θεία Πρόνοια από αιώνων ενεπιστεύθη την φύλαξιν των ιερών Προσκυνημάτων της Αγίας Γης διά της Αγιοταφιτικής Υμών Αδελφότητος. Ξενίζει μεγάλως η τοιαύτη στάσις και ενέργεια Υμών πάντας όσοι γνωρίζουν τους αγώνας των αοιδίμων Προκατόχων της Υμετέρας Μακαριότητος, οίτινες αντέστησαν σθεναρώς κατά των γνωστών εκ της Ιστορίας προσπαθειών διεισδύσεως εις τους Αγίους Τόπους ξένων προς το ημέτερον Γένος δυνάμεων. Τι, άραγε, ωδήγησε την Υμετέραν Μακαριότητα εις την ούτω ουχί τιμητικήν δι’ ημάς αποστολήν εγκυκλίου Γράμματος εις την Αγγλικήν αντί του από αιώνων καθιερωμένου τρόπου αλληλογραφίας μεταξύ των Εκκλησιών ημών;

Δεύτερον, μετά δυσκολίας κατανοούμεν την πρωτοφανή εις την ιστορίαν της Ορθοδόξου Εκκλησίας ανάληψιν υφ’ Υμών πρωτοβουλίας προς σύγκλησιν Πανορθοδόξου Συνάξεως. Περιττόν να υπομνήσωμεν Υμίν την θέσιν, την οποίαν κατέχει το Υμέτερον Πατριαρχείον εις την τάξιν των Διπτύχων της Αγιωτάτης Ορθοδόξου Εκκλησίας, ως και το γεγονός ότι, κατά την κανονικήν τάξιν, ήτις ανέκαθεν και μέχρι προσφάτως εγένετο υφ’ όλων των Ορθοδόξων Εκκλησιών σεβαστή, αι Πανορθόδοξοι Συνάξεις των Προκαθημένων συγκαλούνται πάντοτε υπό του Οικουμενικού Πατριάρχου, όστις και προεδρεύει αυτών. Ποίου είδους ενότητα θέλει υπηρετήσει η Υμετέρα πρωτοβουλία, εάν απουσιάζη εκ της προτεινομένης υφ’ Υμών Συνάξεως ο Πρώτος τη τάξει των Ορθοδόξων Προκαθημένων; Και ποίον νόημα θα είχε μία Σύναξις Προκαθημένων, κατά την οποίαν δεν θα ήτο δυνατή η τέλεσις από κοινού της Θείας Λειτουργίας, διότι εις εξ αυτών διέκοψε την Ευχαριστιακήν κοινωνίαν μετά τινων εξ αυτών; Η τυχόν πραγματοποίησις της πρωτοβουλίας Υμών ταύτης θέλει καταδείξει τοις πάσι, φίλοις τε και εχθροίς, ότι η Ορθόδοξος ημών Εκκλησία δεν αποτελεί οργανικήν ενότητα, και έχει περιπέσει εις την κατάστασιν ομοσπονδίας, ή και, έτι χείρον, συνομοσπονδίας Εκκλησιών προτεσταντικού τύπου. Η ευθύνη την οποίαν επωμίζεται η Υμετέρα Μακαριότης διά της πρωτοφανούς ταύτης πρωτοβουλίας Αυτής, είναι πελωρία έναντι της Ιστορίας, και ειλικρινώς απορούμεν πως απεφάσισεν Αύτη να αναλάβη αυτήν, και δη κατά τους κρισίμους τούτους καιρούς.

Τρίτον, απορίαν προκαλεί εις ημάς η επίκλησις, ως σκοπού της προτεινομένης υφ’ Υμών Συνάξεως, της «διαφυλάξεως της Ευχαριστιακής κοινωνίας εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία». Αλλ’ η Ευχαριστιακή κοινωνία εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία ουδέποτε διεκόπη ει μη υπό μιάς και μόνον Ορθοδόξου Εκκλησίας, και τούτο μονομερώς, πασών των λοιπών Ορθοδόξων Εκκλησιών διατηρουσών την προς αυτήν και μετ’ αλλήλων Ευχαριστιακήν κοινωνίαν. Προς την Εκκλησίαν ταύτην, συνεπώς, δέον να κατευθυνθή οιαδήποτε προσπάθεια επανόδου εις την Ευχαριστιακήν κοινωνίαν, και ουχί προς τας λοιπάς Εκκλησίας.

Προς τούτοις, διερωτάταί τις ποίον θετικόν αποτέλεσμα θα ηδύνατο να έχη μία συνάντησις Προκαθημένων, έστω και άτυπος, άνευ προετοιμασίας τινός. Ουδέποτε, μηδέ παρά τοις κοσμικοίς, επεχειρήθη συνάντησίς τις ηγετών άνευ προετοιμασίας, ίνα μη αχθή αύτη εις αποτυχίαν βλαπτικήν διά τον επιδιωκόμενον σκοπόν. Μία τοιαύτη απροετοίμαστος συνάντησις ουχί μόνον δεν θα ωφέλει, αλλά και θα έβλαπτε μεγάλως την ενότητα της Εκκλησίας ημών. Υπό τας συνθήκας ταύτας η τοιαύτη συνάντησις θα υπέκρυπτεν άλλα κίνητρα και θα εξυπηρέτει άλλους σκοπούς πλην εκείνου της ενότητος της Εκκλησίας, την οποίαν ενότητα και θα έπληττεν, ίσως, ανεπανορθώτως.

Κατόπιν τούτων, το Οικουμενικόν Πατριαρχείον, αναλογιζόμενον την ευθύνην αυτού, ως Πρωτοθρόνου εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία, διά την διαφύλαξιν της κανονικής τάξεως, ως και τας σοβαράς συνεπείας διά την ενότητα της Εκκλησίας, τας οποίας θα είχεν η τυχόν, παρά την κανονικήν ταύτην τάξιν και παράδοσιν, πραγματοποίησις της προτεινομένης υπό της Υμετέρας Μακαριότητος συναντήσεως των Προκαθημένων, καλεί Αυτήν αδελφικώς όπως μη εμμείνη εις την πρωτοβουλίαν Αυτής ταύτην, υπηρετούσα, ανεπιγνώστως ίσως, αλλοτρίους σκοπούς από αιώνων υπονομεύοντας τον πανίερον Οικουμενικόν Θρόνον, και αναλαμβάνουσα ούτως ιστορικού μεγέθους ευθύνας διά τας συνεπείας, τας οποίας θα είχεν η ενέργεια αύτη διά την Εκκλησίαν και το Γένος.

Επί δε τούτοις, περιπτυσσόμενοι και αύθις την Υμετέραν Μακαριότητα φιλήματι αγίω, διατελούμεν μετά της εν Κυρίω αγάπης και εξιδιασμένης τιμής.

‚βιθ’ Δεκεμβρίου κς´
Της Υμετέρας γερασμίας Μακαριότητος
αγαπητός εν Χριστώ αδελφός