Θρησκευτικός ατομοκεντρισμός

Ο «μορφωμένος» Νεοέλληνας, δηλαδή ο «θρεμμένος με λογική και Διαφωτισμό», αν αφυπνισθεί κάποτε στο χώρο των υπαρκτικών προβλημάτων και ψάξει για λύσεις όχι με αυθαίρετες διανοητικές αναζητήσεις, αλλά επιστρέφοντας στο κοινό μεταφυσικό βίωμα της Παράδοσης του τόπου, – αν η δίψα του δεν είναι για το Θεό της ατομικής επινόησης και χρήσης, αλλά για το Θεό της διαχρονικής προσωπικής σχέσης, το Θεό «των Πατέρων ημών» – τότε, νομίζω, ότι αισθάνεται τραγικά αβοήθητος μέσα στο σημερινό θρησκευτικό κλίμα στην Ελλάδα…

Η εκκλησιαστική Παράδοση και Ορθοδοξία στον τόπο μας μοιάζει σήμερα κάτι αυτονόητο, αλλά σχεδόν πάντοτε σαν ιστορικό και κοινωνικό γεγονός ή σαν ιδεολογία, που τυγχάνει να φανατίζει ακόμα κάποιες επαγγελματικές περιπτώσεις. Γι’ αυτό και ο τόσος πυρετός –προφορικός και έντυπος- της κηρυκτικής δραστηριότητάς μας αφήνει αβοήθητους στις ουσιαστικές εσωτερικές μας αναζητήσεις, αφού εξαντλείται, συνήθως, σε κοινωνικούς στόχους ηθικής «βελτίωσης», μέσα από εντολές και απαγορεύσεις, ή στη διαπραγμάτευση θεωρητικών θέσεων άσχετων με τα υπαρκτικά προβλήματα του ανθρώπου…

Είναι τόσο βαθειά η θρησκευτική αλλοτρίωση και, συγκεκριμένα, ο εκδυτικισμός μας των Νεοελλήνων, ώστε αν θελήσει κάποτε κάποιος από μας να γνωρίσει το αληθινό πρόσωπο της Εκκλησίας του γυρνώντας στις πηγές της Παράδοση, η «επανεύρεση» σχεδόν δεν διαφέρει από την «εύρεση» της Ορθοδοξίας, που με τόση δίψα επιχειρούν, τις τελευταίες δεκαετίες μερικοί Ευρωπαίοι…

Το κέντρο της θρησκευτικής αλλοτρίωσης και βασικό χαρακτηριστικό της δυτική νοοτροπίας που μας έχει επιβληθεί, είναι η εξατομίκευση του βιώματος, δηλαδή η ατομική ή ιδιωτική θρησκευτικότητα. Η μετοχή στην ευχαριστιακή σύναξη είναι ένα ατομικό καθήκον, η μετοχή στα Μυστήρια μία ατομική δικαίωση, η προσευχή ένα ατομικό γεγονός, η αρετή ένα ατομικό κατόρθωμα, η σωτηρία μία ατομική εξασφάλιση.
Η απαγγίστρωση  από αυτόν τον σχεδόν αυτονόητο σήμερα θρησκευτικό ατομοκεντρισμό, είναι βασική προϋπόθεση για την κατανόηση των κριτηρίων της Ορθόδοξης Πνευματικότητας.

Στους αντίποδες της ατομικής θρησκευτικότητας, που είναι η ριζική άρνηση της ουσίας του ευαγγελικού κηρύγματος, βρίσκεται η Ορθόδοξη αντίληψη για την Εκκλησία ως κοινωνία προσώπων, πραγμάτωση της Εικόνας του Τριαδικού Αρχετύπου, και η μετοχή σε αυτήν την κοινωνία…

Χρήστος Γιανναράς
Αποσπάσματα άρθρου
από το «ΒΗΜΑ» 9-12-1972