Δρ Χαραλάμπης Μ. Μπούσιας, Μέγας Υμνογράφος της των Αλεξανδρέων Εκκλησίας
Σε μια καταπράσινη περιοχή, σε φυσικό πλάτωμα, στις ανατολικές παρυφές της Δίρφυος, βρίσκεται η ιστορική Μονή της Παναγίας της Χιλιαδούς. Είναι η γνωστή μας Μονή των Χαράδρων στην οποίαν ασκήτευσε το πρώτον ο Όσιος Νικόλαος, ο Σικελιώτης, ερχόμενος στην Εύβοια από την μεγαλόνησο της «Μεγάλης Ελλάδας», την πατρίδα του Σικελία.
Στην Μονή φθάνει κανείς από τους Στρόπωνες αφού περάσει από το μικρό χωριό της Λάμαρης και τον χείμαρρο με τα τεράστια πλατάνια, τον Στροπωνιάτη, και από την Κύμη μέσω Μετοχίου και Κούτουρλα. Το καθολικό της διαλελυμένης Ιεράς Μονής Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Χιλιαδούς, σώζεται σε καλή κατάσταση. Η Μονή είναι παλαιά και πιθανόν να κτίσθηκε τον 12ο αιώνα. Είναι κτίσμα ογκώδες με φρουριακό χαρακτήρα.
Η παράδοση θέλει την Μονή της Παναγίας στα Έρια των Καθενών, την «Μονομερίτισσα» και την Μονή Χιλιαδούς να είναι του ίδιου κτίτορα. Αν, λοιπόν, είναι έτσι, τότε και τα δύο Καθολικά είναι κτίσματα του δευτέρου μισού του 12ου αιώνος. Ειδικότερα για το Καθολικό της Μονής Χιλιαδούς συνηγορούν ο φρουριακός χαρακτήρας και το ογκώδες κτίσμα. Στην δυτική πλευρά του Καθολικού σώζεται η καταχύστρα, επάνω ακριβώς από την είσοδο. Η κατά μήκος κάμαρα του Καθολικού είναι υπερυψωμένη καθ’ όλο το πλάτος του και η βόρεια και νότια πλευρά στηρίζονται με αντερίδες, οι οποίες φθάνουν μέχρι την στέγη. Αυτή η υπερύψωση της στέγης δείχνει από μακριά, ως ένας σταυρεπίστεγος ναός.
Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, στα «Μοναστηριακά Ευβοίας», υπάρχει ο φάκελος 526, ο οποίος περιλαμβάνει εκατόν εννέα έγγραφα της Μονής Χιλιαδούς, τα οποία αναφέρονται στα έτη 1835-1842.
Σήμερα η Μονή είναι Μετόχι της Ιεράς Μονής Μακρυμάλλης και πρόσφατα ανακαινίσθηκε εκ βάθρων με έξοδα της Ιεράς Μονής Μακρυμάλλης, επί του νυν Ηγουμένου Αρχιμανδρίτου Ιακώβου Μπαλωμένου, ευλογία του Μητροπολίτου Χαλκίδος Χρυσοστόμου Β´ και με επίβλεψη της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.
Εφέτος εορτάσθηκε με πανηγυρικό τόνο η γιορτή της Παναγίας μας με τις ευλογίες του ακαμάτου Μτροπολίτου Χαλκίδος κ. κ. Χρυσοστόμου, ο οποίος απέστειλε τον ιερομήρυκα της Μητροπόλεως, Αρχιμανδρίτη π. Ιωάννη Καραμούζη να λειτουργήσει και να κηρύξει τον θείο λόγο ενώπιον χιλιάδων πιστών, οι οποίοι προσήλθαν διά να τιμήσουν την τιμιωτέραν των Χερουβείμ και ενδοξοτέραν ασυγκρίτως των Σεραφειμ, την Κυρία μας Θεοτόκον. Σε όλους τους πιστούς προσεφέρθη ευγενώς από την Μονή ευλογημένο νηστίσιμο, λόγω της ημέρας φαγητό, με καφέ και γλυκίσματα. Ο Άγιος Καθηγούμενος, Γέροντας Ιάκωβος, απηύθυνε στο τέλος παραινέσεις και ευχές σε όλους.