ΜΑΡΙΝΑ ΖΙΩΖΙΟΥ [email protected]
Σύμβολο ανθρωπισμού, ιεραπόστολος της ειρήνης και της καταλλαγής, άνθρωπος με φωτισμένη συνείδηση, ευρύτητα πνεύματος και ταπεινότητας αποτελεί ο Ελληνας Ιεράρχης Δρ Αναστάσιος Γιαννουλάτος που από το 1992 ανέλαβε ως Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας.
Βρέθηκε σε μια χώρα που, επί σειρά δεκαετιών, κάθε θρησκευτική πρακτική ήταν πλήρως απαγορευμένη, ενώ η εύθραυστη και έκρυθμη πολιτική κατάσταση συχνά στοχοποιούσε ως κύριο εχθρό την Ορθόδοξη Ελλάδα.
Ο καθηγητής του Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών -τότε επίσκοπος Ανδρούσης στη Μαύρη Ηπειρο- έμαθε τη γλώσσα και τις πολιτιστικές παραδόσεις της Αλβανίας. Με ζήλο και υπομονή, με σύμπνοια και αλληλεγγύη, με σεβασμό στη διαφορετικότητα και φιλειρηνική διάθεση κατάφερε να υπερνικήσει τις διώξεις, την ευαίσθητη υγεία του και να αναγάγει την Ορθόδοξη Εκκλησία σε παράγοντα σταθερότητας, αλλά και ανάπτυξης του αλβανικού κράτους.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος κατατάσσεται στους πιο λαοφιλείς ιεράρχες της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που ελκύει την αγάπη και τη συμπάθεια του παγκόσμιου Ορθόδοξου ποιμνίου.
Μακαριώτατε, ήδη από το 1975, με το σύγγραμμά σας «Ισλάμ, θρησκειολογική επισκόπηση», προσπαθήσατε να καλύψετε το κενό της άγνοιας για τη θρησκεία και τον πολιτισμό των μουσουλμάνων. Πιστεύετε ότι αν οι δυτικές, ανεπτυγμένες κοινωνίες ενδιαφέρονταν και ενημερώνονταν σχετικά με το Ισλάμ θα μπορούσε να αποφευχθεί η ισλαμική τρομοκρατία;
Στις ευρωπαϊκές χώρες έχουν γίνει αρκετές έρευνες σχετικά με το Ισλάμ.
Δεν γνωρίζω πόσο έχουν μελετηθεί από τους πολιτικούς. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί, γενικά, δεν εμβαθύνουν στα θρησκευτικά θέματα και συχνά λαμβάνουν σημαντικές αποφάσεις χωρίς να γνωρίζουν σε βάθος την πολυπλοκότητα του θρησκευτικού φαινομένου. Ως καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, το 1975, συνέγραψα το βιβλίο το οποίο αναφέρατε, για να καλυφθεί ένα βιβλιογραφικό κενό στην Ελλάδα. Προσπάθησα να περιγράψω, όσο γινόταν πιο αντικειμενικά, τις ρίζες, τους πρωταγωνιστές, τις βασικές αρχές και την ιστορική πορεία του Ισλάμ. Δεν φανταζόμουν, όμως, ότι ύστερα από σχεδόν σαράντα χρόνια θα παρέμενε τόσο επίκαιρο. Εχει ήδη πραγματοποιήσει 16 εκδόσεις και κυκλοφορεί σε πολλές δεκάδες χιλιάδες αντίτυπα.
Πριν από αρκετά χρόνια είχα διατυπώσει την άποψη ότι σε πολλά μουσουλμανικά περιβάλλοντα σιγόκαιγε η αγανάκτηση για την αδικία και την περιφρόνηση της αξιοπρέπειας των μουσουλμάνων, με την οποία οι πλούσιες χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής τους αντιμετώπιζαν.
Ηταν επόμενο κάποια στιγμή να διαμαρτυρηθούν και το έκαναν δυναμικά. Αρχικά όσοι ανήκαν σε φτωχότερες ομάδες, αργότερα και πλουσιότεροι και μορφωμένοι ανέλαβαν ρόλους καθοδηγητικούς. Στον προηγούμενο αιώνα πολλοί καταφρονημένοι επαναστάτησαν ζητώντας μια δικαιότερη κοινωνία, χρησιμοποιώντας συνθήματα από αθεϊστικές ιδεολογίες, όπως του διαλεκτικού υλισμού. Υπογράμμιζα ότι θα ήταν τραγικό να έχουμε τον 20ό αιώνα επαναστατικές συσπειρώσεις σε διεθνές επίπεδο, τροφοδοτούμενες από θρησκευτικό φανατισμό.
Μήπως είναι πολύ αργά να αντιμετωπιστεί η ισλαμική τρομοκρατία στην Ευρώπη;
Οχι, ποτέ δεν είναι αργά. Αν συνεργαστούν οι μεγάλες δυνάμεις, το Ισλαμικό Κράτος δεν θα αντέξει. Η ουσιαστικότερη θεραπεία είναι να αναζητηθεί συνειδητά περισσότερη δικαιοσύνη για όλους τους λαούς, ανεξαρτήτως πολιτιστικής και θρησκευτικής παραδόσεως και να καλλιεργηθεί ο αλληλοσεβασμός, το θεμέλιο της αρμονικής συνύπαρξης ανθρώπων και λαών, και η δικαιοσύνη απέναντι στις φτωχότερες κοινωνίες του πλανήτη. Πολλές προσπάθειες έχουν γίνει, ιδιαίτερα μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001, για την ανάπτυξη του διαθρησκειακού διαλόγου για την ορθή ερμηνεία του Ισλάμ. Δυστυχώς οι φανατικές ερμηνείες των θρησκευτικών κειμένων ενθουσιάζουν περισσότερο τα πλήθη. Τελικά ποτέ δεν είναι αργά. Πρέπει όμως να επιταχυνθούν οι προσπάθειες για ειρηνική χρήση του θρησκευτικού βιώματος για παγκόσμια ανάπτυξη και δικαιοσύνη.
Οι δυτικές εκκοσμικευμένες κοινωνίες και οι ηγέτες τους, συχνά παρουσιάζουν μια αχρωματοψία ως προς την κατανόηση του ιερού, δυσκολεύονται να κατανοήσουν και να παραδεχθούν τη δύναμη του θρησκευτικού βιώματος. Προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο με μέσα μόνο κατασταλτικά. Πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν επιχειρήσει από το παρελθόν να θέσουν τον Χριστιανισμό στο περιθώριο. Το κενό το οποίο δημιουργείται εύκολα καλύπτεται από φανατικές ισλαμικές ομάδες. Η Ευρώπη, αν θέλει πραγματικά να αντισταθεί στην απειλή των τζιχαντιστών, πρέπει να ξαναβρεί και να εκτιμήσει τις χριστιανικές της ρίζες. Παράλληλα με τις άλλες πρωτοβουλίες, επιβάλλεται να υπάρχει σοβαρό ιδεολογικό αντίβαρο.
Ποιος θεωρείτε ότι είναι το τραγικότερο θύμα των τζιχαντιστών;
Το φοβερότερο έγκλημά τους είναι η διαστρέβλωση της ουσίας της θρησκείας. Τη χρησιμοποιούν ως κινητήρια δύναμη της ωμής βίας. Ολες σχεδόν οι τρομοκρατικές επιθέσεις συνοδεύονται με την αναφώνηση Αλλάχ Ακμπαρ! (ο Θεός είναι μέγας!). Η βία εν ονόματι της θρησκείας βιάζει την ίδια τη θρησκεία. Το λάδι της θρησκείας δεν μπορεί να χρησιμοποιείται για την ανάφλεξη μίσους και αιματηρών πολέμων. Προορίζεται για να επουλώνει πληγές και να ειρηνεύει καρδιές. Δεν υπάρχει «ιερός πόλεμος», όπως θέλουν να ονομάζουν την Τζιχάντ (που σημαίνει πάλη). Μόνο η ειρήνη είναι ιερή. Ο θρησκευτικός φανατισμός μοιάζει με πυρηνική ενέργεια, που όταν είναι ανεξέλεγκτη προκαλεί φοβερές καταστροφές.
Οταν αναλάβατε τα καθήκοντά σας ως προκαθήμενος της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας προσπαθήσατε να επισκευάσετε τους λατρευτικούς χώρους και να δημιουργήσετε νέους. Τι συνθήκες βρήκατε και ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εκκλησίας της Αλβανίας;
Η Ορθόδοξος Αυτοκέφαλος Εκκλησία της Αλβανίας είχε πλήρως διαλυθεί και καταστραφεί έπειτα από 23 ολόκληρα χρόνια αμείλικτου διωγμού ενός αθεϊστικού καθεστώτος, το οποίο απαγόρευε με το Σύνταγμα οποιαδήποτε θρησκευτική έκφραση. Αυτό είναι το πρώτο χαρακτηριστικό, δύσκολα κατανοητό στους εκτός Αλβανίας. Ολα λοιπόν άρχισαν από μηδενική βάση. Ξεκινήσαμε λειτουργώντας στα ερείπια παλαιών ναών ή κάτω από δέντρα. Με μεγάλες προσπάθειες και με τη Χάρη του Θεού, ανεγείραμε πάνω από 150 νέους ναούς, επισκευάσαμε πάνω από 160 και αναστηλώσαμε 60 πολιτιστικά μνημεία.
Δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ότι η Αυτοκέφαλος Εκκλησία της Αλβανίας περιλαμβάνει πιστούς διαφορετικής εθνικής καταγωγής. Ολοι είναι ισότιμα μέλη της Εκκλησίας μας. Ενα όμορφο δάσος περιλαμβάνει διάφορα είδη δέντρων. Ολα αναπτύσσονται ελεύθερα στο φως του Νοητού Ηλίου της Δικαιοσύνης.
Τρίτο χαρακτηριστικό είναι ότι στην Αλβανία οι Ορθόδοξοι δεν είμαστε η πλειοψηφία αλλά ούτε και ασήμαντη μειοψηφία (είμαστε περίπου 20-22%). Προσπαθήσαμε να έχουμε άριστες σχέσεις με τις άλλες θρησκευτικές κοινότητες, ακόμα και με εκείνους οι οποίοι δηλώνουν μη πιστοί. Βασική μας αρχή παραμένει ο σεβασμός σε κάθε ανθρώπινο πρόσωπο ανεξαρτήτως των θρησκευτικών του πεποιθήσεων. Επιπλέον, εκτός της ανασυστάσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας, αναλάβαμε πρωτοβουλίες σε θέματα παιδείας, υγείας, αγροτικής αναπτύξεως, πολιτισμού, οικολογίας. Μοιραζόμαστε τα δώρα του Θεού, την πίστη, την αγάπη, την ελπίδα και τη δημιουργικότητα, με όλους.
Το τελευταίο διάστημα έχει παρατηρηθεί μια διχαστική ρητορική από υψηλόβαθμα στελέχη της αλβανικής κυβερνήσεως, με ανθελληνικές τοποθετήσεις. Ποια είναι η άποψή σας για το γεγονός αυτό;
Από τον προηγούμενο αιώνα υπήρχαν κύκλοι που καλλιεργούσαν δυσπιστία μεταξύ των δύο λαών. Προσωπικά πιστεύω ότι οφείλουμε να αντισταθούμε σε τέτοιες φωνές και να καλλιεργήσουμε με θετικές προσπάθειες την αλληλογνωριμία, τον αλληλοσεβασμό και τη συνεργασία, προς όφελος και των δύο χωρών. Αυτόν ακριβώς τον ρόλο έχει επιλέξει με λόγο και με έργα η Ορθόδοξος Εκκλησία της Αλβανίας.
Ποια είναι σήμερα η στάση της αλβανικής πολιτείας αλλά και γενικότερα της αλβανικής ελίτ απέναντι στην Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας;
Γενικά αναγνωρίζουν τη μεγάλη συμβολή της Εκκλησίας μας στην πνευματική, οικονομική, πολιτιστική ανάπτυξη και στην ειρηνική συνύπαρξη των θρησκευτικών κοινοτήτων. Βεβαίως δεν έχουν λείψει και ορισμένοι ανθελληνικοί κύκλοι, οι οποίοι, κατά καιρούς, δημιουργούν προσκόμματα. Εμείς με πολλή διάκριση συνεχίζουμε το πνευματικό, μορφωτικό, φιλανθρωπικό και κοινωνικό μας έργο. Ακόμη εξακολουθούμε να τιμούμε τη χώρα συμμετέχοντας ενεργά στις Πανορθόδοξες Συναντήσεις, στους Διαχριστιανικούς και Διαθρησκειακούς Οργανισμούς.
Για την Ελλάδα
«Καιρός να τονιστούν και οι υποχρεώσεις του πολίτη, όχι μόνο τα δικαιώματα»
Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια καλείται να αντιμετωπίσει μια πολύ έντονη οικονομική κρίση, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί τον πρώτο ευρωπαϊκό σταθμό των προσφύγων και των μεταναστών, πράγμα που επιδεινώνει την προσπάθεια για ανάκαμψη και για ανάπτυξη. Υπάρχει ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο για τις νέες γενιές των συμπατριωτών μας; Πολλοί νέοι, κυρίως επιστήμονες, εγκαταλείπουν την Ελλάδα για ένα καλύτερο επαγγελματικό μέλλον στο εξωτερικό.
Πράγματι η οικονομική κρίση και τα προσφυγικά κύματα έχουν κάνει πολύ δύσκολη τη ζωή στην Ελλάδα. Στην ερώτησή σας, αν υπάρχει ελπίδα, η πεποίθησή μου είναι: ασφαλώς ναι. Δοκιμασίες και κρίσεις έχουμε περάσει και στο παρελθόν.
Για μία αποτελεσματική θεραπευτική αγωγή πρέπει να τολμήσουμε ορθή διάγνωση. Συχνά γίνεται λόγος για διαφθορά. Παραλείπουμε όμως να ονομάσουμε τις ρίζες της: το ψέμα, την πλεονεξία, τον εγωκεντρισμό, την έλλειψη υπευθυνότητας έναντι του συνόλου. Αυτοί οι ιοί έχουν μολύνει πολλές ομάδες του πληθυσμού, όχι μόνο όσους βρίσκονται στην πολιτική ή οικονομική εξουσία.
Γίνεται λόγος και για αυτοκριτική. Αλλά συνήθως εννοούμε ότι η αυτοκριτική αφορά άλλους, όχι εμάς. Δεν φτάνει όμως η διάγνωση. Επιβάλλεται να ακολουθηθεί με συνέπεια η δέουσα θεραπευτική αγωγή. Η ουσιαστική αλλαγή, στην Ορθόδοξη ορολογία λέγεται μετά-νοια, δηλαδή μεταβολή νοοτροπίας και συμπεριφοράς.
Σχετικά με το πρόβλημα των προσφύγων νομίζω ότι οι Ελληνες συμπεριφέρθηκαν με τρόπο που τιμά την Ελλάδα. Οι απλοί άνθρωποι έσπευσαν αυθόρμητα να καλύψουν, όσο μπορούσαν, τις ανάγκες των κατατρεγμένων. Ασφαλώς η Ελλάδα δεν πρέπει να παύσει να υπενθυμίζει ότι το Προσφυγικό είναι ευρωπαϊκό πρόβλημα, το οποίο κρίνει το επίπεδο αλληλεγγύης και πολιτισμού της ηπείρου μας.
Οσο για τους νέους επιστήμονες που φεύγουν, ασφαλώς είναι δικαιολογημένη η αναζήτηση καλύτερων συνθηκών στο εξωτερικό. Θα προσέθετα, όμως, ότι δεν πρέπει να λησμονήσουν ότι ανδρώθηκαν και μορφώθηκαν σε μια πανέμορφη χώρα με έναν υπέροχο πολιτισμό.
Ας επωφεληθούν από τα πλεονεκτήματα της διαμονής τους στο εξωτερικό και ας μη λησμονήσουν την οικογένειά τους και τη χώρα τους, η οποία έχει ανάγκη από όλα τα ταλέντα και από όλα τα παιδιά της.
Στην εποχή μας τονίζονται ιδιαιτέρως τα δικαιώματα του πολίτη είναι καιρός να τονιστούν και οι υποχρεώσεις του.
Ποιο είναι το φετινό μήνυμά σας και η ευχή σας για τον καινούργιο χρόνο;
Ο Νοητός Ηλιος της Δικαιοσύνης, ο Χριστός, να φωτίζει τον νου και την καρδιά μας, να μας ελευθερώνει από κάθε μορφή φανερής ή κρυφής αλαζονείας σε κάθε στιγμή της ζωής μας και να πλημμυρίζει με φως ειρήνης και δικαιοσύνης τον τόπο μας και τον κόσμο ολόκληρο.
