ΑΛΒΑΝΙΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ: Από την έναρξη της εκκλησιαστικής κρίσεως στην Ουκρανία, προφορικώς και γραπτώς έχουμε επισημάνει ότι τα εκκλησιαστικά ρήγματα και σχίσματα δεν τα επουλώνει ο χρόνος.
Αντιθέτως τα βαθαίνει και τα σκληραίνει. Η πρόσφατη απόφαση του Πατριαρχείου Μόσχας να ιδρύσει εξαρχία στην αφρικανική ήπειρο επιβεβαιώνει τους αρχικούς φόβους.
Παράλληλα με το σχίσμα μεταξύ εκατομμύριων Ουκρανών Ορθοδόξων, δημιουργείται και νέα ρωγμή στην ευαίσθητη Αφρικανική Ήπειρο, όπου τις τελευταίες δεκαετίες αναπτύσσεται η ορθόδοξη εξωτερική ιεραποστολή.
Στα αφρικανικά κράτη διάφορες χριστιανικές ομολογίες είναι εδραιωμένες από καιρό καθώς και το επεκτατικό Ισλάμ. Στο εξής οι απλοί Αφρικανοί θα καλούνται να προσέλθουν στην Ορθοδοξία από δύο Ορθόδοξα Πατριαρχεία, χωρίς να έχουν μυστηριακή κοινωνία μεταξύ τους. Ο σκανδαλισμός και η εξασθένηση της ορθοδόξου μαρτυρίας από τη διχαστική αυτή δραστηριότητα είναι ολοφάνερα. Πρόκειται για οδυνηρή εξέλιξη.
Ο ισχυρισμός ότι δεν υφίσταται σχίσμα στην Ορθοδοξία αλλά απλώς διαφωνίες μοιάζει με τη θεωρία ότι δεν υπάρχει κορονοϊός. Το σχίσμα, με ποικίλες μεταλλάξεις, είναι προφανές και επείγει να αναζητηθεί θεραπευτική αγωγή και χρήση του εμβολίου, που η αποστολική παράδοση έχει καθορίσει: συμφιλίωση, καταλλαγή.
Τον Νοέμβριο του 2019 είχαμε αποστείλει σε όλους τους Ορθοδόξους Προκαθημένους το κείμενο -που δημοσιεύτηκε και στον Τύπο- «Έκκληση-Δέηση για την υπέρβαση της εκκλησιαστικής πολώσεως», στο οποίο τονίσαμε την απόλυτη προτεραιότητα του χρέους της ενότητος, την ανάγκη αξιοποιήσεως του διαλόγου, την αποφυγή εθνοφυλετικών συσπειρώσεων, την επείγουσα ενεργοποίηση της αρχής της Συνοδικότητος, στην οποία έχει στηριχθεί διαχρονικά η Ορθόδοξη Εκκλησία. Επιμείναμε με σαφήνεια ότι: «Συνηγμένοι εν Αγίω Πνεύματι, με αλληλοσεβασμό και αποκλειστικό σκοπό την ανεύρεση μιας ειρηνικής ρυθμίσεως, έχουμε τη δυνατότητα να καταλήξουμε σε μια λύση κοινώς αποδεκτή για όλη την Ορθόδοξη Εκκλησία».
Η αγωνιώδης αυτή έκκληση παραμένει απολύτως επίκαιρη και σήμερα. Προς διευκόλυνση του αναγνώστη αναδημοσιεύεται και επισυνάπτεται.
Τίρανα, 8 Ιανουαρίου 2022
Αναστάσιος
Αρχιεπίσκοπος Tιράνων, Δυρραχίου καί πάσης Αλβανίας
Εν αναμονή τών Χριστουγέννων 2019
Έκκληση -Δέηση
για την υπέρβαση της εκκλησιαστικής πολώσεως
1.Πολλά γράφονται και λέγονται, μήνες τώρα, σχετικά με το Ουκρανικό εκκλησιαστικό ζήτημα. Το πιο κρίσιμο και αναγκαίο, όμως, είναι να τονισθεί το χρέος της ενότητος της Ορθοδοξίας. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος εκφράζοντας την πατερική πνευματική εμπειρία και εκκλησιαστική παράδοση διακήρυξε: «Τό τής Εκκλησίας όνομα ου χωρισμού, αλλά ενώσεως καί συμφωνίας όνομα. Εκκλησία γέγονε ουχ ίνα διηρημένοι ώμεν, αλλά συνημμένοι». Και αλλού: «Ουδέν ούτω παροξύνει τόν Θεόν ως το Εκκλησίαν διαιρεθήναι». Οποιαδήποτε, λοιπόν, ενέργεια οφείλει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τη βασική αυτή αλήθεια: Η ενότητα της Εκκλησίας είναι πριν και πάνω από όλα.
2.Τα εκκλησιαστικά γεγονότα του έτους που πέρασε, δημιούργησαν μία νέα πραγματικότητα, με την προφανή ανάμειξη και γεωπολιτικών ενδιαφερόντων και σκοπιμοτήτων. Η νέα αυτή κατάσταση δεν είναι δυνατόν εμμέσως ή αμέσως να αγνοείται. Η παραχώρηση του Αυτοκεφάλου στην Εκκλησία της Ουκρανίας δεν έφερε την ποθητή ενότητα των Ορθοδόξων ούτε την ειρήνη, όπως είχε συμβεί με όλες τις προηγούμενες παραχωρήσεις Αυτοκεφαλίας. Το κεντρικό πρόσωπο του Ουκρανικού προβλήματος, ο αυτοαποκαλούμενος «Πατριάρχης» κ. Φιλάρετος, τελικά αρνήθηκε τον Τόμο, κατηγορώντας το περιεχόμενο και τον σκοπό του. Οι διχασμοί έχουν επεκταθεί και σε άλλες περιοχές και γενικότερα στον Ορθόδοξο κόσμο. Παράλληλα, το κατεξοχήν μυστήριον της ενότητος και της συγγνώμης -η Θεία Ευχαριστία- χρησιμοποιήθηκε από το Πατριαρχείο Μόσχας κατά την αντιπαράθεση ως μοχλός πιέσεως. Δεκάδες εκατομμύρια Ορθοδόξων έχουν διακόψει την ευχαριστιακή κοινωνία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και την Εκκλησία της Ελλάδος. Εξάλλου το ζήτημα της εγκυρότητος των χειροτονιών που ετέλεσε ο αυτοαποκαλούμενος «Πατριάρχης» κ. Φιλάρετος, ενώ ήταν αφορισμένος και αναθεματισμένος, εξακολουθεί να διχάζει. Τα επώδυνα αποτελέσματα της γενομένης εγχειρήσεως είναι πασίγνωστα όχι μόνο στους Ορθοδόξους κύκλους, αλλά γενικότερα σε όλο τον χριστιανικό κόσμο.
3.Προς το παρόν, στις περισσότερες Ορθόδοξες Εκκλησίες επικρατεί μία ανησυχητική σιωπή. Oι διαφαινόμενες εκατέρωθεν πολιτικές πιέσεις τραυματίζουν το πνευματικό κύρος της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Ενώ η κινητοποίηση ανεύθυνων προσώπων, για να λοιδορούν εκείνους που διατυπώνουν διαφορετικές εκτιμήσεις, κολακεύοντας συγχρόνως όσους υποστηρίζουν, ευτελίζει τον διορθόδοξο διάλογο σε μία κρίσιμη για την Ορθοδοξία εποχή. Ορισμένοι εκκλησιαστικοί κύκλοι εκφράζουν την προσδοκία ότι σιγά-σιγά όλες οι Ορθόδοξες Εκκλησίες θα αναγνωρίσουν τον παραλαβόντα τον Τόμο. Όμως, κι αν ακόμη ορισμένες Αυτοκέφαλες Εκκλησίες τoν αναγνωρίσουν, αρκετές άλλες, όπως δηλώνουν στις μέχρι τούδε δημόσιες τοποθετήσεις τους, θα παραμείνουν στην άρνηση. Με αποτέλεσμα μια εθνοφυλετική διάσπαση (σε Έλληνες, Σλάβους και όσους επιθυμούν αρμονικές σχέσεις με όλους), η οποία ακυρώνει τον πολυεθνικό και πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της Ορθοδοξίας και την οικουμενικότητά της. Τα εκκλησιαστικά σχίσματα δεν τα διορθώνει αυτομάτως ο χρόνος ούτε τα επουλώνει αντιθέτως τα παγιώνει και τα βαθαίνει.
4.Επείγει πλέον να αναζητηθούν δρόμοι υπερβάσεως της εκκλησιαστικής πολώσεως. Για την αντιμετώπιση των ποικίλων συγκρούσεων στον κόσμο το πρώτο στάδιο ενεργειών είναι η αποκλιμάκωση. Είναι ευρύτατα αποδεκτό και συχνά επαναλαμβάνεται διεθνώς ότι μόνον με σοβαρό διάλογο είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν οι εντάσεις. Ας επιδιωχθεί το συντομότερο εκ νέου επικοινωνία και ανταλλαγή δημιουργικών προτάσεων μεταξύ των βασικών παραγόντων της κρίσεως. Υπάρχουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία πρόσωπα που μπορούν να συμβάλουν στην άμεση έναρξη διαβουλεύσεων.
5. Καιρός να τεθούν ως βάσεις των νέων προσπαθειών αλήθειες της Ορθοδόξου Παραδόσεως, οι οποίες στηρίζονται στην Αγία Γραφή. Πχ:«Τί δέ με καλείτε, Κύριε Κύριε, καί ου ποιείτε ά λέγω;» (Λουκ. 6:46, πρβλ. Ματθ.7:21) «Εγώ δέ λέγω υμίν, αγαπάτε τούς εχθρούς υμών, ευλογείτε τούς καταρωμένους υμάς, καλώς ποιείτε τοίς μισούσιν υμάς» (Ματθ. 5:44)«άφες ημίν τά οφειλήματα ημών, ως καί ημείς αφίεμεν τοίς οφειλέταις ημών»(Ματθ. 6:12)«σπουδάζοντες τηρείν τήν ενότητα τού Πνεύματος εν τώ συνδέσμω τής ειρήνης» (Εφεσ.4:3, βλέπε και Γαλ.5:15). Ακολουθώντας πιστά τις εντολές του Κυρίου θα διακρίνουμε νέους δρόμους για την υπέρβαση της κρίσεως.
6.Υπάρχουν λύσεις. Θα μας φωτίσει ο Θεός να τις προσδιορίσουμε. Οι λύσεις βεβαίως δεν θα επιτευχθούν με την ανταλλαγή προσβλητικών και απειλητικών κειμένων ή με εξωεκκλησιαστικές παρεμβάσεις ούτε είναι δυνατόν να επιβληθούν μονομερώς ή αυτομάτως με το πέρασμα του χρόνου. Κάθε καθυστέρηση επιδεινώνει την ήδη οδυνηρή κατάσταση. Και αν «στο τέλος», «στο μέλλον», βρεθεί κάποια λύση, θα έχουν πλέον συσσωρευθεί στην ιστορία της Ορθοδοξίας πολλές δυσάρεστες σελίδες. Η βασική αρχή της Συνοδικότητος, στην οποία έχει στηριχθεί διαχρονικά η πορεία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, είναι η μόνη τελικά που μπορεί να ανοίξει διέξοδο στην υφισταμένη κρίση. Συνηγμένοι εν Αγίω Πνεύματι, με αλληλοσεβασμό και αποκλειστικό σκοπό την ανεύρεση μιας ειρηνικής ρυθμίσεως, έχουμε τη δυνατότητα να καταλήξουμε σε μια λύση κοινώς αποδεκτή για όλη την Ορθόδοξη Εκκλησία. Όσο αναβάλλεται η αξιοποίηση της Συνοδικότητος σε Πανορθόδοξο επίπεδο, οι πολυμερείς διασπάσεις στην Ορθόδοξη Οικουμένη θα γίνονται πολλαπλά επικίνδυνες. Η σημερινή τεχνολογία επιτείνει τον θόρυβο,τη σύγχυση και την αναταραχή μεταξύ των Ορθοδόξων και τελικά μειώνεται η αξιοπιστία της Ορθοδοξίας στον σύγχρονο κόσμο.
7.Καθώς πλησιάζουν τα Χριστούγεννα, η μεγάλη εορτή της ελεύσεως στην ανθρωπότητα του Υιού και Λόγου του Θεού, της εκπληκτικής πρωτοβουλίας του Πατρός για τη συμφιλίωση με το ανθρώπινο γένος, εντείνουμε ταπεινά τη δέησή μας όπως επιταχυνθούν τα βήματα προς συμφιλίωση, προς καταλλαγή. Ώστε να δικαιούμεθα να συμψάλουμε όλοι οι Ορθόδοξοι το «Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γής ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία» (Λουκ. 2:14). «Τά δέ πάντα εκ τού Θεού τού καταλλάξαντος ημάς εαυτώ διά Ιησού Χριστού καί δόντος ημίν τήν διακονίαν τής καταλλαγής». (Όλα δε προέρχονται από τον Θεό, ο οποίος μας συμφιλίωσε με τον εαυτό του δια του Ιησού Χριστού και μας ανέθεσε το έργο της συμφιλιώσεως) (Β΄Κορ. 5:18).
Η πρωτοβουλία για τη θεραπευτική αγωγή της νέας πραγματικότητος ανήκει αναμφιβόλως στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Αλλά και όλες οι Αυτοκέφαλες Εκκλησίες, όλοι ανεξαιρέτως οι Ορθόδοξοι, έχουμε ευθύνη να συμβάλουμε στη συμφιλίωση.
Με την καταλλαγή θα ειρηνεύσουν εκατομμύρια πιστών ανθρώπων. Συγχρόνως η Ορθοδοξία θα επιβεβαιώσει την πνευματική της ικανότητα να επουλώνει τις πληγές, με οδηγό τον Λόγο του Θεού και την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος. Επιβεβαιώνοντας την αλήθεια ότι είναι η Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, η οποία έχει Κεφαλήν τον Χριστόν, τον σαρκωθέντα Υιόν του Θεού, «δι όν τά πάντα και διού τά πάντα» (Εβρ. 2:10), «τού δόντος ημίν τήν διακονίαν τής καταλλαγής» (Β΄Κορ. 5:18).
Τίρανα, 20 Νοεμβρίου 2019
