Εισήγηση στην Επιστημονική Ημερίδα της Αγιορετικής Εστίας, με τίτλο: «Ο Αγιορείτης Άγιος Σάββας ο Χιλανδαρινός», που πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Στέφανος Δραγούμης του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, την Δευτέρα 9 Δεκεμβρίου 2019.

Η εισήγηση είναι της Mirjana Živojinović, Ακαδημαϊκός, Σερβική Ακαδημία Επιστήμων και Τεχνών

Mirjana Živojinović – Το κτητορικό έργο του αγίου Σάββα στο Άγιον Όρος from Mount Athos Center on Vimeo.

Περίληψη
Οι συγγραφείς της βιογραφίας του Αγίου Σάββα – ο ιερομόναχος Δομεντιανός και ο μοναχός Θεοδόσιος της μονής Χιλανδαρίου – κατέγραψαν με μεγάλη λεπτομέρεια το κτητορικό έργο και γενικότερα τη ζωή του Αγίου Σάββα. Επί πλέον, έχουμε και πληροφορίες από τα κτητορικά τυπικά του αγίου για τη μονή Χιλανδαρίου και το κελλίον του Αγίου Σάββα του Αγιασμένου στις Καρυές. Τελικά, υπάρχουν και τρία ελληνικά έγγραφα για την ίδρυση της σερβικής μονής Χιλανδαρίου – η επιστολή των Αγιορειτών προς τον αυτοκράτορα Ανδρόνικο Γ′ Άγγελο και τα χρυσόβουλα του αυτοκράτορα (του Ιουνίου του 1198 και του Ιουνίου του 1199).

Κατά τη διαμονή του στη μονή Βατοπαιδίου, ο μοναχός Σάββας έχτισε τρία παρεκκλήσια και ανακατασκεύασε τη σκεπή του καθολικού της μονής. Γι’ αυτή την πράξη, έγινε γνωστός ως «δεύτερος κτήτωρ» της μονής. Ο Σάββας επίσης ανέλαβε κάποιες οικοδομικές εργασίες στη μονή το 1197 μαζί με τον πατέρα του, ο οποίος ήρθε στη μονή κατόπιν πρόσκλησης του Σάββα.

Χάρη στις γενναιόδωρες δωρεές που είχαν κάνει στις εκκλησίες του Πρωτάτου, της μονής Ιβήρων και της μονής Μεγίστης Λαύρας, τα ονόματα των μοναχών Σάββα και Συμεών καταχωρίστηκαν στα δίπτυχα των μονών αυτών ως «δεύτεροι κτήτορες».
Η ίδρυση της σερβικής μονής Χιλανδαρίου είναι χωρίς αμφιβολία η πιο σημαντική από τις κτητορικές δραστηριότητες του Σάββα στο Άγιον Όρος. Αφού έλαβε την έγκριση του αυτοκράτορα Αλεξίου Γ′ Αγγέλου και του Πρωτάτου του Αγίου Όρους, και σημαντική οικονομική βοήθεια από τον Μεγάλο Ζουπάνο Στέφανο Νεμάνια, ο Σάββας ανοικοδόμησε την παλαιά εγκαταλελειμμένη μονή Χιλανδαρίου και οργάνωσε το μοναστικό βίο της.

Μετά τον θάνατο του πατέρα του το Φεβρουάριο του 1199, ο μοναχός Σάββας αγόρασε μια τοποθεσία στις Καρυές από το Πρωτάτο και έχτισε ένα κελλίον, το οποίο το αφιέρωσε στον Άγιον Σάββα τον Αγιασμένο. Το κελλίον λειτούργησε ως κατοικία πρώτα για τον ίδιο τον Σάββα και έπειτα για όσους μοναχούς επιθυμούσαν να εγκαταβιώσουν εκεί ως ησυχαστές.

Τέλος, κατά το έτος 1199, o Σάββας ανοικοδόμησε και βοήθησε τις μονές Καρακάλλου, Ξηροποτάμου και Φιλοθέου, οι οποίες – όπως και άλλα μοναστήρια του Αγίου Όρους – ήταν εκτεθειμένες σε πειρατικές επιδρομές κατά το δεύτερο μισό του 12ου αιώνα. Γι’ αυτή την πράξη, οι μοναχοί αυτών των μονών του απένειμαν τον τιμητικό τίτλο του «δεύτερου κτήτορα».
Το όλο κτητορικό έργο του Αγίου Σάββα, πρωτίστως στο Άγιον Όρος, καταδεικνύει ότι ο Ράστκο Νεμάνια, ο μετέπειτα μοναχός Σάββας, ιερομόναχος και αρχιμανδρίτης και τελικά πρώτος αρχιεπίσκοπος της Σερβικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπήρξε μια εξέχουσα προσωπικότητα όσον αφορά τις ιδέες του και τα επιτεύγματά του.

Πηγή: Οπτικοακουστικό υλικό από τις εργασίες της Επιστημονικής Ημερίδας με τίτλο: «Ο Αγιορείτης Άγιος Σάββας ο Χιλανδαρινός».