ΟΠΕΚΕΠΕ: Η συζήτηση για τη νέα προγραμματική περίοδο της ΚΑΠ 2028–2034 πυροδοτεί ήδη μέτωπο σύγκρουσης σε όλη την Ευρώπη.
Ρεπορτάζ: Γιώργος Θεοχάρης
News: Οι παραγωγοί διαμηνύουν ότι μια ονομαστική περικοπή κονδυλίων γύρω στο 20%, όταν συνυπολογιστεί ο πληθωρισμός, μεταφράζεται σε πραγματική συρρίκνωση του αγροτικού εισοδήματος πάνω από μία γενιά.
Την ίδια στιγμή, οι ροές πληρωμών παραμένουν ασταθείς: εκκρεμότητες στις ενισχύσεις, διασταυρωτικοί έλεγχοι που τραβούν σε μάκρος και αποζημιώσεις ζημιών που δεν πιστώνονται με τη συχνότητα που απαιτεί η εποχικότητα. Το φθινόπωρο προμηνύεται θερμό, με οργανωμένες κινητοποιήσεις και αιτήματα για άμεσες διορθώσεις.
Τι αλλάζει στην ΚΑΠ 2028–2034
Στον πυρήνα της πρότασης βρίσκεται η στενότερη στόχευση των πόρων, η συγχώνευση εργαλείων αγροτικής ανάπτυξης και η αυστηρότερη σύνδεση πληρωμών με αποτελέσματα περιβάλλοντος και ανθεκτικότητας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει ότι η μεταρρύθμιση «προστατεύει τους αγρότες» και θωρακίζει την επισιτιστική ασφάλεια. Ωστόσο, οι οργανώσεις παραγωγών αντιτείνουν ότι μειώνει τον καθαρό φάκελο άμεσων ενισχύσεων και αυξάνει το διαχειριστικό βάρος, ειδικά για μικρομεσαίες εκμεταλλεύσεις. Επιπλέον, η «ενιαία δεξαμενή» για επενδύσεις αγροτικής ανάπτυξης δημιουργεί ανταγωνισμό μεταξύ τομέων και περιφερειών, με κίνδυνο άνισης πρόσβασης.
Εθνικές επιπτώσεις: ρευστότητα, κόστη, καλλιεργητικές αποφάσεις
Στην Ελλάδα, η πίεση γίνεται τριπλή: αύξηση κόστους (ενέργεια, εφόδια), αβεβαιότητα επιλεξιμότητας/συμμόρφωσης και καθυστερήσεις πληρωμών. Ο ΟΠΕΚΕΠΕ βρίσκεται στο επίκεντρο της κριτικής για εκκαθαρίσεις που δεν κλείνουν έγκαιρα, με αποτέλεσμα ο παραγωγός να μετακυλίει χρέη και να «κόβει» επενδύσεις σε ανανέωση εξοπλισμού. Η έλλειψη σταθερού ημερολογίου πιστώσεων δεν είναι τεχνικό ζήτημα μόνο· είναι κρίσιμη παράμετρος βιωσιμότητας, διότι καθορίζει λίπανση, φυτοπροστασία, ζωοτροφές και ασφαλιστική ενημερότητα.
Κινητοποιήσεις από Σεπτέμβριο: τα κεντρικά αιτήματα
Κλαδικοί φορείς ετοιμάζουν κλιμάκωση με μπλόκα και συντονισμένες δράσεις σε διοικητικά κέντρα. Βασικά αιτήματα: ρήτρα πληθωρισμού στις άμεσες πληρωμές, διατήρηση επαρκούς δημοσιονομικού φακέλου για τα «εισοδηματικά» μέτρα, απλούστευση ελέγχων και σταθερό, δημοσιευμένο χρονοδιάγραμμα πιστώσεων. Παράλληλα ζητούν εθνικά ισοδύναμα για να αποτραπεί «ΚΑΠ πολλών ταχυτήτων» με νικητές τα κράτη που διαθέτουν χώρο για γενναίες συμπληρωματικές ενισχύσεις.
Πληρωμές ΕΛΓΑ: τι περιμένουν αγρότες και κτηνοτρόφοι
Στο επίπεδο των ασφαλιστικών αποζημιώσεων, ο ρυθμός εκκαθάρισης φακέλων και η προτεραιοποίηση ζημιών είναι η άλλη όψη της ρευστότητας. Σύμφωνα με τον τρέχοντα σχεδιασμό, ο ΕΛΓΑ δίνει προτεραιότητα:
• σε ζημιές παγετού/χαλαζιού που έχουν ολοκληρωμένους ελέγχους (φυτικό κεφάλαιο),
• σε ζωικό κεφάλαιο (θανατώσεις/απώλειες παραγωγής) όπου υπάρχουν τεκμηριωμένες γνωματεύσεις,
• σε μελισσοκομία και δενδρώδεις που επηρεάστηκαν από ακραία φαινόμενα.
Οι παραγωγοί αναμένουν πιστώσεις «τέλος Αυγούστου–αρχές Σεπτεμβρίου» για ώριμους φακέλους και νέο κύμα μέσα στον Σεπτέμβριο, με στόχο να μη συμπέσουν όλες οι πληρωμές με τις βαριές φθινοπωρινές καλλιεργητικές δαπάνες. Κλειδί είναι η έγκαιρη ανάρτηση πινάκων και η διαφάνεια στη σειρά προτεραιότητας ανά Περιφερειακή Ενότητα, ώστε να αποφευχθούν καθυστερήσεις που τινάζουν ταμειακά πλάνα.
Ο ρόλος του ΥΠΑΑΤ: διορθωτικές κινήσεις και «οδικός χάρτης»
Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων καλείται να τρέξει δύο γραμμές άμυνας: διαπραγμάτευση στις Βρυξέλλες για να μετριαστούν οι περικοπές και εθνικό πακέτο γέφυρας 2026–2027 που θα κρατήσει «ζωντανό» το αγροτικό εισόδημα μέχρι να αποσαφηνιστούν οι κανόνες της νέας ΚΑΠ. Παράλληλα, απαιτείται επιχειρησιακός «οδικός χάρτης πληρωμών» με μηνιαία milestones για ΟΠΕΚΕΠΕ και ΕΛΓΑ, δημόσια δεσμευτικά χρονοδιαγράμματα και SLA για ελέγχους/ενστάσεις.
Πώς μεταφράζεται το -20% στο χωράφι
Η ονομαστική μείωση των άμεσων ενισχύσεων, όταν συνδυαστεί με 2–3 χρόνια συσσωρευμένου πληθωρισμού, σημαίνει ότι το καθαρό διαθέσιμο εισόδημα υποχωρεί δυσανάλογα για μικρές/μεσαίες εκμεταλλεύσεις.
Η πίεση φαίνεται στις αγορές ζωοτροφών, στην αδυναμία ανανέωσης εξοπλισμού (ενώ αυξάνονται οι απαιτήσεις περιβαλλοντικής συμμόρφωσης) και στη συρρίκνωση ρευστότητας ακριβώς πριν από κρίσιμες καλλιεργητικές φάσεις. Για αυτό οι παραγωγοί ζητούν «έναντι» πιστώσεις όπου είναι εφικτό και προγράμματα φθηνής ρευστότητας με εγγύηση Δημοσίου, ώστε να μην εκτροχιαστούν οι φθινοπωρινές σπορές και οι ζωοτροφικές ροές.
Τι μπορεί να γίνει τώρα
Βραχυπρόθεσμα: δημοσίευση αναλυτικού ημερολογίου πληρωμών, fast track εκκαθαρίσεις ώριμων φακέλων ζημιών ΕΛΓΑ και προκήρυξη στοχευμένων δράσεων ρευστότητας. Μεσοπρόθεσμα: εθνικά «μαξιλάρια» για τους πιο εκτεθειμένους κλάδους, αναθεώρηση επιμέρους κριτηρίων που παράγουν δυσανάλογες επιβαρύνσεις και ενίσχυση της τεχνικής βοήθειας ώστε οι ΜΜΕ εκμεταλλεύσεις να συμμορφώνονται χωρίς υπέρογκο διοικητικό κόστος. Μακροπρόθεσμα: ισχυρή γραμμή στην τελική ευρωπαϊκή διαπραγμάτευση, γιατί χωρίς επαρκή φάκελο «εισοδηματικών» μέτρων η μετάβαση κινδυνεύει να αφήσει πίσω όσους δεν έχουν ταμειακά αποθέματα.
Η ΚΑΠ 2028–2034 θα κριθεί στο αν η μετάβαση μπορεί να γίνει χωρίς να «σπάσει» η ρευστότητα των εκμεταλλεύσεων. Με τις περικοπές στο τραπέζι και τις καθυστερήσεις σε ενισχύσεις/αποζημιώσεις, οι αγρότες δηλώνουν έτοιμοι για σκληρή διαπραγμάτευση—και για δρόμους. Το διακύβευμα είναι απλό: να μη χαθεί παραγωγικό δυναμικό πριν ακόμη ξεκινήσει η νέα περίοδος πολιτικής.
