Η Μονή Φανερωμένης Αγίου Νικολάου είναι κτισμένη μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της Μινωικής πόλης Γουρνιά σε ένα μικρό υψωματάκι.
Η Μονή βρίσκεται σε απόσταση 24 χιλιόμετρα Ανατολικά από τον Άγιο Νικόλαο και 45 χιλιόμετρα Δυτικά από την Σητεία.
Ο ναός της Μονής είναι κτισμένος σε σπηλιά και είναι αφιερωμένος στην Μαριάμ.
Η μονή ονομάζεται αλλιώς και «Παναγιά στα Γουρνιά» και χρονολογείται από την Β΄ Βυζαντινή περίοδο (961-1204) και έχει φρουριακή μορφή γιατί δεν χρησίμευε μόνο ως προσκυνηματικός τόπος, αλλά προστάτευε ταυτόχρονα τους χριστιανούς που έβρισκαν καταφύγιο εκεί σε δύσκολες εποχές.
Επειδή η Μονή είχε σημαντική κτηματική περιουσία συχνά ήρθε σε προστριβές με τους Οθωμανούς άρχοντες που είχαν κτήματα δίπλα στης Μονής. Στο χώρο της Μονής λειτούργησε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας σχολείο που πολλά προσέφερε στην νεολαία της περιοχής και όλου του νομού.
Η ντόπια παράδοση αναφέρει ότι εδώ διδάχτηκε τα πρώτα της γράμματα και η γνωστή αγωνίστρια της ελευθερίας της Κρήτης Ροδάνθη η Κρητσοτοπούλα (1821).
