H κατάσταση στην Τουρκία εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια στο Αιγαίο και την Α.Μεσόγειο, οι οποίες ξεφεύγουν από τα συνήθη όρια της τουρκικής επιθετικότητας, εκτιμούν πηγές του ΓΕΕΘΑ, οι οποίες επίσης χαρακτηρίζουν επίσης “Πηγή ανησυχίας το ότι οι ΗΠΑ δείχνουν τάση αποχώρησης από την περιοχή καθώς χάνεται ένας παίκτης που έπαιζε τον ρόλο του εγγυητή τα τελευταία 50 χρόνια, άλλοτε με μεγαλύτερη και άλλοτε με μικρότερη επιτυχία”…
Φυσικά επεξεργάζονται διάφορα σενάρια κρίσης και υπενθυμίζουν “προς κάθε ενδιαφερόμενο” ότι συγκεκριμένες εχθρικές ενέργειες ενεργοποιούν αυτόματα συγκεκριμένες ενέργειες των φίλιων δυνάμεων σύμφωνα με τους Εθνικούς Κανόνες Εμπλοκής (ΕΚΕ).
Με άλλα λόγια, οι διαδικασίες είναι τόσο προσδιορισμένες και αυτοματοποιημένες, ώστε, όταν ενεργοποιηθούν, να είναι πολύ δύσκολο σε πραγματικές συνθήκες να ανακοπούν ή να ανασταλούν. Δηλαδή ότι “Δεν παρεμβαίνει πολιτικός δάκτυλος” αφ’ότου “πατηθεί η σκανδάλη”…
Αν και το συγκεκριμένο σενάριο μπορεί να θεωρηθεί «ακραίο» με την έννοια ότι, τυχόν προσπάθεια υλοποίησής του, θα οδηγήσει τις δύο χώρες σε σύρραξη, εν τούτοις επιβεβαιώνει ότι όλη η «γκάμα» των σεναρίων βρίσκεται στο τραπέζι! Ακόμη και αν η κατάληξη μας ενοχλεί ή δεν μας αρέσει.
Θεωρούμε όμως ότι για την «ιδιοσυγκρασία» της τουρκικής επιθετικότητας, πολύ πιο πιθανά στην προσπάθεια υλοποίησής τους είναι μερικά άλλα σενάρια, «χαμηλότερης έντασης», τα οποία εξασφαλίζουν στην τουρκική πλευρά βέβαια δυνατότητα «αναίμακτης» εξόδου από την κρίση.
Σε καμία περίπτωση η Τουρκία δεν επιθυμεί να διακινδυνεύσει μία πλήρη σύρραξη, η οποία εμπεριέχει τον κίνδυνο ήττας (έστω και σε μικρό ποσοστό κατά την εκτίμηση των ιδίων των Τούρκων) ή τουλάχιστον απωλειών, όχι μόνο για λόγους αυτοσυντήρησης, αλλά και για καθαρά πρακτικούς: στην πάροδο του χρόνου έχει αποδειχθεί ότι μέσω μίας σειράς επεισοδίων ή κρίσεων επιτυγχάνει αργά αλλά σταδιακά τους αντικειμενικούς της σκοπούς και μάλιστα εκ του ασφαλούς.
Τα τελευταία 40 περίπου χρόνια η Τουρκία με την εν λόγω τακτική έχει καταφέρει να «ανοίξει» ένα σωρό μέτωπα: εναέριο χώρο, πλάτος χωρικής θάλασσας, υφαλοκρηπίδα, «ιδιοκτησιακό» καθεστώς συγκεκριμένων νήσων του Αιγαίου, κ.ά.
Μερικά μόνο από τα σενάρια, τα οποία εξετάζονται από τις Ένοπλες Δυνάμεις είναι τα ακόλουθα:
α. Κεραία κινητής τηλεφωνίας. Αποτελεί μία από τις πιο δύσκολες περιπτώσεις για την ελληνική πλευρά. Το συγκεκριμένο σενάριο αφορά την εγκατάσταση υπό συνθήκες μυστικότητας, δηλαδή χωρίς να γίνει αντιληπτό από τις ελληνικές αρχές, κεραίας δικτύου εταιρείας τουρκικής κινητής τηλεφωνίας σε μικρό νησί του Ανατολικού Αιγαίου, μη κατονομαζόμενο ονομαστικά από τις συνθήκες Λονδίνου, Λωζάνης και Παρισίων, και, συνεπώς, κατά την τουρκική άποψη «ώριμο» για διεκδίκηση.
Η εκ των υστέρων «τυχαία» ανακάλυψη ή αποκάλυψη (αν αυτό τη δεδομένη στιγμή εξυπηρετεί τους πολιτικούς σχεδιασμούς της Άγκυρας) της ύπαρξης της κεραίας θα έθετε εξ ορισμού θέμα «ιδιοκτησίας» της νήσου και μάλιστα όσο περισσότερος χρόνος έχει παρέλθει από την εγκατάστασή της, τόσο πιο ισχυρή θα γινόταν η τουρκική θέση, καθώς η Τουρκία θα παρουσίαζε την έλλειψη ελληνικής αντίδρασης στην κατασκευή της κεραίας ως σιωπηλή αποδοχή των τουρκικών δικαιωμάτων στη νήσο (φυσικά η ελληνική πλευρά δεν μπορεί να επικαλεστεί απλά αβλεψία ή έλλειψη επιτήρησης, γιατί σε αυτή την περίπτωση δεν μπορεί να ισχύει!).
Εξάλλου, όπως αποδείχθηκε και στην περίπτωση της κρίσης των Ιμίων τον Ιανουάριο του 1996, η τουρκική παρουσία επί του «διεκδικούμενου» εδάφους ήταν αυτή που «εξανέμισε» το ελληνικό κυριαρχικό δικαίωμα και οδήγησε στην επίλυση της κρίσης με την «ισομερή», υπό το βάρος δηλαδή του τετελεσμένου, από τουρκικής πλευράς κατοχυρώθηκε η απόσυρση της σημαίας, που αποτελεί «επίδειξη κυριαρχίας» και μετατρέποντας την περιοχή σε «γκρίζα ζώνη»…) αποχώρηση των δύο πλευρών.
Το σενάριο αυτό είναι επίσης πολύ προβληματικό, γιατί τυχόν υλοποίησή του θα ανάγκαζε την ελληνική πλευρά να προβεί σε ενεργητικές στρατιωτικές ενέργειες (π.χ. αεροπορική άσκηση με πραγματικά πυρά) για την απομάκρυνση της κεραίας, γεγονός που εξ ορισμού θα κλιμάκωνε την κρίση.
Καθώς μάλιστα είχε προηγηθεί η έντεχνη «εξισορρόπηση» των δύο μερών, είναι πολύ πιθανόν να παρουσιαστεί και το φαινόμενο που είχε λάβει χώρα στα νησιά Φόκλαντ, όταν παρά το εξώφθαλμο δίκαιο των βρετανικών θέσεων υπήρξαν χώρες που λόγω ειδικών συμφερόντων υποστήριξαν την Αργεντινή.
Από στρατιωτικής άποψης, το σενάριο δεν παρουσιάζει ιδιαιτερότητα, απλώς αναδεικνύει την ανάγκη συνεχούς επιτήρησης του Αρχιπελάγους του Αιγαίου και ιδιαίτερα των ανατολικών παρυφών του για τον εντοπισμό οποιασδήποτε ενέργειας.
Αξίζει δε να επισημανθεί εδώ ότι η επιτήρηση δεν απαιτείται να εξασκείται από τις Ένοπλες Δυνάμεις αλλά μπορεί να αποτελέσει τομέα δραστηριότητας ενός παραστρατιωτικού σώματος ή σώματος ασφαλείας, όπως το Λιμενικό Σώμα/Ακτοφυλακή.
Σε κάθε περίπτωση πάντως απαιτείται η επένδυση στην τεχνολογία, καθώς γίνεται πολύ εύκολα αντιληπτό ότι η συνέχεια της επιτήρησης δεν μπορεί να διασφαλιστεί ούτε μόνο από επανδρωμένα παρατηρητήρια, ούτε μόνο από πλωτά μέσα που περιπολούν.
β. Ναυτικός «αποκλεισμός». Αποτελεί ίσως το πιο συχνά εφαρμοζόμενο στην πράξη σενάριο. Κάθε φορά που η Τουρκία διεξάγει ναυτική άσκηση στα διεθνή ύδατα του Αιγαίου, έστω και αν εφαρμόζει κατά γράμμα τους κανόνες και τα προβλεπόμενα του Διεθνούς Δικαίου (με άλλα λόγια αιτείται και ανακοινώνει τις δεσμευμένες περιοχές), αρκεί μία ματιά σε αυτές για να γίνει αντιληπτό ότι, στην πράξη, η οριοθέτησή τους γίνεται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να «αποκλείσουν» [σε εικονικό, ψυχολογικό (;) επίπεδο] τις ανατολικές «παρυφές» του Αρχιπελάγους του Αιγαίου από τη λοιπή ηπειρωτική και νησιωτική χώρα.
Εδώ βέβαια θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην πράξη ο ναυτικός αποκλεισμός από δυνάμεις επιφανείας ή/και υποβρύχια αποτελεί πολεμική ενέργεια η οποία, στο ήδη διαμορφωμένο πλαίσιο των Εθνικών Κανόνων Εμπλοκής (ΕΚΕ) αντιμετωπίζεται ως τέτοια. Είναι αυτονόητο όμως ότι καμία ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να επιτρέψει ή να αποδεχθεί τον ναυτικό αποκλεισμό κατοικήσιμων ή μη, ελληνικών νήσων και ως εκ τούτου τυχόν προσπάθεια από την Τουρκία για την υλοποίηση του εν λόγω σεναρίου με ταυτόχρονη υπέρβαση κάποιων εύκολα αντιληπτών ορίων, μπορεί να εξελιχθεί σε ελληνοτουρκική σύρραξη.
γ. Κατάληψη βραχονησίδας. Το συγκεκριμένο σενάριο, δυστυχώς, είναι το μόνο που έχει την «αμφίβολη» διάκριση να έχει υλοποιηθεί πλήρως και να χαρακτηρίσει, σε καθοριστικό βαθμό μάλιστα, την Κρίση των Ιμίων τον Ιανουάριο του 1996. Αποτέλεσε δε την αιτία για μία πλήρη αναδιάρθρωση του ελληνικού αμυντικού συστήματος, το οποίο ανέπτυξε δομές και δυνάμεις εξειδικευμένες στον πόλεμο σε αρχιπελαγικές περιοχές, αλλά και νέες τακτικές.
Μονάδες όπως η περιβόητη Ζ΄ Μοίρα Αμφιβίων Καταδρομών (Ζ ΄ ΜΑΚ) συγκροτήθηκαν, ανδρώθηκαν και καθιερώθηκαν μετά τα γεγονότα στα Ίμια. Διατηρούμενη πάντα σε υψηλή ετοιμότητα (μετριέται σε χρόνο τάξης λεπτών), πλήρως επαγγελματικοποιημένη (αποτέλεσε την πρώτη αμιγώς επαγγελματική μονάδα του Ελληνικού Στρατού), με πληθώρα οπλισμού, μέσων και υλικών υψηλής τεχνολογίας, η Ζ΄ ΜΑΚ μπορεί να επέμβει άμεσα από αέρος ή από θαλάσσης σε οποιαδήποτε περιοχή της εθνικής επικράτειας για να αντιμετωπίσει τον εισβολέα.
Το ίδιο ισχύει και για τις Α΄και Γ΄ ΜΑΚ και άλλες μονάδες Ειδικών Δυνάμεων ή και άλλων Όπλων (για αυτονόητους λόγους δεν πρέπει να αναφερθούν ούτε η ταυτότητα, ούτε η έδρα, ούτε η ετοιμότητά τους), που σε περιφερειακό ή και τοπικό επίπεδο διατηρούνται σε συνεχή υψηλή ετοιμότητα για άμεση αντίδραση σε όποια εχθρική ενέργεια.
Από αυτή την άποψη η κρίση στα Ίμια μπορεί μεν να απέφερε πολιτικά οφέλη στην Τουρκία, με την έννοια ότι έδωσε υπόσταση στις «γκρίζες» ζώνες και συνεπώς προώθησε ακόμη περισσότερο την τουρκική πολιτική στο Αιγαίο, ταυτόχρονα όμως κατέστησε πιο δύσκολη την υλοποίηση των τουρκικών σχεδιασμών.
Από το 1996 και μετά, σε τουλάχιστον 10 μικρά νησιά του Ανατ. Αιγαίου υπάρχει συνεχής ελληνική παρουσία με την ύπαρξη φρουράς και μόνιμων εγκαταστάσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Φαρμακονήσι όπου για τις ανάγκες της φρουράς έχουν κατασκευαστεί μόνιμες εγκαταστάσεις στρατωνισμού, ελικοδρόμιο, μώλος, χωμάτινα δρομολόγια και (πιθανώς) αμυντικά έργα.
Λόγω δε ακριβώς αυτής της συνεχούς παρουσίας (έστω και ενόπλων) τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα όχι μόνο διασφαλίζονται, αλλά, το πιο σημαντικό, αποκτούν υπόσταση όχι μόνο στη χερσαία αλλά τη θαλάσσια και τη ναυτική διάσταση.
Ας προσθέσουμε στην εικόνα τη συχνή σε προγραμματισμένα χρονικά διαστήματα πτήση από και προς το Φαρμακονήσι, πτήση του ελικοπτέρου CH-47D Chinook που αντικαθιστά τη φρουρά και μεταφέρει εφόδια.
Είναι δε τόσο «ισχυρή» η ελληνική παρουσία που οι οχλήσεις των Τούρκων ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας (όπως έγινε τα τέλη του 2008), περί σεβασμού του τουρκικού εναέριου χώρου, στερούνται οποιασδήποτε αξίας και για αυτό δεν επαναλήφθηκαν.
δ. Αμφισβήτηση αρμοδιότητας έρευνας & διάσωσης. Μαζί με το σενάριο του ναυτικού «αποκλεισμού» που αναφέρθηκε παραπάνω, παρουσιάζει τις πιο συχνές εκδηλώσεις υλοποίησης.
Αποτελεί το πιο τελευταίο όπλο στη φαρέτρα της Άγκυρας, η οποία στην προσπάθειά της να μεταφέρει το ανατολικό όριο του FIR Αθηνών στο μέσο του Αιγαίου, το 25ο μεσημβρινό, έχει αποδυθεί σε μία πολυεπίπεδη προσπάθεια άρνησης του ελληνικού δικαιώματος (για την ακρίβεια υποχρέωσης που απορρέει από την ανάθεση στη χώρα του ελέγχου της εναέριας κυκλοφορίας στην περιοχή ελέγχου πτήσεων-FIR Αθηνών), η οποία περιλαμβάνει ακόμη και την άρνηση Τούρκων χειριστών (όπως έγινε με το περιστατικό της δολοφονίας Ηλιάκη στην Κάρπαθο, όπου παραπλέον εμπορικό πλοίο ξένης σημαίας παρουσιάστηκε -ή αφέθηκε- να γίνει ο από μηχανής θεός) να διασωθούν από τα ελληνικά μέσα που είχαν σπεύσει στην περιοχή!
Περιττό δε να ειπωθεί ότι ακόμη και έτσι στο ανατολικό άκρο του FIR Αθηνών συνεχίζουμε να έχουμε πρόβλημα καθώς η γειτνίαση της περιοχής με τις τουρκικές ηπειρωτικές ακτές επιτρέπει στη γείτονα να σκηνοθετήσει ένα σενάριο με απόλυτη ευχέρεια κινήσεων.
ε. Πετρελαϊκές έρευνες στην υφαλοκρηπίδα. Το πλέον αναμενόμενο σενάριο κρίσης τις αμέσως επόμενες εβδομάδες και μήνες.
Παρά το γεγονός ότι δεν γίνεται πολύ συχνά προσπάθεια να υλοποιηθεί, εν τούτοις από το 1974 μέχρι και σήμερα αποτελεί ένα από τα αγαπημένα «μοτίβα» της Άγκυρας.
Τελευταίο επεισόδιο στο σίριαλ ήταν αυτό που έλαβε χώρα τον περασμένο Νοέμβριο σε περιοχή 80 ν. μ. νοτίως της Ρόδου, στην ευρύτερη περιοχή του Καστελορίζου, στο όριο του FIR Αθηνών το 2008 και τώρα απειλείται να επαναληφθεί από το Barbaros σε μια περιοχή η οποία φτάνει μέχρι τα ανοικτά της Καρπάθου!
Το Νοέμβριο του 2008 το με νορβηγική σημαία αλλά τουρκικών συμφερόντων πλοίο ερευνών «Malene Ostervold» επιχείρησε να κάνει γεωφυσικές έρευνες για πετρέλαιο με τη συνοδεία ενός τουρκικού πολεμικού, και συγκεκριμένα της φρεγάτας TCG GEDIZ F495.
Η ελληνική αντίδραση ήταν άμεση. Στη θαλάσσια περιοχή έσπευσε προερχόμενη από τη Ρόδο η ελληνική κανονιοφόρος «ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ» P61. Ο κυβερνήτης της κανονιοφόρου εξέπεμψε σήμα προς τον κυβερνήτη του νορβηγικού σκάφους και τον προειδοποίησε ότι βρίσκεται εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και ότι απαγορεύεται να κάνει έρευνες επ’ αυτής.
Ας σημειωθεί ότι η ελληνική πλευρά από τις προηγούμενες μέρες είχε απορρίψει με ενέργειά της τουρκική αναγγελία για έρευνες στην περιοχή. Το νορβηγικό σκάφος απάντησε στην ελληνική κανονιοφόρο ότι έλαβε το σήμα και ότι το κατανόησε και ακολούθως μετά την πάροδο αρκετών ωρών και διαβουλεύσεων αποχώρησε από την περιοχή. Ταυτόχρονα, υπήρξε έντονη διπλωματική δραστηριότητα.
Οταν διέρρευσαν τα τηλεγραφήματα του Wikileaks αποκαλύφθηκε ότι ο Έλληνας, τότε Α/ΓΕΕΘΑ, στρατηγός Δ.Γράψας είχε απειλήσει με βύθιση του σκάφους σε περίπτωση πυο συνέχιζε την έρευνα…
Το 2014 ξεκινά με εξαιρετικά αρνητικές προοπτικές στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, παρά το γεγονός ότι την μέχρι σήμερα κατευναστική πολιτική του ΥΠΕΞ την έχει διαδεχθεί η πολιτική εθνικών παραχωρήσεων του Ε.Βενιζέλου. Η Άγκυρα είναι σαν το σκυλόψαρο: Όσο αιμορραγείς, τόσο αυξάνεται η επιθετικότητά της…
