«Αν τύχει και κάποιος βρεθεί σε μια από εκείνες τις παρακλήσεις που κάνουν μικρές παρέες Ρώσων στο Άγιον Όρος, μπροστά στην Πορταΐτισσα, ή την Παραμυθία, τις Παναγίες του Αγίου Όρους, ή άλλη Παναγία Αγειορίτισσα στην οποία έχουν τάμα, τότε κάθεται σε μια άκρη και απολαμβάνει την ψαλμωδία τους, ακολουθώντας τον μπάσο στα κατάβαθα της φωνής του και ανοίγοντας τα φτερά της ψυχής του με τον λυγερόφωνο σοπράνο».
Με τη φράση αυτή ο καθηγητής του τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Μιχαήλ Τρίτος, περιγράφει τον μυστικισμό που χαρακτηρίζει τη ρωσική παρουσία στο Άγιον Όρος.
Μιλώντας στο «Πρακτορείο FM 104,9» και την εκπομπή «Sputnik Express», για τη συμπλήρωση χιλίων χρόνων από την παρουσία Ρώσων μοναχών στο Άγιον Όρος, υπενθυμίζει ότι η πρώτη γνωστή σχετική αναφορά θεωρείται η υπογραφή τού ηγουμένου της Μονής του Ρως, Γερασίμου, σε έγγραφο της Μεγίστης Λαύρας το 1016. «Γεράσιμος Μοναχός ελέω Θεού πρεσβύτερος και ηγούμενος της Μονής του Ρως μαρτυρώ υπέγραψα ιδιοχείρως» σημειώνει επικαλούμενος το έγγραφο και τονίζει ότι από τότε υπάρχει μια σοβαρή παρουσία των Ρώσων μοναχών στο Άγιον Όρος.
«Από τη στιγμή που έγινε η αλλαγή του πολιτικού καθεστώτος στις χώρες τής τέως Σοβιετικής Ένωσης και η αναζωπύρωση του ορθοδόξου θρησκευτικού φρονήματος σε πολύ μεγάλο μέρος του ρωσικού λαού, ενισχύθηκε το εν γένει ρωσικό ενδιαφέρον για το Άγιον Όρος, το οποίο τα τελευταία χρόνια είναι πάρα πολύ έντονο. Χιλιάδες Ρώσων προσκυνητών κατακλύζουν τις αγιορείτικες μονές κάθε χρόνο και εντυπωσιάζουν τον παρατηρητή με την εν γένει κόσμια συμπεριφορά τους, τη συνεπή και ακούραστη συμμετοχή τους στις λατρευτικές τελετές, τον τρόπο με τον οποίο κάνουν τον σταυρό τους, τον τρόπο που χαιρετούν τις εικόνες, που παίρνουν αντίδωρο, που ζητούν την ευλογία του γέροντα» αναφέρει.
Υπογραμμίζει, άλλωστε, ότι οι Ρώσοι και γενικά οι Σλάβοι είναι βαθύτατα προσηλωμένοι στο μυστήριο της εκκλησίας και βιώνουν εμπειρικά και καρδιακά το θέμα της πίστεως. «Δεν είναι δηλαδή μια τυπική εγκεφαλική προσέγγιση, αλλά μια καρδιακή βιωματική προσέγγιση. Συμμετέχουν ώρες ολόκληρες στο τελετουργικό. Βιώνουν το μυστήριο της εκκλησίας και αυτό είναι το μεγαλείο του ρωσικού ορθοδόξου μυστικισμού» προσθέτει.
Για τις εκδηλώσεις με αφορμή τη συμπλήρωση χιλίων ετών ρωσικής παρουσίας στην αθωνική πολιτεία εκτιμά ότι θα είναι λαμπρές, με υψηλή εκπροσώπηση, ενώ για την εκκλησία της Ρωσίας τονίζει ότι είναι η μεγαλύτερη, σε αριθμό πιστών, τοπική εκκλησία που ανήκει στην κοινωνία των κατά τόπους αυτοκεφάλων ορθοδόξων εκκλησιών.
«Η ρωσική εκκλησία κατέχει σήμερα την 5η θέση στην τάξη τής πρωτοκαθεδρίας των ορθοδόξων Πατριαρχείων αμέσως μετά τα παλαίφατα Πατριαρχεία Κωνσταντινουπόλεως, Αλεξάνδρειας, Αντιόχειας και Ιεροσολύμων και κυρίως μετά την αποκατάσταση της θρησκευτικής ελευθερίας σε όλες τις δημοκρατίες της τέως σοβιετικής Ένωσης από τον Νοέμβριο του 1990, ο αριθμός των πιστών της δικαιοδοσίας του Πατριαρχείου της Ρωσίας υπολογίζεται σε 150 εκατομμύρια. Μιλάμε για μεγάλο αριθμητικό όγκο. Όμως, παράλληλα, η εκκλησία της Ρωσίας είναι μια άριστα οργανωμένη εκκλησία που επιβάλλεται όχι μόνο με τον αριθμητικό της όγκο, αλλά και με το πνευματικό της περιεχόμενο, ένα περιεχόμενο θαυμαστού θρησκευτικού βιώματος και υπέρκαλης λειτουργικής έκφρασης που ελκύουν το ενδιαφέρον των ανθρώπων της εποχής μας» τονίζει.
Ανάμεσα στους αγίους της αναφέρει τον Άγιο Σέργιο του Ραντονές και τον Άγιο Σεραφείμ του Σάρωφ, ενώ μιλά και για την πρωτοφανή άνθηση του μοναστικού βίου, αλλά και για την εξαιρετική ιεραποστολική δράση της ρωσικής εκκλησίας στην Αλάσκα, τη Σιβηρία, την Ιαπωνία και αλλού. «Γι αυτό δικαιολογημένα ο Ρώσος συγγραφέας Νικολάι Ζερνώφ τονίζει: η Ρωσία, τόσο ως χώρα όσο και ως έθνος, χρωστά την υπόστασή της στον Χριστιανισμό. Κάθε λαός έχει επιλέξει ή του έχουν αποδώσει ένα όνομα που έχει σκοπό να χαρακτηρίζει την ουσία του. Γλυκιά ή ωραία Γαλλία, σοφή Γερμανία, γηραιά ή ευχάριστη Αγγλία. Ο ρωσικός λαός επέλεξε το όνομα Αγία Ρωσία. Αυτή η ονομασία εκφράζει μια ουσιώδη μορφή της ρωσικής ιστορικής κλήσεως, ορθόδοξος Χριστιανισμός και Ρωσία αυτή η δυάδα είναι αδιαίρετη για εκείνον που θέλει να κατανοήσει τη ρωσική ψυχή» επισημαίνει ο κ. Τρίτος.
Παρουσιάζοντας, τέλος, σημαντικά στατιστικά στοιχεία για την εκκλησία της Ρωσίας επισημαίνει ότι ύστερα από 70 χρόνια συστηματικών διωγμών συνεχώς ανεγείρονται ιεροί ναοί, αυξάνεται αλματωδώς ο κλήρος και ανθεί ο μοναχισμός. Σύμφωνα με το Πατριαρχείο της Μόσχας, η εκκλησία της Ρωσίας αριθμεί 132 επισκοπές και 167 επισκόπους από τους οποίους οι 131 είναι επαρχιούχοι, 24 βοηθοί και 12 πρώην. Σήμερα διαθέτει 652 μοναστήρια έναντι 20 που υπήρχαν προ τριακονταετίας. Στη Ρωσία βρίσκονται 189 ανδρικά και 205 γυναικεία, στην Ουκρανία 79 ανδρικά και 76 γυναικεία, στη Λευκορωσία 7 ανδρικά και 18 γυναικεία, στη ρωσική Μολδαβία 25 ανδρικά και 24 γυναικεία. Συνολικά η εκκλησία της Ρωσίας διαθέτει 26.590 ενορίες από τις οποίες 12.639 υπάρχουν στη Ρωσία. Κατηχητικά σχολεία υπάρχουν 4.696 έναντι κανενός το 1984. Το 1984 υπήρχαν 2 θεολογικές ακαδημίες και τρία σεμινάρια, ενώ σήμερα υπάρχουν 5 θεολογικές ακαδημίες, 26 θεολογικά σεμινάρια και 29 μέσου επιπέδου σεμινάρια.
Υπάρχουν, επίσης, δύο ορθόδοξα πανεπιστήμια, ένα ινστιτούτο θεολογίας, ένα σεμινάριο γυναικείων στελεχών και 28 σχολές εικονογραφίας. Σε όλες αυτές τις σχολές φοιτούν 6.000 νέοι και νέες. Σήμερα, τέλος, η Μόσχα διαθέτει 711 εκκλησίες εν λειτουργία, έναντι 50 που λειτουργούσαν το 1984, και τις διακονούν 1.586 κληρικοί.
«Ο ρωσικός λαός δεν αντιλήφθηκε τον Χριστιανισμό ως ένα σύστημα από δόγματα, ούτε σαν ένα θεσμό, αλλά κυρίως σαν έναν τρόπο ζωής. Ο ναός για τον Ρώσο αντιπροσωπεύει το πανεπιστήμιό του, το θέατρό του, την αίθουσα συναυλιών του και την πινακοθήκη του» καταλήγει.
