Το Σάββατο 6 Ιουνιου το πρωί πραγματοποιήθηκε στο Παύλειο Πολιτιστικό Κέντρο Βέροιας, στο πλαίσιο των ΚΑ΄ Παυλείων, η καθιερωμένη ημερίδα ιερέων της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας με τίτλο «Βυζαντινά πνευματικά και πολιτιστικά πρότυπα στο Σλαβικό κόσμο».
Στο θέμα της ημερίδας εισήγαγε τους συνέδρους ο Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος αρχιμ. Δημήτριος Μπακλαγής και στη συνέχεια απηύθυνε χαιρετισμό ο σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Βεροίας κ. Παντελεήμων.
Ακολούθησαν οι ομιλίες των εισηγητών: 1) Αντώνιος Αιμίλιος Ταχιάος: «Η μετά την βυζαντινή αυτιοκρατορία επιβίωση των παραδόσεώ της στους Σλαβικούς λαούς», 2) Srdan Pirivatric: «Η αγία Θεομήτωρ Ευεργέτιδα της Studenica – ένα βυζαντινό πολιτιστικό πρότυπο στη Σερβία ατα τέλη του 12ου αιώνα», 3) Cyril Pavlikianov : «Τα αυτοκρατορικά χρυσόβουλα και τα έγγραφα των Τσάρων της Βουλγαρίας – οι μετουσιώσεις του βυζαντινού πρωτότυπου», 4)Αγγελική Δεληκάρη – Olga Loseva: «Πρόσληψη και μετασχηματισμός βυζαντινών προτύπων στη Ρωσία: Η περίπτωση των αγιολογικών κειμένων περί Boris και Gleb στην εξέλιξη της πολιτικής (δυναστικής) ιδεολογίας», 5) Dieter Stern (αναγνώστηκε λόγω απουσίας): «Οι δύο σλαβικές παραλλαγές του βίου της Αγίας Ευπραξίας», 6) Πανανός – Φίλιππος Σοφούλης: «Βυζαντινά χρονικά και οι νοτιοσλαβικές μεταφράσεις», 7) Σοφία Κοτζαμπάση: «Πολιτιστικές ανταλλαγές μεταξύ Βυζαντίου και σλαβικών λαών στην Παλαιολόγεια εποχή», 8) Συμεών Πασχαλίδη (αναγνώστηκε): «Ο λόγος του Μιχαήλ Βαλσαμώνος στους Μάρτυρες Αντώνιο, Ιωάννη και Ευστάθιο ¨τους Ρώσους¨ Ένα πρότυπο της βυζαντινής αγιολογικής παράδοσης στον σλαβικό κόσμο».
Η εισαγωγική ομιλία του αρχιμ. Δημητρίου Μπακλαγή
Σας καλωσορίζουμε στην σημερινή επιστημονική ημερίδα, η οποία εντάσσεται στα πλαίσια των 21ων Παυλείων και διοργανώνεται από την Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας σε συνεργασία με το Κέντρο Μελέτης Πολιτιστικής Κληρονομιάς Κυρίλλου και Μεθοδίου, με θέμα: «Βυζαντινά πνευματικά και πολιτιστικά πρότυπα στον σλαβικό κόσμο».
Κατά τον Καθηγητή Μπαμπινιώτη, πρότυπο σημαίνει κάτι που χρησιμεύει ως υπόδειγμα προς δημιουργία άλλων (και τα οποία αποτελούν αντίγραφά του) ή, μεταφορικά, το ιδανικό παράδειγμα προς μίμηση.
Σε κάθε εποχή από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα, υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν πρότυπα. Κάποια μοντέλα δηλαδή σύγκρισης ή μίμησης. Κάποια υποδείγματα ζωής.
Αν ανατρέξουμε στην Μυκηναϊκή εποχή, όπως αυτή αποτυπώνεται στα Ομηρικά έπη, ως πρότυπο προβάλλονταν οι ήρωες, αυτοί που ξεχώριζαν για την ανδρεία τους στην μάχη και για την αρετή τους κατά την περίοδο της ειρήνης.
Στην Κλασική Ελλάδα του «Χρυσού αιώνα» αναγνωρίζουμε ότι ως πρότυπο θεωρείται ο «καλός καγαθός» πολίτης. Ο πολίτης ο οποίος συμμετέχει ενεργά στα κοινά και έχει καλλιεργημένο πνεύμα.
Στους Ελληνιστικούς χρόνους προβάλλεται ο μορφωμένος άνθρωπος, ο οποίος εμφορείται από κοινωνική ευαισθησία.
Ενώ στην Μεσαιωνική Δύση γεννιέται ο στείρος ουμανισμός του ατόμου, η επίδραση του χριστιανισμού στην Βυζαντινή περίοδο προβάλλει την θεανθρώπινη αξία του προσώπου.
Κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η σκλαβιά του ελληνικού γένους διαμορφώνει το πρότυπο του αδούλωτου φιλόπατρι αγωνιστή.
Σε αντίθεση με τα παραπάνω υψηλά πρότυπα, ο σύγχρονος νεοέλληνας βομβαρδίζεται από τα μέσα ενημέρωσης και επικοινωνίας με πρότυπα στα οποία κυριαρχεί το χυδαίο και το επιφανειακό, που θέλουν να αποπροσανατολίσουν, να καταργήσουν τις ηθικές αξίες και να εξευτελίσουν την έννοια άνθρωπος.
Κόντρα στις ευδαιμονιστικές αντιλήψεις που κυριαρχούν, και που μας έχουν οδηγήσει στην οικονομική και κυρίως την πνευματική κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια, η Ορθόδοξη Εκκλησία προέβαλε ανέκαθεν και προβάλει τον Θεάνθρωπο Χριστό ως πρότυπο ζωής και το ασκητικό βίωμα ως τρόπο ζωής.
Επιπροσθέτως με το απόλυτο αυτό πρότυπο ζωής, τον Ιησού Χριστό, η Εκκλησία από τα πρώτα χρόνια της ύπαρξής της, προβάλει στα πιστά της μέλη τους Αγίους της, ανθρώπους, δηλαδή, οι οποίοι κατόρθωσαν να γίνουν μιμητές του Χριστού και να εφαρμόσουν στην ζωή τους τον ευαγγελικό νόμο.
Ο Απόστολος Πέτρος διερωτάται «τίς ὁ κακώσων ὑμᾶς, ἐὰν τοῦ ἀγαθοῦ μιμηταὶ γένησθε;» (Α Πε 3,13) Ποιός μπορεί να κάνει κακό, ποιός μπορεί να βλάψει τους πιστούς όταν μιμούνται το καλό; Αλλά και ο μέγας Παύλος, ο ιδρυτής της τοπικής μας εκκλησίας, προτρέπει τους χριστιανούς «Γίνεσθε οὖν μιμηταὶ τοῦ Θεοῦ» (Εφ 5,1) και ως παράδειγμα φέρει τον εαυτό του λέγοντας «Μιμηταί μου γίνεσθε, καθὼς κἀγὼ Χριστοῦ» (Α Κορ 11,1). Η μίμηση που προτείνει ο Απ. Παύλος δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένες πράξεις, αλλά εκφράζει την γενικότερη πολιτεία του πιστού. Καλούνται δηλαδή οι πιστοί να γίνουν μιμητές του Θεού, προσαρμόζοντας τη ζωή τους στις επιταγές του Θεού, όπως αποκαλύφθηκαν στο πρόσωπο του Χριστού. Καλούνται να γίνουν «μιμηταὶ τῶν διὰ πίστεως καὶ μακροθυμίας κληρονομούντων τὰς ἐπαγγελίας» (Εβρ 6,12). Ούτως ειπείν, να έχουν ως πρότυπα τους Αγίους.
Μιμητές της βιωτής και της ιεραποστολικής δράσης του Αποστόλου των Εθνών αποτελούν και οι Άγιοι Κύριλλος και Μεθόδιος και οι μαθητές τους, με κορυφαίο τον Άγιο Κλήμη Αρχιεπίσκοπο Αχρίδος του οποίου η χαριτόβρυτη Κάρα θησαυρίζεται στην Ιερά μας Μητρόπολη.
Αυτοί μη φειδόμενοι κόπων και παρά τις δυσκολίες και αντιξοότητες που συνάντησαν κατόρθωσαν με την πίστη και την ακλόνητη θέλησή τους να μεταλαμπαδεύσουν το φώς του Χριστού στους Σλάβους, προβάλλοντάς τους τον Ιησού Χριστό ως το κατεξοχήν και κορυφαίο πρότυπο στην ζωή τους.
Την πολύπλευρη επίδραση της εμφύτευσης των Βυζαντινών προτύπων στο σλαβικό κόσμο θα προσπαθήσει να εξετάσει η παρούσα ημερίδα.Παρακαλώ πολύ τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη μας κ. Παντελεήμονα να χαιρετίσει την Ημερίδα
Ο χαιρετισμός του σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Βεροίας κ. Παντελεήμονος
Μεταξύ των ιερών λειψάνων τα οποία έχει την τιμή και την ευλογία να φυλάσσει η Ιερά Μητρόπολή μας συγκαταριθμείται και η χαριτόβρυτη κάρα του μαθητού των αγίων αυταδέλφων και ισαποστόλων Κυρίλλου και Μεθοδίου των Θεσσαλονικέων, αγίου Κλήμεντος, αρχιεπισκόπου Αχρίδος.
Η παρουσία του ιερού αυτού λειψάνου σε συνδυασμό με την παρουσία σλαβικών φύλων στην ευρύτερη περιοχή και τη γειτνίαση της Ημαθίας με τον γεωγραφικό χώρο στον οποίο είχαν αυτά εγκατασταθεί και από τον οποίο είχαν προοδευτικά επεκταθεί, καταλαμβάνοντας επαρχίες της βυζαντινής αυτοκρατορίας, δημιούργησαν προοδευτικά έναν σύνδεσμο της πόλεως και της τοπικής Εκκλησίας με τους σλαβικούς λαούς.
Ο σύνδεσμος αυτός έγινε ισχυρότερος στους τελευταίους αιώνες της βυζαντινής αυτοκρατορίας, καθώς οι μεταξύ τους επαφές ήταν πιο συχνές και πιο στενές και απέκτησαν έναν έντονο πνευματικό και πολιτισμικό χαρακτήρα.
Ο σύνδεσμος οφείλεται στη θέση της Βέροιας την εποχή αυτή, καθώς η πόλη συνδέεται με στενούς δεσμούς τόσο με τη γειτονική της Θεσσαλονίκη όσο και με την πρωτεύουσα της βυζαντινής αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη. Στην πόλη της Βεροίας κατοικούν και δραστηριοποιούνται μέλη διακεκριμένων οικογενειών της Κωνσταντινουπόλεως και της Θεσσαλονίκης, ενώ άλλοι έχουν κτήματα στην περιοχή της. Αυτή την εποχή ανιδρύονται στη Βέροια ναοί που αγιογραφούνται από άριστους τεχνίτες της Μακεδονικής σχολής, όπως ο περίφημος ναός του Χριστού, που αγιογραφείται από τον Γεώργιο Καλλιέργη το 1315, ο οποίος αυτοχαρακτηρίζεται «πάσης Θετταλίας», δηλαδή Μακεδονίας, «άριστος ζωγράφος», και ανήκει στον κύκλο των μεγάλων ζωγράφων της πρώιμης παλαιολόγειας περιόδου.
Αυτό το πολιτιστικό και πνευματικό περιβάλλον που υπάρχει στη Βέροια και είναι όμοιο με αυτό της Θεσσαλονίκης ή της Κωνσταντινουπόλεως είναι που εντυπωσιάζει τους σλαβικούς λαούς και επιθυμούν να το μιμηθούν.
Καθοριστικός για τον πνευματικό ρόλο της Βεροίας αυτή την εποχή είναι και ο άμεσος σύνδεσμός της με την ηγετική μορφή του Ησυχασμού, τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, ο οποίος ως γνωστόν ασκήτευσε για κάποια χρόνια μαζί με τους αδελφούς του στη Σκήτη Βεροίας, ενώ σε μονή που βρισκόταν στην πόλη της Βεροίας μόνασαν οι αδελφές του μέχρι την κοίμησή τους.
Ο Ησυχασμός, του οποίου υπεραμύνθηκε ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς έναντι του Βαρλαάμ του Καλαβρού και του καταγομένου πιθανόν από την περιοχή της Βεροίας Γρηγορίου Ακινδύνου, διαδόθηκε ταχύτατα στον σλαβικό κόσμο και παρέμεινε ο αρραγής σύνδεσμός του με το Βυζάντιο και τον Ελληνισμό και μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως.Παρέμεινε αρραγής σύνδεσμος ανάμεσα στη Βέροια και τον σλαβικό κόσμο, αφού δεν ήταν λίγοι εκείνοι οι Βεροιείς που μετέφεραν την ελληνική παιδεία και την Ορθόδοξη πίστη στους αιώνες που ακολούθησαν στους σλαβικούς λαούς, αλλά και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που ήρθαν από τις χώρες των σλαβικών λαών στη Βέροια για να θαυμάσουν τους θησαυρούς της βυζαντινής παραδόσεως, να επισκεφθούν το ασκητήριο του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και να προσκυνήσουν την κάρα του αγ. Κλήμεντος, αρχιεπισκόπου Αχρίδος, αλλά και τα άλλα ιερά λείψανα των κοινών μας αγίων, που ευλαβούνται πολύ, όπως αποδεικνύουν τα κείμενα των Ρώσων κυρίως προσκυνητών που επισκέφθηκαν την Κωνσταντινούπολη κατά τον 14ο και 15ο αιώνα.
Γι᾽ αυτό και με μεγάλη χαρά φιλοξενούμε σήμερα στο πλαίσιο των ΚΑ´ Παυλείων, των εκδηλώσεων προς τιμήν του αποστόλου των Εθνών και ιδρυτού της τοπικής μας Εκκλησίας, τη δεύτερη Ημερίδα που οργανώνει η Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας με πρωτοβουλία με του ομοτίμου καθηγητού της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και διαπρεπούς Σλαβολόγου κ. Αντωνίου-Αιμιλίου Ταχιάου και σε συνεργασία με το Κέντρο μελέτης πολιτιστικής κληρονομιάς Κυρίλλου και Μεθοδίου υπό το γενικό θέμα: «Βυζαντινά πνευματικά και πολιτιστικά πρότυπα στον σλαβικό κόσμο».
Καλωσορίζω στην πόλη μας και την Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας τους εκλεκτούς εισηγητές της Ημερίδος μας, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, και ιδιαιτέρως όσους επισκέπτονται για πρώτη φορά την πόλη μας, σας ευχαριστώ όλους για την συμμετοχή σας και τη συμβολή σας στην Ημερίδα, και ιδιαιτέρως τον καθηγητή κ. Ταχιάο για τη ευθύνη της επιστημονικής οργανώσεως της Ημερίδος που επωμίσθηκε και εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες της.
){kind=link}