«1974 Μυστικά και Αλήθειες»: Τα πενήντα χρόνια από την εισβολή και την έκτοτε συνεχιζόμενη κατοχή εδαφών από την Τουρκία, ήταν αφορμή για να αναδειχθούν νέες πτυχές για τα όσα διαδραματίσθηκαν εκείνο το τραγικό καλοκαίρι στην Κύπρο.
Σε αυτή την προσπάθεια συμβάλει και το νέο βιβλίο του συνάδελφου δημοσιογράφου Κώστα Βενιζέλου, «1974 Μυστικά και Αλήθειες» των εκδόσεων «Ρίζες».
Αποτελεί μια ακόμη συνδρομή του συγγραφέα στην ιστορική έρευνα, για την κρισιμότερη περίοδο για τον τόπο. Πρόκειται για ένα βιβλίο, το οποίο φέρνει στο φως νέα στοιχεία για το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή.
Στο βιβλίο παρουσιάζονται τρεις έρευνες. Πρόκειται για τρεις αυτοτελείς έρευνες με διαφορετική θεματολογία που αποκαλύπτουν νέες πτυχές και γεγονότα της κυπριακής τραγωδίας.
Η πρώτη έρευνα αφορά σε ένα σενάριο για τη διεξαγωγή ανταρτοπόλεμου στην Κύπρο. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκαν πηγές από τα αμερικανικά αρχεία, σημειώματα που έγιναν από συναντήσεις μεταξύ πολιτικών παραγόντων του νησιού, που πρώτη φορά βλέπουν το φως της δημοσιότητας, αλλά και μαρτυρίες εμπλεκομένων. Για το θέμα αυτό υπήρξαν και αναφορές στον ξένο και εγχώριο Τύπο. Είναι σαφές ότι από την έρευνα δεν τεκμηριώνεται οποιαδήποτε υλοποίηση συγκεκριμένης δράσης, αποδεικνύεται ωστόσο ότι δεν επρόκειτο για φήμες. Κινήσεις έγιναν. Κινήσεις εναντίον των κατοχικών δυνάμεων. Αλλά και μακαριακών για στήριξη του Μακαρίου όταν θα επέστρεφε τον Δεκέμβριο του 1974, για αντιμετώπιση χουντικών και καταλοίπων της ΕΟΚΑ Β΄. Από πληροφορίες προκύπτει ότι μέλη της ΕΟΚΑ Β΄ προετοιμάζονταν για ένοπλες επι θέσεις εναντίον της μακαριακής παράταξης. Οι αντι-μακαριακοί προετοίμαζαν τη συγκρότηση της ΕΟΚΑ Γ΄, όπως αποκάλυψε, με βάση έγγραφα της ελληνικής ΚΥΠ, που πρόσφατα δημοσιοποιήθηκαν, ο Σαμψών σε Ιταλούς δημοσιογράφους.
Οι ξένοι έχοντας υπόψη τον αγώνα της ΕΟΚΑ, ο οποίος είχε ολοκληρωθεί δεκατέσσερα χρόνια πριν, φοβόντουσαν ότι οι Ελληνοκύπριοι είχαν την εκπαίδευση και τα μέσα και θα προχωρούσαν στη συγκρότηση ενός ανταρτοπόλεμου, όπως και κατά την περίοδο της βρετανικής αποικιοκρατίας. Ωστόσο, είναι προφανές ότι τα δεδομένα ήταν διαφορετικά. Ο τουρκικός στρατός είχε καταλάβει εδάφη και είχε εκδιώξει τον πληθυσμό. Σχεδιασμένα συντελέστηκε εθνοκάθαρση.
Η δεύτερη έρευνα αφορά σε ένα έγκλημα πολέμου με πολλές άλλες παραμέτρους. Αφορά στους βιασμούς γυναικών. Μελετήθηκαν μαρτυρίες γυναικών τις οποίες βίασαν οι Τούρκοι, από καταθέσεις που δόθηκαν στην Αστυνομία ή σε κοινωνικούς λειτουργούς. Στοιχεία αντλήθηκαν από την προσφυγή της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το βιβλίο «Μαρτυρίες από την Κύπρο», των εκδόσεων Κέδρος, το οποίο κυκλοφόρησε στην Αθήνα και έχει εξαντληθεί και από το βιβλίο του Παναγιώτη Μαχλουζαρίδη «Οι τουρκικές ωμότητες στην Κύπρο- Τα δεινά των γερόντων και γυναικοπαίδων (Λευκω σία 1975).
Με βάση αυτά τα στοιχεία, τα οποία στηρίζονται σε καταθέσεις γυναικών, υπολογίζεται ότι έχουν βιαστεί από Τούρκους 700 Ελληνοκύπριες. Η καταγραφή των καταθέσεών τους ή και των καταθέσεων εκείνων οι οποίοι ήταν μάρτυρες, επιβεβαιώνουν τις φρικαλεότητες. Πρόκειται για ένα έγκλημα, που έχει σχέση με τις προσπάθειες εκφοβισμού και εκδίωξης του πληθυσμού από τις υπό κατάληψη περιοχές. Πρόκειται δηλαδή για ένα έγκλημα σε βάρος αμάχων γυναικών. Είναι μια πτυχή, η οποία είχε και κοινωνικές επιπτώσεις. Μπορεί βέβαια η συζήτηση και η επαναφορά του θέματος να θεωρείται ακόμη και σήμερα ταμπού, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να απο σιωπάται. Ιδιαίτερα όταν τα θύματα κουβαλούν βαθιά τα τραύματα, σωματικά και ψυχικά, για όσα υπέφεραν όλα αυτά τα χρόνια.
Η τρίτη έρευνα έγινε στο αρχείο του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών, στη βιβλιοθήκη της Αρχιεπισκοπής καθώς και στο προσωπικό αρχείο του συγγραφέα και αφορά στη μελέτη πέντε εφημερίδων της εποχής και αποδελτίωση της αρθρογραφίας, της ειδησεογραφίας, των απόψεων, των σχολίων και γενικά του τρόπου προσέγγισης ενός γεγονότος, που αφορά στο πραξικόπημα και στην εισβολή. Για τους σκοπούς της έρευνας έχουν επιλεγεί πέντε εφημερίδες καθημερινής κυκλοφορίας, με στόχο να καλυφθούν όλες οι πτέρυγες και οι απόψεις και να αποτυπωθεί η εικόνα των γεγονότων, αλλά και το κλίμα της περιόδου, τόσο σε σχέση με την εισβολή όσο και σε σχέση με το εσωτε ρικό μέτωπο. Στο πλαίσιο αυτό μελετήθηκε «Ο Φιλελεύθερος», μια εφημερίδα με έντονο μακαριακό χρώμα, η οποία λειτούργησε συναινετικά και χωρίς υπερβολές αλλά με ξεκάθαρες θέσεις. Επίσης δυο κομματικές εφημερίδες, η «Χαραυγή», εκφραστικό όργανο του ΑΚΕΛ, που είχε σταθερή θέση υποστήριξης στον Μακάριο, και «ΤΑ ΝΕΑ», της ΕΔΕΚ, η οποία ανέδειξε το θέμα της λογοκρισίας ενώ ήταν έντονα υπέρ της επανόδου του Μακαρίου. Η «Εθνική» ήταν της γριβικής παράταξης και όπως φαίνεται από τα σχόλια της εφημερίδας και μετά την εισβολή παρέμεινε αμετανόητη. Η εφημερίδα «Ο Αγών» ήταν σαφώς δεξιά εφημερίδα με σχέσεις και με τα δυο πολιτικά στρατόπεδα.
Μέσα στο έντονα διχαστικό κλίμα της προπραξικοπηματικής περιόδου και του φανατισμού, οι εφημερίδες καλούνταν να διαχειριστούν τις αντίξοες συνθήκες που προκάλεσε ο πόλεμος με πολλές δυσκολίες στην άσκηση της δημοσιογραφίας. Πρέπει να σημειωθεί ότι μετά το πραξικόπημα είχε επιβληθεί λογοκρισία, που συνεχίστηκε και μετά την ανάληψη της προεδρίας από τον Γλαύκο Κληρίδη. Ο τελευταίος είχε καλέσει στις 3 Αυγούστου στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, που λειτουργούσε και ως προεδρικό μέγαρο, τους εκδότες και τους αρχισυντάκτες για να τους ανακοινώσει ότι η ύλη των εφημερίδων θα ελέγχεται από το προηγούμενο βράδυ επειδή, όπως τους ανέφερε, δημοσιεύματα «ήταν εκτός πλαισίου». Η λογοκρισία με την πάροδο του χρόνου χαλάρωσε με αποτέλεσμα οι εφημερίδες σιγά – σιγά να αποφεύγουν να παρουσιάσουν στους λογοκριτές την ύλη. Για να μπορέσει το αναγνωστικό κοινό να κατα νοήσει το κλίμα της εποχής θεωρώ σημαντικό να αναφερθεί ότι μέλη της ΕΟΚΑ Β΄ σταματούσαν τα αυτοκίνητα του πρακτορείου, που μετέφεραν τις εφημερίδες, και έκαιγαν τις μακαριακές. Αυτό έγινε μέχρι που ο Κληρίδης αποφάσισε να συνοδεύουν τα αυτοκίνητα μεταφοράς του υλικού των εφημερίδων περιπολικά της Αστυνομίας. Σχετικές αναφορές υπάρχουν στις εφημερίδες της εποχής, κυρίως όσων τα φύλλα καθοδόν προς τα περίπτερα καταστρέφονταν («Ο Φιλελεύθερος», «Χαραυγή», «ΤΑ ΝΕΑ»).
Προλογίζει ο Μιχάλης Ιγνατίου
Το βιβλίο προλογίζει ο δημοσιογράφος και ερευνητής, Μιχάλης Ιγνατίου, ο οποίος μεταξύ άλλων σημειώνει ότι «το ανά χείρας βιβλίο του αγαπητού φίλου και εξαιρετικού δημοσιογράφου, Κώστα Βενιζέλου, φωτίζει κι άλλες πτυχές. Λιγότερο γνωστές. Αλλά και άγνωστες. Είναι παράμετροι, που συνθέτουν το παζλ μιας προδοσίας και μιας καταστροφής. Χωρίς αυτά τα κομμάτια του παζλ η μεγάλη εικόνα είναι μισή». Ο Μιχάλης Ιγνατίου ανσφέρει πως «χρόνια στην έρευνα θεωρώ πως κάθε συμβολή στην αλήθεια είναι σημαντική. Με τον Κώστα Βενιζέλο, πέρα από τη μακρά φιλία που μας συνδέει, έχουμε δουλέψει στην έρευνα…
… Το 1974 είναι μια χρονιά που μας κυνηγά μέχρι σήμερα. Για τη δική μας γενιά, οτιδήποτε έρχεται στο φως είναι σημαντικό. Σημαντικότερο θεωρώ εί ναι και για τις γενιές, που δεν έζησαν τα γεγονότα, το πραξικόπημα, την εισβολή, την προδοσία. Για να μαθαίνουν και να προστατεύουν την Πατρίδα. Για τη μεγάλη προδοσία κατά της Κύπρου δεν τιμωρήθηκε κανένας στην Ελλάδα. Η φυλάκιση του Νίκου Σαμψών στην Κύπρο ήταν στάχτη στα μάτια μας -ας είμαστε ειλικρινείς. Ο Δημήτριος Ιωαννίδης πέθανε στη φυλακή και αυτό είναι μία μεγάλη ικανοποίηση. Αλλά δεν έδρασε μόνος του. Μερικοί εξ αυτών που τον βοήθησαν να υλοποιήσει το αμερικανικό σχέδιο αποτελούν μέρος της οικονομικής ελίτ. Αντί να σκάσουν και να σιωπήσουν έχουν βγάλει και γλώσσα. Είναι φαινόμενο το τελευταίο, που ανέθρεψε η ατιμωρησία και η απουσία πραγματικής κάθαρσης».
