ΟΠΕΚΕΠΕ: Η ελληνική ύπαιθρος βιώνει έναν από τους πιο δύσκολους Αυγούστους των τελευταίων ετών. Η εικόνα που διαμορφώνεται γύρω από τον ΟΠΕΚΕΠΕ είναι αποκαρδιωτική: εκκρεμότητες που ξεπερνούν τα 500 εκατομμύρια ευρώ σε βιολογικά, ζωονόσους, προγράμματα στήριξης και το περιβόητο Μέτρο 23 αφήνουν τους αγρότες χωρίς ρευστότητα.
Ρεπορτάζ: Γιώργος Θεοχάρης
News: Την ίδια ώρα, η νέα γενιά παραγωγών βλέπει τον δρόμο για τη γη να κλείνει, με αποτέλεσμα η φωνή της υπαίθρου να χάνεται.
Η συγκυρία είναι εκρηκτική. Οι καθυστερήσεις πληρωμών συμπίπτουν με διεθνείς αναλύσεις για κλιματική αβεβαιότητα, αναταράξεις στις αγορές τροφίμων και φόβους για πληθωρισμό στα είδη διατροφής. Η κατάσταση αποτυπώνει μια πραγματικότητα που δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, αλλά συνδέεται με τον παγκόσμιο διάλογο για το μέλλον της γεωργίας.
Οι πληρωμές που «πάγωσαν» – 500 εκατ. ευρώ εκκρεμότητες
Από τις αρχές του καλοκαιριού, οι δεσμεύσεις για πληρωμές έμειναν στα χαρτιά. Μόνο στα αγροπεριβαλλοντικά προγράμματα το ύψος των εκκρεμοτήτων ξεπερνά τα 233 εκατ. ευρώ. Συγκεκριμένα:
• 130 εκατ. ευρώ για τη δράση των Βιολογικών (Φυτική Παραγωγή).
• 22 εκατ. ευρώ για το πρόγραμμα «Κομφούζιο».
• 21 εκατ. ευρώ για τις Σπάνιες Φυλές.
• 55 εκατ. ευρώ για δράσεις βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας από το 2022.
• 5 εκατ. ευρώ για τη μελισσοκομία.
Αν προστεθούν οι καθυστερήσεις στα προγράμματα ζωοτροφών, τα φερτά υλικά και το φυτικό κεφάλαιο, το συνολικό ποσό αγγίζει το μισό δισ. ευρώ.
Το Μέτρο 23, ύψους 187 εκατ. ευρώ, είχε παρουσιαστεί ως «πακέτο Μητσοτάκη» για την ενίσχυση της υπαίθρου. Ωστόσο, η εφαρμογή του παραπέμπεται για ανακοινώσεις στη ΔΕΘ, χωρίς ξεκάθαρο χρονοδιάγραμμα. Ο υφυπουργός Χρήστος Κέλλας έχει μιλήσει για «άμεσες πληρωμές» στα φερτά υλικά, αλλά τα 12 εκατ. ευρώ που αφορούν τη Θεσσαλία παραμένουν αναμονή.
Αγρότες στο όριο – «Η υπομονή δεν πληρώνει το γάλα»
Στην πράξη, οι παραγωγοί βρίσκονται σε απόγνωση. Οι πληρωμές που έγιναν στα τέλη Ιουλίου, μόλις 28 εκατ. ευρώ από υπόλοιπα της απονιτροποίησης και ελάχιστα κονδύλια για το πρόγραμμα «Κομφούζιο», δεν έδωσαν καμία ανάσα.
Στον Αλμυρό Μαγνησίας, ο κτηνοτρόφος Γιώργος Μπράχος λέει:
«Μας λένε να κάνουμε υπομονή, αλλά η υπομονή δεν πληρώνει τις ζωοτροφές. Οι τράπεζες και οι προμηθευτές δεν περιμένουν».
Αντίστοιχες φωνές ακούγονται σε Κρήτη, Ήπειρο και Μακεδονία. Η αγροτική οικονομία κινείται οριακά, με τους παραγωγούς να χρωστούν σε εμπόρους και συνεταιρισμούς. Την ίδια στιγμή, οι εισαγγελικές αρχές ερευνούν υποθέσεις καταχρηστικών εισπράξεων κοινοτικών ενισχύσεων, προκαλώντας περαιτέρω κλίμα ανασφάλειας.
Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Κώστας Τσιάρας, υπόσχεται «νέα εποχή διαφάνειας». Ωστόσο, η βάση των αγροτών ακούει μόνο εξαγγελίες, χωρίς σαφές χρονοδιάγραμμα πληρωμών.
Χωρίς γη οι νέοι – η φωνή της υπαίθρου σβήνει
Την ίδια ώρα, η νέα γενιά παραγωγών βλέπει μπροστά της τείχη. Στην Ελλάδα, οι περισσότεροι τίτλοι γης παραμένουν στα χέρια ηλικιωμένων, που τη θεωρούν το μοναδικό τους «δίχτυ ασφαλείας» για τα γηρατειά. Οι νέοι αγρότες, χωρίς πρόσβαση σε ιδιοκτησία, μένουν εκτός προγραμμάτων και αποφάσεων.
Η έκθεση του FAO (Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ) τονίζει ότι πάνω από 1,3 δισεκατομμύρια νέοι ηλικίας 15–24 ετών ζουν σε αγροτικές περιοχές και θα μπορούσαν να αποτελέσουν «μοχλό αλλαγής». Όμως, η Lauren Phillips, αναπληρώτρια διευθύντρια αγροτικού μετασχηματισμού στον FAO, προειδοποιεί:
«Η απουσία των νέων από τη γεωργία δεν είναι επιλογή· είναι αποτέλεσμα ενός συστήματος που τους αποκλείει».
Μεταξύ 2005 και 2021, οι νέοι που εργάζονται στον αγροδιατροφικό τομέα μειώθηκαν κατά 10%, ενώ το 91% των νέων γυναικών και το 83% των νέων ανδρών βρίσκονται σε εποχιακές, κακοπληρωμένες θέσεις. Το αποτέλεσμα είναι μαζική φυγή προς τις πόλεις και το εξωτερικό.
Παγκόσμια αβεβαιότητα – Κλίμα, αγορές και πληθωρισμός τροφίμων
Η ελληνική κρίση δεν είναι μεμονωμένο φαινόμενο. Σύμφωνα με μελέτη της Rabobank, η αστάθεια στις αγορές τροφίμων δεν οφείλεται μόνο σε ανισορροπία προσφοράς και ζήτησης, αλλά και στη φθορά του παγκόσμιου οικονομικού μοντέλου. Η σπανιότητα φυσικών πόρων, οι εμπορικοί πόλεμοι και οι κλιματικές αλλαγές περιορίζουν τη γεωργική παραγωγικότητα.
Ο Φρανκ Έλντερσον, μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), προειδοποιεί:
«Η σύνδεση καύσωνα, πληθωρισμού και ΑΕΠ είναι πολύ σημαντική για να αγνοηθεί».
Ήδη, το εξαιρετικά θερμό καλοκαίρι του 2022 αύξησε τον πληθωρισμό τροφίμων κατά 0,9 ποσοστιαίες μονάδες στην Ευρώπη, επηρεάζοντας και το ΑΕΠ της Γερμανίας. Η ΕΚΤ δηλώνει πως εντάσσει πλέον την «υποβάθμιση της φύσης» στη στρατηγική της, αναγνωρίζοντας ότι η κλιματική κρίση μπορεί να μετατραπεί σε νομισματική και οικονομική κρίση.
Το μισό δισεκατομμύριο ευρώ που οφείλεται από τον ΟΠΕΚΕΠΕ δεν είναι απλά ένας αριθμός. Είναι το οξυγόνο που λείπει από την καθημερινότητα των αγροτών και το μέλλον που χάνεται για τη νέα γενιά της υπαίθρου. Η αδυναμία της Πολιτείας να εξασφαλίσει σταθερότητα και προοπτική συμπίπτει με ένα παγκόσμιο περιβάλλον γεμάτο αβεβαιότητες: από την κλιματική αλλαγή μέχρι την αγορά τροφίμων.
Αν η κυβέρνηση δεν κινηθεί άμεσα, η ύπαιθρος κινδυνεύει να χάσει όχι μόνο τα φετινά εισοδήματα αλλά και το αυριανό της ανθρώπινο κεφάλαιο.
