Το ιστορικό Μοναστήρι της Κατερινούς (Γεννέσεως της Θεοτόκου) βρίσκεται στην βορεινή πλαγιά του Αρακύνθου, μέσα σε πυκνόφυτη περιοχή, τρία χιλιόμετρα νότια από το χωριό Γαβαλού, στην περιοχή Μακρυνεία του Νομού Αιτωλοακαρνανίας.
Το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στην Παναγία και συνδέεται με ουράνια αποκάλυψη.
Η ονομασία Κατερινού δηλώνει τοπωνυμία, παράδοση αναφέρει ότι κάποια βοσκοπούλα ονόματι Κατερίνα που ζούσε εκεί στα χρόνια της σκλαβιάς, έβλεπε την Παναγία και άκουγε θεϊκή φωνή που της έλεγε να χτίσει το μοναστήρι, να βοηθήσει τους σκλαβωμένους και να αγωνιστεί για το λυτρωμό του γένους.
Η Κατερίνα στο σημείο που έβλεπε την Παναγία έκτισε εικονοστάσι, αργότερα περί το 1100 στο ίδιο σημείο ανοικοδομήθηκε το μοναστήρι.
Δυστυχώς για τους πρώτους αιώνες του Μοναστηριού δεν υπάρχουν πληροφορίες.
Το μοναστήρι έχει διώροφα κελιά που είναι χτισμένα στη βορειοδυτική πλευρά σχηματίζοντας καμαροσκέπαστη στοά προς το μέρος της αυλής. Η κεραμοσκέπαστη στέγη το 1968 αντικαταστάθηκε με τσιμεντένια. Στη μέση της δυτικής πλευράς υπάρχει ένας υπεραιωνόβιος πλάτανος και δίπλα του παλιά βρύση με τρεχούμενο νερό.
Στο κέντρο της μονής βρίσκεται το καθολικό. Εκεί πριν 200 χρόνια υψωνόταν τρίκλινη πέτρινη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος, το 1979 κατεδαφίστηκε και στην θέση της χτίστηκε τσιμεντένια βασιλική με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος.
Η μαρτυρία ανοικοδομήσεως του μοναστηριού προέρχεται από εντοιχισμένη κεραμίδα με την επιγραφή Γέννησης της Θεοτόκου 1760.
Το καθολικό αυτό είχε ανεγερθεί το 1770 πάνω στα ερείπια παλαιότερου ναού.
Από τις εικόνες που σώζονται ξεχωρίζει η ένθρονη Θεοτόκος στον τύπο της οδηγήτριας, κρατεί το Χριστό στην αγκαλιά της και περιβάλλεται από δυο αγγέλους και απο τέσσερις προφήτες που κρατούν ειλατάρια. Στο επάνω μέρος της εικόνας αναγράφεται παντάνασσα και στο κάτω μέρος επιγραφή 1865 Μαρτίου 26, χειρ.Ιω.Ζωγράφου, δια συνδρομής Αγαθάγγελου Ιερομονάχου της μονής Κατερινούς.
Το μοναστήρι παλαιότερα είχε σπουδαία βιβλιοθήκη. Ανάμεσα στα βιβλία αναφέρονται Ευαγγέλιο του 1686 που εκδόθηκε από τον Ν. Γλυκύ στην Βενετία αφιερωμένο στον μητροπολίτη Φιλαδέλφειας Μελέτιο Τυπάλδο και βιβλίο επιγραφόμενο Μέλισσα που τυπώθηκε από τον ίδιο εκδότη στην Βενετία το 1680.
Το μοναστήρι της Κατερινούς δια μέσω των αιώνων υπήρξε κέντρο θρησκευτικό, εθνικό, κοινωνικό και μορφωτικό. Ανέπτυξε πλούσια φιλανθρωπική, επαναστατική, οικονομική και πνευματική δραστηριότητα. Εδώ έγινε η μύηση και η ορκωμοσία του Μακρή στη Φιλική Εταιρεία. Εδώ γινόταν οι εθνοσυνάξεις των Κλεφταρματωλών όπου ορκίζοντο για Ελευθερία ή Θάνατο. Σε καιρούς εσχάτης πενίας και δυστυχίας το Μοναστήρι της Κατερινούς τάιζε πεινασμένους, έκρυβε κυνηγημένους, περιέθαλπε λαβωμένους.
Σε καιρούς γενικής αμάθειας και αγραμματοσύνης μάθαινε στα σκλαβωμένα ελληνόπουλα γράμματα στο κρυφό σχολειό που λειτουργούσε στο μοναστήρι.
Είχε μεγάλη κτηματική περιουσία την οποία παραχώρησε δωρεάν για να χτισθούν κοινωφελή ιδρύματα, όπως το Γυμνάσιο της Γαβαλούς, το Νοσοκομείο, το Ειρηνοδικείο, η Αστυνομία και ο Συνεταιρισμός. Πολλά οικόπεδα και χωράφια της Μονής μοιράστηκαν δωρεάν σε ακτήμονες.
Το μοναστήρι εορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου, ημέρα Γεννεσίου της Θεοτόκου. Όλοι οι Μακρύνειοι αλλά και κάτοικοι γειτονικών περιοχών κατά το διήμερο της πανηγύρεως προστρέχουν να προσκυνήσουν την θαυματουργό εικόνα της Παναγίας άλλοι διανύοντας την απόσταση από Γαβαλού με τα πόδια και άλλοι με ζώα για να ζητήσουν την βοήθεια της Υπεραγίας Θεοτόκου και να πάρουν την χάρη της.
Επί οκταήμερου από 8 έως 15 Σεπτέμβρη κάθε χρόνο προς τιμή της Παναγίας στο χωριό Γαβαλού πραγματοποιείται εμποροπανήγυρις.
Σήμερα το μοναστήρι είναι γυναικείο και ενεργό, διακονείται από την μοναχή Πορφυρία και μια δόκιμη. Με απερίγραπτο ζήλο οι δυο τους και με την αμέριστη υποστήριξη των χωριανών της περιοχής υπηρετούν την Παναγία. Ταπεινά διατηρούν την άσβηστη Ορθόδοξη πίστη, διαφυλάττουν τους ανεκτίμητους θησαυρούς του πνεύματος, ενδυναμώνουν ψυχικά τον πιστό που προστρέχει εκεί για να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες της ζωής.
Με την χάρη και με την βοήθεια της Παναγίας μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα έχει επιτευχθεί σημαντική αναβάθμιση της μονής.
Οι ανάγκες του μοναστηριού είναι μεγάλες με πρώτιστη την αντικατάσταση της στέγης η οποία λόγω της αρχικής ελλιπούς κατασκευής σε συνδυασμό με την μη σωστή συντήρηση της λόγω ελλείψεως των απαιτούμενων κονδυλίων έχει καταστραφεί. Χρήζει η άμεση αντικατάσταση της για την προστασία των διαμενουσών μοναζουσών αλλά και των επισκεπτών της μονής.
Για την επίτευξη του στόχου αυτού επιθυμούμε να εκφράσουμε το θεάρεστο αίτημα για την οικονομική βοήθεια όλων των εν Χριστώ αδελφών, στα πλαίσια της ενάσκησης της φιλανθρωπίας και της πνευματικής δραστηριότητας τους.
){kind=link}