Της Λίτσας Ι. Χατζηφώτη, αρχαιολόγου

Σε μια πόλη όπου οι μνήμες του Αγώνα του 1821 παραμένουν πάντοτε νωπές και σεβαστές, στην Ιερή Πόλη του Μεσολογγίου, τελέσθηκαν το απόγευμα του Σαββάτου 25 Μαρτίου τα εγκαίνια εξαιρετικά ενδιαφέρουσας έκθεσης, στο Κέντρο Λόγου και Τέχνης «Διέξοδος», το οποίο στεγάζεται σε ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα προεπαναστατικά κτίρια της πόλης, το πατρογονικό σπίτι του Αρχηγού της Φρουράς της Εξόδου, Αθανασίου Ραζή-Κότσικα.

Κτίστηκε περί το 1760-1780 και εκεί γεννήθηκε το 1798 ο εκλεγμένος, πάνω στην Ντάπια του Φραγκλίνου σε ηλικία 24 χρόνων, αρχηγός των «εντοπίων δυνάμεων», στρατηγός Αθανάσιος Ραζή-Κότσικας. Ο στρατηγός διέθεσε όλη την περιουσία του για τον Αγώνα και έχασε τη ζωή του το βράδυ της Εξόδου. Το 1998 ο Μεσολογγίτης δικηγόρος Νίκος Κορδόσης, προ της απειλής να κατεδαφιστεί, το αγόρασε, το ανακαίνισε με απόλυτο σεβασμό σε όλα τα διατηρητέα στοιχεία και το παρέδωσε στην κοινωνία του Μεσολογγίου με τη δημιουργία της «Διεξόδου».

Η έκθεση έχει τίτλο «Διαχρονικό ταξίδι στην Ιόνια Οδό», περιλαμβάνει ενδεικτικά μερικά από τα πολυάριθμα πολύτιμα αρχαιολογικά ευρήματα που ήρθαν στο φως κατά τη διάρκεια των εργασιών για την κατασκευή της, που διασχίζει την Αιτωλοακαρνανία από το νοτιότερο ώς το βορειότερο άκρο της και περαιτέρω, και δημιουργήθηκε στο πλαίσιο των Εορτών της Εξόδου 2017.

Σε πάρα πολλά σημεία από όπου διέρχεται η Ιόνια Οδός αποκαλύφθηκαν σημαντικές εγκαταστάσεις διαφόρων εποχών της αρχαιότητας, οικισμοί, ιερά, αγροτικές εγκαταστάσεις, νεκροταφεία, λουτρό κ.ά. Σε όλα υπήρχαν πολύ σημαντικά κινητά ευρήματα, κτερίσματα, εργαλεία, νομίσματα και κοσμήματα.

Θα σταθούμε στο πλέον εντυπωσιακό μνημείο για τα δικά μας ενδιαφέροντα, το οποίο ευρίσκεται ακριβώς πάνω και δίπλα στο στόμιο της εξόδου της σήραγγας, στη θέση Κακή Σκάλα ή Παλιομονάστηρο. Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά μοναστηριακά συγκροτήματα της μεσοβυζαντινής περιόδου (843-1204), σε πολύ επίκαιρη θέση, κοντά σε λιθόστρωτο πανάρχαιο μονοπάτι, με υπέροχη θέα στον Πατραϊκό, πάνω από το απάνεμο Καλαμάκι.

Καθολικό, τράπεζα, κελιά, αποθήκες, τρεις δεξαμενές νερού και περίβολος αποτελούν το ενδιαφέρον συγκρότημα. Εξαιτίας της πλαγιάς όπου οικοδομήθηκε, σχηματίσθηκαν τρία συνεχόμενα επίπεδα (άνδηρα) με την κατασκευή στέρεων αναλημματικών τοίχων. Το μεσαίο είναι το πλέον ευρύχωρο. Εκεί οικοδομήθηκε το καθολικό, το οποίο διαμορφώθηκε με ανακατασκευές στον τύπο του δίστυλου οκταγωνικού ναού, τρίκλιτου, με μαρμάρινο τέμπλο και δάπεδο με χρωματιστές μαρμάρινες πλάκες. Το εσωτερικό του ναού έφερε τοιχογραφίες, από τις οποίες σώζονται ορισμένα τμήματα, και έχουν διατηρηθεί διάφορα μαρμάρινα γλυπτά σπαράγματα από το επιστύλιο και άλλα τμήματα του τέμπλου.

Στη δυτική πλευρά, κάτω από το πάτωμα του νάρθηκα, υπάρχει μεγάλη κινστέρνα (δεξαμενές) και άλλες δύο εξωτερικά του ναού. Στη νότια πλευρά αποκαλύφθηκε καμαροσκέπαστος ταφικός χώρος με τέσσερις συλημένους τάφους. Τάφοι υπήρχαν και σε άλλα σημεία του ναού. Στο χαμηλότερο επίπεδο του χώρου είχε οικοδομηθεί η τράπεζα, με είσοδο στη βόρεια πλευρά, αψίδα στην ανατολική και τέσσερα κτιστά τραπέζια στη σειρά.

Κάτοικοι της γειτονικής Μακύνειας μας είπαν ότι, όταν καταστράφηκε το βυζαντινό μοναστήρι της Κλόκοβας, οι μοναχοί έκτισαν το νέο μοναστήρι τους λίγο πιο πέρα, στη Μακύνεια, αφιερωμένο στη μνήμη των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, το οποίο καταστράφηκε ολοσχερώς κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Ο σημερινός σύγχρονος ενοριακός ναός του χωριού είναι αφιερωμένος και αυτός στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη και, όπως λέγεται, ευρίσκεται στη θέση του δεύτερου μοναστηριού. Δείχνουν, μάλιστα, κάποια αρχιτεκτονικά λείψανά του.

(Οι πληροφορίες και οι φωτογραφίες αυτής της αναφοράς προέρχονται από τον συνοπτικό, αλλά φροντισμένο και κατατοπιστικό οδηγό της Έκθεσης και το κείμενο υπογράφει η Ολυμπία Βικάτου, διευθύντρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδος).

Μια θαυμάσια έκθεση, σύζευξη τεχνικού και πνευματικού πολιτισμού, που αξίζει να την απολαύσουν όλοι, μικροί και μεγάλοι.