Νέας Σμύρνης Συμεών «Η Νηστεία των Χριστουγέννων»

του Σεβ. Μητρ. Νέας Σμύρνης κ. Συμεών

Δεύτερη μακρά περίοδος νηστείας μετά τη Μεγάλη Τεσσα­ρακοστή είναι η νηστεία των Χριστουγέννων, γνωστή στη γλώσσα του ορθοδόξου λαού μας και ως σαραντά(η)μερο.

Περιλαμβάνει και αυτή σαράντα ημέρες, όμως δεν έχει την αυστηρότητα της νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Αρχίζει την 15η Νοεμβρίου και λήγει την 24η Δεκεμβρίου.

Η εορτή της κατά σάρκα Γεννήσεως του Κυρίου μας Ιησού Χριστού αποτελεί τη δεύτερη μεγάλη Δεσποτική εορτή του χριστιανικού εορτολογίου. Μέχρι τα μέσα του Δ΄ αιώνα η Εκκλησία της Ανατολής συνεόρταζε τη γέννηση και τη βάπτιση του Χρι­στού υπό το όνομα τα Επιφάνεια την ίδια ημέρα, στις 6 Ιανουα­ρίου. Τα Χριστούγεννα ως ξεχωριστή εορτή, εορταζομένη στις 25 Δεκεμβρίου εισήχθη στην Ανατολή από τη Δύση περί τα τέλη του Δ΄ αιώνα.

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, που πρώτος ομιλεί για την εορτή των Χριστουγέννων, την ονομάζει «μητρόπολιν πασών των εορτών» (PG 48, 752) και μας πληροφορεί περί το 386 ότι «ούπω δε­κατόν εστιν έτος, εξ ου δήλη και γνώριμος ημίν αύτη η ημέρα (της εορτής) γεγένηται» (PG 49, 351). Με τη διαίρεση της άλλοτε ενιαίας εορτής και την καθιέρωση των τριών ξεχωριστών εορτών, της Γεννήσεως την 25η Δεκεμβρίου, της Περιτομής την 1η και της Βαπτίσεως την 6η Ιανουαρίου, διαμορφώθηκε και το λεγόμενο Δωδεκαήμερον, δηλαδή το εόρτιο χρονικό διάστημα από τις 25 Δεκεμβρίου ως τις 6 Ιανουαρίου.

Έτσι διασώθηκε κατά κάποιο τρόπο η αρχαία ενότητα των δύο μεγά­λων εορτών της Γεννήσεως και της Βαπτίσεως του Κυρίου. Η μεγάλη σημασία που απέκτησε με την πάροδο του χρόνου στη συνείδηση της Εκκλησίας η νέα εορτή των Χριστουγέν­νων και η ευλάβεια των πιστών και ιδιαίτερα των μοναχών, αποτέλεσαν τις προϋποθέσεις για την καθιέρωση και της προ των Χριστουγέννων νηστείας. Σ” αυτό ασφαλώς επέδρασε και η διαμορφωμένη ήδη τεσσαρακονθήμερη νηστεία της Μεγάλης Τεσσα­ρα­κοστής που προηγείτο του Πάσχα.

Οι πρώτες ιστορικές μαρτυρίες, που έχουμε για τη νηστεία προ των Χριστουγέννων, ανάγονται για την Ανατολή στον ΣΤ΄ αιώνα. Από τους ανατολικούς συγγραφείς σ΄αυτήν αναφέρονται ο Αναστάσιος Σιναίτης, ο πατριάρχης Κων­σταντινουπόλεως Νικηφόρος ο Ομολογητής, ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης, καθώς επίσης και ο πατριάρχης Αντιοχείας Θεόδωρος Βαλσαμών.

Η νηστεία στην αρχή, καθώς φαίνεται, ήταν μικρής διάρ­κειας. Ο Θεόδωρος Βαλσαμών, που γράφει περί τον ΙΒ΄ αιώνα –και κατά συνέπεια μας πληροφορεί για τα όσα ίσχυαν στην εποχή του–, σαφώς την ονομάζει επταήμερον».

Όμως υπό την επί­δρα­ση της νηστείας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής επεξετάθη και αυτή σε σαράντα ημέρες, χωρίς εν τούτοις να προσλάβει την αυστηρότητα της πρώτης.

Πως θα πρέπει να τη νηστεύουμε;

Καθ” όλη τη διάρκεια του σα­ρανταημέρου δεν καταλύουμε κρέας, γαλακτερά και αυγά. Αντίθετα, επιτρέπεται να καταλύουμε ψάρι όλες τις ήμερες –πλην, φυσικά, της Τετάρτης και της Παρασκευής– από την αρχή μέχρι και την 17η Δεκεμβρίου. Ψάρι καταλύουμε επίσης και κατά την εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, οποιαδήποτε ημέρα κι αν πέσει. Από την 18η μέχρι και την 24η Δεκεμβρίου, παραμονή της εορτής, επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου μόνο –εκτός, βέβαια, των ημερών Τετάρτης και Παρασκευής που θα παρεμβληθούν και κατά τις οποίες τηρούμε ανέλαιη νηστεία. Επίσης με ξηροφαγία θα πρέπει να νηστεύουμε την πρώτη ημέρα της νη­στείας, 15ηΝοεμβρίου,καθώς και την παραμονή της εορτής, εκτός βέβαια κι αν πέσουν Σάββατο ή Κυριακή.

Νηστεία: Αποχή από πάσης αμαρτίας

«Επίσης οφείλουμε να μην τηρούμε μόνο την τάξη της νη­στείας που αφορά τίς τροφές, αλλά να απέχουμε και από κάθε αμαρτία, έτσι ώστε, όπως νηστεύουμε ως προς την κοι­λιά, να νηστεύουμε και ως προς τη γλώσσα, αποφεύγοντας την κατα­λαλιά, το ψέμα, την αργολογία, τη λοιδορία, την οργή και γενικά κάθε αμαρτία που διαπράττουμε μέσω της γλώσσας. Επίσης χρειάζεται να νηστεύουμε ως προς τα μάτια. Να μη βλέπουμε μάταια πράγματα. Να μην αποκτούμε παρρη­σία διά μέσου των ματιών. Να μην περιεργαζόμαστε κάποιον με αναίδεια. Ακόμη θα πρέπει να εμποδίζουμε τα χέρια και τα πόδια από κάθε πονηρό πράγμα. Με αυτό τον τρόπο νηστεύοντας μια νηστεία ευπρόσδε­κτη στον Θεό και αποφεύγοντας κάθε είδους κακία που ενερ­γεί­ται διά μέσου της καθεμιάς από τις αισθήσεις μας, θα πλησιάζουμε, όπως είπαμε, την αγία ημέρα της Χριστουγέννων αναγεννημένοι, καθαροί και άξιοι της μεταλήψεως των αγίων μυστηρίων».