Το Άγιο Πνεύμα είναι το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας, το οποίο εκπορεύεται εκ του Πατρός.

Είναι ομοούσιο με τα πρόσωπα του Πατρός και του Υιού και κατά το Σύμβολο της Πίστεως »συνπροσκυνείται και συνδοξάζεται» με τον Πατέρα και με τον Υιό, ίσο κατά τη λατρεία και την τιμή.

Στα χωρία της Αγίας Γραφής αποκαλείται ως «Παράκλητος», ο οποίος θα έλθει να αντικαταστήσει τον απερχόμενο ήδη Κύριο.

Ο Ιησούς αναφέρει πως η βλασφημία προς το Άγιο Πνεύμα αποτελεί ασυγχώρητο αμάρτημα. Στις επιστολές του Αποστόλου Παύλου, το Άγιο Πνεύμα παρουσιάζεται να ερευνά τα βάθη του Θεού, να διαιρεί και να ενεργεί τα χαρίσματα στα μέλη της Εκκλησίας, να κατοικεί μέσα μας έχοντας ως ναό το σώμα μας, να μας αναγεννά και να μιλά μέσω των προφητών και των θεόπνευστων ανδρών. Η διδασκαλία περί του Αγίου Πνεύματος κηρύχτηκε από την Εκκλησία από τα αποστολικά ακόμα έτη, αλλά έλαβε οριστική διατύπωση κατά την εποχή της Α’ και Β’ Οικουμενικής Συνόδου, όταν και είχαν ανακύψει οι αμφισβητήσεις περί της Θεότητας του Αγίου Πνεύματος, υπό των πνευματομάχων, ιδίως δε των Ανομοίων και των Μακεδονιανών.

Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΥΪΟ

Το Άγιο Πνεύμα «εκπορεύεται αϊδίως εκ του Πατρός», και αποστέλλεται από τον Υιό, κατά Θεία οικονομία, στον κόσμο τελειώνοντας το έργο της απολυτρώσεως, όπως ρητά αναφέρεται στο Ιωάννη 15,26. Σύμφωνα με την Ορθόδοξη Εκκλησία, μόνο «ο Πατήρ αιτία εστί…του Πνεύματος», και όχι και ο Υιός, όπως δογμάτισαν οι Ρωμαιοκαθολικοί με το Φιλιόκβε (Filioque).

Το Άγιο Πνεύμα έχει την αιτιατή αρχή του στον Πατέρα, με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι ο Υιός. Έτσι ο Υιός γεννάται προαιωνίως από τον Πατέρα, ενώ το Άγιο Πνεύμα εκπορεύεται προαιωνίως από τον Πατέρα. Αυτά αποτελούν και τα λεγόμενα υποστατικά ιδιώματα τους, δηλαδή οι μη κοινές ιδιότητες που έχουν οι υποστάσεις της Τριάδας.

ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ 

Το Άγιο Πνεύμα είναι η πηγή της αλήθειας. Ο Ιησούς αναφέρει στην Αγία Γραφή: «και εγώ θα παρακαλέσω τον Πατέρα και θα σας δώσει έναν άλλον Παράκλητο, για να μένει μαζί σας στον αιώνα, το Πνεύμα της αλήθειας, το οποίο ο κόσμος δεν μπορεί να λάβει, επειδή δεν το βλέπει ούτε το γνωρίζει. Εσείς όμως το γνωρίζετε, επειδή μένει μαζί σας και θα είναι μέσα σας» (Ιωάννης 14, 16-17).

Η αποδοχή του Αγίου Πνεύματος αναφέρεται ως αναγέννηση. Ο Ιησούς αναφέρει στην Αγία Γραφή: «Σε διαβεβαιώνω απόλυτα πως αν κάποιος δεν γεννηθεί από νερό και Πνεύμα, δεν μπορεί να μπει στη βασιλεία του Θεού. Εκείνο που έχει γεννηθεί από τη σάρκα είναι σάρκα κι εκείνο που έχει γεννηθεί από το Πνεύμα είναι Πνεύμα. Μην θαυμάσεις ότι σου είπα. Πρέπει να γεννηθείτε από επάνω» (Ιωάννης 3, 5-7).

Για να λάβουμε το Άγιο Πνεύμα, πρώτα να το ζητήσουμε και μετά να υπακούσουμε στην καθοδήγησή Του. Ο Ιησούς αναφέρει στην Αγία Γραφή: «Αν λοιπόν εσείς που είστε πονηροί ξέρετε να δίνετε καλές δόσεις στα παιδιά σας, πόσο μάλλον ο Πατέρας ο ουράνιος θα δώσει Πνεύμα Άγιο σ’ εκείνους που ζητούν απ’ αυτόν;» (Λουκάς 11,13). Το εδάφιο Πράξεις 5,32 αναφέρει: «Κι εμείς είμαστε μάρτυρές του για τούτα τα λόγια κι ακόμα το Άγιο Πνεύμα που ο Θεός έδωσε σε όσους πειθαρχούν σ’ αυτόν.»

Το Άγιο Πνεύμα είναι παρόν σε περιόδους δυσκολίας. Η Αγία Γραφή αναφέρει: «Και όταν σας παραδίνουν, μην μεριμνήσετε πως ή τι θα μιλήσετε, για τον λόγο ότι κατά την ώρα εκείνη θα σας δοθεί τι πρέπει να μιλήσετε. Επειδή δεν είστε εσείς που μιλάτε, αλλά το Πνεύμα του Πατέρα σας που μιλάει μέσα από εσάς» (Ματθαίος 10, 19-20).

Το Άγιο Πνεύμα μας βοηθά να λατρέψουμε το Θεό. Η Αγία Γραφή αναφέρει: «Όμως, έρχεται ώρα, και ήδη είναι, όταν οι αληθινοί προσκυνητές θα προσκυνήσουν τον Πατέρα με πνεύμα και με αλήθεια· επειδή ο Πατέρας τέτοιου είδους ζητάει να είναι εκείνοι που τον προσκυνούν. Ο Θεός είναι πνεύμα, κι εκείνοι που τον προσκυνούν με πνεύμα και με αλήθεια πρέπει να τον προσκυνούν» (Ιωάννης 4, 23-24).

Το Άγιο Πνεύμα δίνει τη δυνατότητα να μιλήσουμε για πνευματικά θέματα με δύναμη. Η Αγία Γραφή αναφέρει: «Αλλά θα πάρετε δύναμη, όταν έρθει επάνω σας το Άγιο Πνεύμα. Και θα είστε μάρτυρες σε μένα και στην Ιερουσαλήμ και σε ολόκληρη την Ιουδαία και στη Σαμάρεια και μέχρι το τελευταίο άκρο της γης» (Πράξεις 1,8).