(Αορατος Πολεμος)
Και γενικά, για να καταλάβουμε ότι όλοι οι πειρασμοί μας δόθηκαν από τον Θεό για το συμφέρον μας , πρέπει να σκεφθούμε ότι ο άνθρωπος, εξ αιτίας της κακής κλίσεως της διεφθαρμένης του φύσεως, είναι υπερήφανος, φιλόδοξος, στο έπακρο δοκησίσοφος και υπερασπιστής της ιδικής του γνώμης, και θέλει πάντοτε να τον υπολογίζουν όλοι, περισσότερο από εκείνο που είναι στην πραγματικότητα.
Αυτή όμως η υπόληψις είναι τόσο επικίνδυνη για την πνευματική του πρόοδο, ώστε και αυτή μόνον η οσμή της να είναι αρκετή να εμποδίση τον άνθρωπο ώστε να φθάση στην αληθινή τελειότητα. Γι’ αυτό και ο Θεός, ως φιλόστοργος Πατέρας, που έχει ένα αγαπητικό ενδιαφέρον για τον καθένα και μάλιστα για εκείνους που δόθηκαν στην υπηρεσία του, φροντίζει πάντοτε με τους πειρασμούς που επιτρέπει να μας συμβαίνουν, ώστε να μας βάλη σε μία τέτοια θέσι, που να μπορούμε να βγούμε από τον φοβερό αυτόν κίνδυνο της παρόμοιας υπολήψεως, και σχεδόν με την βία να ερχώμαστε στην αληθινή ταπεινή γνώσι του εαυτού μας, όπως έκανε με τον απόστολο Πέτρο, στον οποίον επέτρεψε να τον αρνηθή τρείς φορές, για να μπορέση να γνωρίση την αδυναμία του και να μην έχη θάρρος και εμπιστοσύνη στον εαυτό του:
όπως έκανε και με τον απόστολο Παύλο, τον οποίο αφού τον ανέβασε μέχρι τον τρίτο ουρανό και του απεκάλυψε τα θεϊκά και απόκρυφα μυστήρια, του έδωσε έναν φυσικό πειρασμό για να γνωρίση την φυσική χαυνότητα και ασθένειά του, να ταπεινώνεται καυχώμενος στις ασθένειές του και έτσι το μέγεθος των αποκαλύψεων που δέχθηκε από τον Θεό να μη τον κάνη να υπερηφανεύεται, όπως λέγει και ο ίδιος, «μου δόθηκε σκόλοπας στη σάρκα, Άγγελος του Σατανά, να χτυπάη, για να μην υπερηφανεύωμαι» (Β΄ Κορ. 12,7).
Ο Θεός λοιπόν συμπαθώντας την ταλαίπωρη και παράνομη κλίσι μας, επιτρέπει να μας επισκέπτωνται οι πειρασμοί που μερικές φορές να είναι τόσο φρικτοί και φοβεροί με διάφορους τρόπους, ώστε να ταπεινωνώμαστε και να γνωρίζουμε τον εαυτό μας, μολονότι μας φαίνωνται ότι είναι χωρίς ώφελος. Και στο σημείο αυτό συγχρόνως δείχνει και την αγαθότητα και την σοφία του, επειδή με εκείνο που το θεωρούμε εμείς περισσότερο βλαπτικό, με εκείνο μας ωφελεί, Επειδή ταπεινωνόμαστε περισσότερο, πράγμα το οποίο είναι το πιο απαραίτητο από όλα στην ψυχή μας.
Έτσι, αν γενικά όλοι οι πειρασμοί προξενούν ταπείνωσι, πρέπει να ταπεινώνεται και ο δούλος του Θεού που αισθάνεται στην καρδιά του τους πειρασμούς και λογισμούς που προαναφέραμε και την τόση ανευλάβεια της πνευματικής χαράς και γλυκύτητος και να σκέπτεται ότι αυτά συμβαίνουν για τις αμαρτίες του και ότι δεν μπορεί να υπάρχη κάποιος που να έχη τόσο ηλαττωμένη την ψυχή και να υπηρετή τον Θεό με τόση χλιαρότητα, όπως είναι η δική του ψυχή, και ότι τέτοιοι λογισμοί δεν συμβαίνουν σε άλλους, παρά σε εκείνους που είναι εγκαταλειμμένοι από τον Θεό και για τον λόγο αυτό και ο ίδιος είναι άξιος εγκαταλείψεως.
Να τί κέρδος προέρχεται κατόπιν από αυτούς τους ταπεινούς λογισμούς: Εκείνος που προηγουμένως δεν νόμιζε ότι έχει κάποιο κακό, τώρα νομίζει ότι είναι ο πιο παράνομος άνθρωπος του κόσμου και ότι είναι ανάξιος ακόμη και αυτού του χριστιανικού ονόματος. Βέβαια ποτέ δεν θα μπορούσε να σκεφθή τόσο χαμηλά για τον εαυτό του (ευτελή έννοιαν), ούτε να έλθη σε τόση βαθειά ταπείνωσι, αν δεν τον ανάγκαζαν η μεγάλη θλίψις και οι ξεχωριστοί εκείνοι πειρασμοί και πικρότητες της καρδιάς, που είναι μία ευεργεσία που δίνει ο Θεός στην ζωη αυτή στην ψυχή εκείνη που αφιερώνεται σ’ αυτόν ταπεινωμένη, για να την ιατρεύση με εκείνα τα φάρμακα, με τα οποία αυτός μόνος γνωρίζει καλά ότι είναι απαραίτητα για την υγεία και την καλή της κατάστασι.
Εκτός από τους καρπούς αυτούς που προξενούν στην ψυχή μας οι παρόμοιοι πειρασμοί και η έλλειψις της ευλαβείας, υπάρχουν ακόμη και άλλοι πολλοί καρποί. Γιατί όποιος είναι στενοχωρημένος από αυτούς τους εσωτερικούς πειρασμούς, σχεδόν αναγκάται να πλησιάση τον Θεό, και προσπαθεί να κάνη ό,τι είναι σωστό για την θεραπεία της θλίψεως και της καρδιακής πικρίας και για να μπορέση να ελευθερωθή γρήγορα από τέτοιο νοητό μαρτύριο. Πηγαίνει εξετάζοντας την καρδιά του, αποφεύγοντας κάθε αμαρτία και κάθε άλλο παραμικρό ελάττωμα που τον απομακρύνει από τον Θεό με οποιονδήποτε τρόπο.
Και έτσι εκείνη η θλίψις, την οποία αυτός νόμιζε τόσο αντίθετη και ζημιογόνα, κατόπιν αυτή η θλίψις, του γίνεται σαν ένα κέντρο, από το οποίο ξεκινά και αναζητεί τον Θεό με περισσότερη θερμότητα, και απομακρύνεται ακόμη περισσότερο από εκείνο που νομίζει ότι δεν είναι σύμφωνο με το θέλημα του Θεού. Και για να μιλήσω εν συντομία, όλες οι θλίψεις και τα βάσανα που υποφέρει η ψυχή σ’ αυτούς τους εσωτερικούς πειρασμούς και ελλείψεις των πνευματικών τρυφών και ευχαριστήσεων, δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα φιλικό καθαρτήριο με το οποίο την καθαρίζει ο Θεός, αν τα υπομένη με ταπείνωσι και υπομονή: και αυτά μπορούν να μας κάνουν να λάβουμε στον ουρανό εκείνο το στεφάνι που αποκτάται μόνον με το μέσο αυτών. Και όσο μεγαλύτερα είναι τα βάσανα, τόσο πιο ένδοξος είναι και ο ουρανός.
Από αυτά είναι φανερό ότι εμείς δεν πρέπει να συγχιζώμαστε και να λυπούμαστε τόσο για τους άλλους εξωτερικούς πειρασμούς που μας έρχονται, όσο και για τους προλεχθέντας εσωτερικούς, όπως κάνουν εκείνοι που έχουν λίγη πείρα στα παρόμοια και ό,τι τους συμβαίνει το αποδίδουν ότι τους έρχεται ή από τον διάβολο ή από τις αμαρτίες τους και ατέλειές τους, και τα σημεία της αγάπης του Θεού, τα νομίζουν ως σημεία μίσους, και τις ευεργεσίες και τις δωρεές του τις θεωρούν ότι είναι δοκιμασίες και κτυπήματα, που βγαίνουν από μία οργισμένη καρδιά και ό,τι κάνουν είναι χαμένο και χωρίς μισθό και ότι η ζημία αυτή δεν θεραπεύεται.
Διότι αν πίστευαν ότι από τους παρόμοιους πειρασμούς δεν προκύπτει καμμία ζημία, αλλά μεγάλη απόκτησις αρετών, αν η ψυχή τους τους μεταχειρισθή και τους δεχθή με ευχαρίστησι, και αν πίστευαν ότι αυτοί είναι μόνο μία ενθύμησι της στοργικής αγάπης του Θεού προς εμάς, δεν θα μπορούσαν να ταράσσωνται και να χάνουν την ειρήνη της καρδιάς τους, γιατί θλίβονται από πολλούς πειρασμούς και λογισμούς παράξενους και βλάσφημους και βρίσκονται σαν ξηροί και χλιαροί και χωρίς ευλάβεια στην προσευχή και στις άλλες πνευματικές ασκήσεις που κάνουν.
Μάλιστα τότε μέ μία νέα επιμονή θα ήθελαν να ταπεινώσουν τις ψυχές τους ενώπιον του Θεού και να αποφασίζουν σε κάθε περίπτωσι να εκπληρώσουν το θείο θέλημα με οποιοδήποτε τρόπο θέλει ο Θεός και να τον υπηρετήσουν στον κόσμο αυτόν και να φροντίζουν να φαίνωνται ειρηνικοί και ήσυχοι, νομίζοντας ότι δέχονται κάθε πράγμα από το χέρι του ουράνιου Πατέρα, στο χέρι του οποίου βρίσκεται αυτό το πικρό ποτήρι που τους δίνεται. Διότι είτα από τον διάβολο είναι η ενόχλησις αυτή και ο πειρασμός που υποφέρουν, είτε από τους ανθρώπους, είτε για τις αμαρτίες τους, είτε για κάθε άλλο λόγο, πάντοτε και σε όλα ο Θεός είναι που τα παραχωρεί με διάφορα μέσα, όπως κρίνει σωστό, γα να μην φθάσης σε άλλο κακό, παρά σε εκείνο μόνο της ποινής και τιμωρίας, το οποίο πάντοτε αυτός επιτρέπει να έρχεται για ωφέλειά σου.
Και αν το κακό του πταίσματος, δηλαδή η αμαρτία που γίνεται, για παράδειγμα, από τον πλησίον, είναι αντίθετη στο θέλημά του, αυτός όμως και αυτήν ακόμη την μεταχειρίζεται για την δική σου ωφέλεια και σωτηρία, αν εσύ την υπομένης χωρίς ταραχή. Έτσι αντί να λυπήσαι και να ανησυχής, πρέπει να τον ευχαριστής με εσωτερική χαρά και αγαλλίασι, κάνοντας ό,τι μπορείς με επιμονή και καρτερία, χωρίς να χάνης τον καιρό και μαζί με αυτό να χάνης και πολλούς και μεγάλους μισθούς, που θέλει ο Θεός να αποκτάς με την αφορμή που επιτρέπει να έρχεται.
Πολλές και διάφορες είναι οι αιτίες για τις οποίες επιτρέπει ο Θεός, σύμφωνα με την άβυσσο των ακατάληπτων κριμάτων του, να συμβαίνουν οι πειρασμοί τόσο στους αμαρτωλούς, όσο και στους αγίους και εναρέτους. Ο θείος Χρυσόστομος, στην ομιλία που κάνει στο αποστολικό ρητό «οίνω ολίγω χρω δια τον στόμαχόν σου και τας πυκνάς σου ασθενείας», απαριθμεί ένδεκα αιτίες για τις οποίες επιτρέπει ο Θεός να πειράζωνται οι άγιοι. Και ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος αναφέρει πολλές άλλες αιτίες, για τις οποίες πειράζονται οι άνθρωποι τόσο στον ε΄ του λόγο, όσο και στον μη΄. Αναφέρει όμως ο ίδιος στο μη΄ λόγο γενικά, ότι «ο πειρασμός ωφελεί κάθε άνθρωπο… οι αγωνιστές πειράζονται για να προσθέσουν πλούτο στον πλούτο.
Οι χαύνοι για να προφυλαχθούν από αυτά που τους βλάπτουν, αυτοί που κοιμούνται για να ξυπνήσουν και αυτοί που είναι μακριά για να πλησιάσουν τον Θεό· οι δε φίλοι του για να έχουν μεγαλύτερη παρρησία». Γι’ αυτό και ο άγος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στο με΄ κεφάλαιο της Ορθοδόξου Πϊστεως, αφού είπε ότι οι πειρασμοί έρχονται στους δικαίους και τους αμαρτωλούς κατά συγχώρεσι ή παραχώρησι ή από εγκατάλειψι οικονομική και πνευματική, στο τέλος συμπληρώνει: «Πρέπει να γνωρίζουμε ότι όλα τα δυσάρεστα σε όσους τα δέχονται με ευχαρίστησι, οπωσδήποτε προξενούν ωφέλεια».
