Την σημερινή ημέρα, Κυριακή της Πεντηκοστής, ημέρα κατά την οποία αποκαλύφθηκε και προσκυνείται το μυστήριο της Αγίας Τριάδος, του Ενός και Μόνου Θεού, του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, αμέσως μετά την Πανηγυρική Θεία Λειτουργία, τελείται κατά την λειτουργική πράξη ο «Εσπερινός της Γονυκλισίας».
Πρόκειται για τον Εσπερινό της Δευτέρας του Αγίου Πνεύµατος. Στο κείμενο μας θα ψηλαφίσουμε εν συντομία τις «Ευχές της Γονυκλισίας». Μετά την μικρή είσοδο, όπου ψάλλαμε το «Φως ιλαρόν…» και το Μ. Προκείμενο «Τις Θεός Μέγας…» ακολουθεί η ανάγνωση επτά (7) ευχών οι οποίες χωρίζονται σε τρεις (3) ομάδες.
Οι ευχές της γονυκλισίας αναγιγνώσκονται κατά την παράδοση από τους Επισκόπους και Πρεσβυτέρους από του Αγ. Βήματος έμπροσθεν της Ωραίας Πύλης εις επήκοον όλης της Εκκλησίας. Την ώρα της αναγνώσεως των ευχών αυτών όλοι οι πιστοί θα κλίνουμε τα γόνατα, θα γονατίσουμε 3 φορές, για αυτό και οι ευχές αυτές καλούνται ευχές της γονυκλισίας. Στη 1η γονυκλισία αναγιγνώσκονται οι 2 πρώτες ευχές. Στη 2η γονυκλισία η τρίτη και η τέταρτη και στην 3η γονυκλισία η πέμπτη, η έκτη και η εβδόμη ευχή. Την έναρξη κάθε γονυκλισίας την κηρύσσει ο Διάκονος ή ο Ιερεύς με τη φράση «Έτι και έτι, κλίναντες τα γόνατα, του Κυρίου δεηθώμεν» και τη λήξη με τη φράση «Αντιλαβού, σώσον, ελέησον, ανάστησον, και διαφύλαξον ημάς ο Θεός».
Οι 7 ευχές της γονυκλισίας είναι απλές στη μορφή αλλά πλούσιες στο περιεχόμενο. Δείχνουν τον χαρακτήρα του Εσπερινού της Γονυκλισίας. Σε αυτές τις 7 ευχές της γονυκλισίας γίνεται η επίκληση της Αγίας Τριβάδος. Μνημονεύονται τα 7 δώρα του Αγ. Πνεύµατος. Περιέχουν στοιχεία της πίστεώς μας για την ενότητα και τριαδικότητα του Αληθινού Θεού, την ομοουσιότητα των Τριών Προσώπων της Θεότητος, το σωτηριώδες έργο του Χριστού, την Χάρη, την Ενέργεια και το Φωτισμό που μας παρέχει εντός της Εκκλησίας το Άγιο Πνεύμα. Τονίζουν το μέγεθος της αγάπης και υποχωρητικότητας του Θεού, υπενθυμίζουν τις ευεργετικές συνέπειες της μετανοίας και αναφέρονται στο σύνδεσμό μας μεταξύ ημών των ζώντων και όλων των κεκοιμημένων αδελφών μας. Οι 7 ευχές της γονυκλισίας είναι πλούσιες σε νοήματα πνευματικά και υψηλής θεολογικής παιδείας συνθέσεις.
Η Α΄ ΓΟΝΥΚΛΙΣΙΑ
Η 1η ευχή στην πρώτη γονυκλισία απευθύνεται στο 1ο Πρόσωπο της Αγ Τριάδος, τον Θεό- Πατέρα, που ευδόκησε για την σωτηρία του ανθρωπίνου γένους να στείλει στον κόσμο τον Υιό Του και μετά την Ανάληψη Του, σαν σήμερα, το Άγιο Πνεύμα. Η ευχή αποτελεί μία παράκληση στο Θεό να δεχθεί την συγγνώμη για τα αμαρτήματά μας και να μας καθαρίσει με την ενέργεια του Αγίου Του Πνεύματος. Ο λειτουργός απευθύνεται στο Θεό Πατέρα και μετά την απαρίθμηση των ιδιοτήτων του Θεού-Πατρός, προσεύχεται να δεχτεί τις προσευχές που προσφέρονται για τη συγχώρηση των αμαρτιών όλων όσοι είναι παρόντες, αλλά έχουν την ελπίδα τους στο έλεος και τη φιλανθρωπία του Θεού και ζητούν την άφεση των αμαρτιών δια του έργου του Αγ. Πνεύµατος.
Η 2η ευχή έχει έναν εσπερινό χαρακτήρα. Ο λειτουργός ευλογεί το Θεό για την ημέρα που πέρασε, ζητώντας συγχώρηση των αµαρτιών που έγιναν κατά τη διάρκειά της. Επειδή η νύχτα πλησιάζει, ο
λειτουργός προσεύχεται για την προστασία όλων των πιστών κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η 2η ευχή αποτελεί μια ευχαριστία προς τον Παντοκράτορα Θεό, για όλα όσα μας χαρίζει και ταυτοχρόνως μια δέηση προς Αυτόν για την συνέχιση της παροχής των αγαθών Του και για την ενδυνάμωσή μας για την υπερνίκηση των πάσης φύσεως δεινών και πειρασμών.
Β΄ ΓΟΝΥΚΛΙΣΙΑ
Η 3η ευχή απευθύνεται στον Κύριό μας Ιησού Χριστό τον αποκαλεί απάγαυσμα του Πατρός (που εκπέμπει, δηλαδή, την λάμψη του Πατέρα, που αντανακλά την ακτινοβολία Του), Τον καλεί να διδάξει πώς πρέπει να προσεύχεται ο άνθρωπος. Οι Πατέρες θεωρούν την άρνηση της πίστεως και την αλλαγή θρησκείας ως βλασφημία του Αγίου Πνεύματος, κατά την οποία ο αρνητής και ο αλλαξοπιστήσας δεν επιτρέπει στο Άγιο Πνεύμα να ενεργήσει την μετάνοια και τη συγχώρηση και ως αμετανόητος παραμένει ασυγχώρητος. Όποιος, όμως, μένει στην αληθινή πίστη, όσο και αν είναι αμαρτωλός, έχει ελπίδα μετανοίας και συγχωρήσεως. Από τον Χριστό ο άνθρωπος έχοντας επίγνωση των αδυναμιών του ζητεί την άφεση των αμαρτιών και το Χάρισµα της σοφίας, ώστε να μπορεί να διακρίνει μεταξύ των επίγειων και των αιώνιων αγαθών. Επιπλέον ο λειτουργός εύχεται, ώστε ο Θεός να εκπληρώσει τα προς σωτηρία αιτήµατα των πιστών και να δεχτεί την προσευχή τους που προσφέρεται προς το Θεό όπως το θυµίαµα.
Η 4η ευχή αποτελεί μια έκκληση, μία ακόμα προσευχή στον Ελεήμονα Κύριό μας Ιησού Χριστό να φανεί Φιλεύσπλαχνος προς το δημιούργημα Του, τον άνθρωπο, να τον προστατεύει από κάθε κακό, τόσο την ήμερα όσο και την νύχτα, συμπληρώνοντας αυτή τη φορά το αίτημα προς τον Θεό για την ημέρα που έρχεται, ώστε ο άνθρωπος να είναι στηριγμένος στη πίστη και να προκόβει στο θέλημα του Θεού.
Γ΄ ΓΟΝΥΚΛΙΣΙΑ
Η 5η και η 6η ευχή αναφέρονται στους κεκοιµηµένους. Η Εκκλησία προσεύχεται στο Θεό για την ανάπαυση και λύτρωση των κεκοιµηµένων. Πιο συγκεκριμένα η 5η ευχή απευθύνεται στον Σωτήρα Χριστό και αναφέρει τις ευεργεσίες που μας προσέφερε με το Σταυρό, την Ταφή και την Ανάστασή Του ωςκαι τη νίκη Του επί των πονηρών πνευμάτων. Εκφράζει τις ευχαριστίες όλων ημών των πιστών για την αποστολή του Αγίου Πνεύματος και τις προσευχές μας υπέρ αναπαύσεως των προκεκοιμημένων πιστών.
Η 6η ευχή αποτελεί μια ικεσία για συγχώρηση των αμαρτιών και ενδυνάμωση του ανθρώπου. Ηπίστη στην μετά τον σωματικό μας θάνατο ζωή και μάλιστα στην αιώνια ζωή, αποτελεί βασικό δόγμα πίστεως της Εκκλησίας, το όποιο περιέχεται και στο Σύμβολο της Πίστεως και συναρτάται με την Ανάσταση του Κυρίου. Όλη η επί γης ζωή μας είναι μία προετοιμασία για την αιώνια ζωή. Η παρούσα ζωή μας είναι σημαντική γιατί από αυτήν εξαρτάται η αιώνια. Οι πιστοί, διά του λειτουργού ευχαριστούν το Θεό για όλα, ακόμα και για την έξοδο από αυτό τον κόσμο, παρότι αυτή δε πραγματοποιήθηκε για τους παρόντες ακόμα. Οι πιστοί που ζούμε τον Παράκλητο μέσα στην Εκκλησία και ακολουθούμε αδιάκριτα τις Εντολές του Θεού και ζούμε την αληθινή ζωή, για μας όλους δεν υπάρχει θάνατος. Προς το τέλος της 6η ευχής, ο λειτουργός προσεύχεται ακόμα µία φορά για την ανάπαυση και την άφεση τωναμαρτιών όλων των πιστών, ζητώντας ανάπαυση και συγχώρηση και για τους κεκοιµηµένους και ευλογία και ειρηνικά και αγαθά τέλη για τους ζώντες.
Τέλος η 7η ευχή ταυτίζεται µε την ευχή η οποία διαβάζεται σε κάθε ακολουθία του Εσπερινού. Η 7η τελευταία ευχή περιέχει Δοξολογία προς τον Δημιουργό και μία προσευχή και παράκληση, ο Κύριος να διαφυλάττει τα πλάσματα Του και κατά την εσπέρα και κατά την νύκτα και καθ’ όλο τον επί γης βίο μας.
Να μας διατηρεί την ελπίδα της αιωνίου ζωής, ακόμη και κατά τον ύπνο μας. Τέλος είναι και η ευχή στην οποία η Παναγία μας καλείται να μεσιτεύσει προς το Θεό για τη συγχώρηση των αµαρτιών του λαού.
Συμπερασματικά, αυτές οι επτά ευχές συμβολίζουν την φωνή της Εκκλησίας που ζητά από τοΘεό, την σημερινή ημέρα της Κυριακής της Πεντηκοστής, την επιφοίτηση και τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος. Την επιφοίτηση και τη δωρεά του Παρακλήτου, το οποίο χαρίζει τα πάντα στους πιστούς.
Ο Παράκλητος, το Άγ. Πνεύμα σαν μία γάργαρη πηγή ρέει μέσα από τις προφητείες και από το στόμα των Προφητών. Φωτίζει και αναδεικνύει τέλειους τους Επισκόπους, Πρεσβυτέρους και Διακόνους Διδάσκει τη σοφία στους αγράμματους, όπως τους ψαράδες μαθητές τους ανέδειξε θεολόγους. Ο Παράκλητος, το Άγ. Πνεύμα συγκροτεί όλο τον θεσμό της Εκκλησίας, ο οποίος είναι απλωμένος σε όλο τον κόσμο και τον κρατάει ενωμένο. Είναι Εκείνος ο Παράκλητος που στηρίζει και παρηγοράει τους ανθρώπους, όπως περιγράφει πλούσια η Υμνογραφία της Εκκλησίας, Από αυτό το Άγ Πνεύμα και δια του Αγίου Πνεύματος συντελείται η άνοδός μας στη Βασιλεία του Θεού. Δια του Αγ. Πνεύματος πραγματοποιείται η επάνοδος στη θεία υιοθεσία. Δια του Αγ. Πνεύματος παρέχεται η δυνατότητα να γίνουμε κοινωνοί της Χάριτος του Χριστού. Δια του Αγ. Πνεύματος μπορούμε να μετάσχουμε της δόξης του Θεού και δια του Αγ Πνεύματος απολαμβάνουμε από τον Θεό κάθε ευλογία, αφού σημειώνει ο Μ. Βασίλειος. «Το Άγιο Πνεύμα είναι η πηγή του αγιασμού και κάθε ευλογίας και χάριτος εντός της Εκκλησίας». Αυτό τον Παράκλητο να κάνουμε αγώνα έντονο να διατηρούμε συνεχώς μέσα μας. Αμήν.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: †ΑΡΧΙΜΑΔΡΙΤΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝΟΣ ΚΑΤΡΑΜΑΔΟΥ
Πηγή Ενοριακό Φυλλάδιο 12 Ιουν 22
