Αφού μελετάς με επιμέλεια την Αγία Γραφή και τους Πατέρες, πρέπει να ξέρεις ότι καμιά αμαρτία μας δεν μπορεί ν’ αναμετρηθεί με το έλεος του Δημιουργού μας, πόσο μάλλον να το νικήσει!
Αν έχεις εξομολογηθεί κι έχεις λάβει άφεση για αμαρτία που διέπραξες στο παρελθόν, δεν είναι απαραίτητο να την εξομολογηθείς πάλι. Αλλά μερικές φορές ίσως είναι ωφέλιμο να την ξαναθυμάσαι, γιατί έτσι θα ταπεινώνεσαι και θα βρίσκεσαι στη σωτήρια κατάσταση της αδιάλειπτης μετάνοιας, όπως ο προφήτης Δαβίδ: «… ότι την ανομίαν μου εγώ γινώσκω, και η αμαρτία μου ενώπιον μού εστί διαπαντός» (Ψαλμ. 50:5).
Πρόσεξε όμως, μην τυχόν και αυτό σε οδηγεί σε αντίθετο και αρνητικό αποτέλεσμα, δηλαδή στην κατάθλιψη ή στην απογοήτευση. Αν συμβαίνει αυτό, ξέχασε αμέσως την αμαρτία σου.
Προσπάθησε πάντως να σπάσεις τη σκληροκαρδία σου με την καλλιέργεια της ταπεινώσεως, και όχι με την τεχνητή πρόκληση δακρύων. Τα δάκρυα είναι ειδικό χάρισμα, που δίνεται από το Θεό σε όσους Τον πλησιάζουν με ταπεινό φρόνημα. Θυμήσου τον υπέροχο μάγειρο του κοινοβίου, που περιγράφει στον τέταρτο λόγο του ο όσιος Ιωάννης της Κλίμακος.
Βλέποντας ο όσιος το μοναχό εκείνο να έχει δάκρυα πολλά, τον ικέτεψε να του φανερώσει πώς αξιώθηκε να λάβει ένα τέτοιο χάρισμα. Κι εκείνος του αποκάλυψε το πως: «Ποτέ δεν σκέφτηκα πως υπηρετώ ανθρώπους, αλλά το Θεό. ‘Έκρινα τον εαυτό μου ανάξιο για κάθε είδους ανάπαυση» — βλέπεις ταπείνωση; — «και κοιτάζοντας τη φωτιά του μαγειρείου, θυμάμαι συνεχώς τη μελλοντική φλόγα της κολάσεως» — βλέπεις και μνήμη θανάτου; Φοβάμαι πώς δεν βρίσκεσαι στην κατάσταση του μακαρίου εκείνου μοναχού.
Γι’ αυτό είναι επικίνδυνο να επιζητείς δάκρυα πριν προκόψεις στην πνευματική ζωή, η έστω πριν σταθεροποιήσεις λίγο-πολύ μέσα σου τη μνήμη του θανάτου. Στα δάκρυα που προέρχονται από τη μνήμη του θανάτου, γράφει κάπου πάλι ο όσιος Ιωάννης, δεν βρίσκει τόπο ούτε η έπαρση ούτε η κλοπή από το διάβολο, αλλά η κάθαρση και η πρόοδος στην αγάπη του Θεού. Γιατί, τελικά, ο Θεός δεν έχει ανάγκη από δάκρυα, ούτε θέλει βέβαια να είμαστε βυθισμένοι στο πένθος και την οδύνη. Θέλει να μας βλέπει γεμάτους χαρά και εσωτερική αγαλλίαση από την αγάπη που θα βιώνουμε γι’ Αυτόν κι από τη μυστική ένωσή μας μαζί Του.
***
Χωρίς το φόβο του Θεού, έτσι όπως είμαστε βουτηγμένοι στα πάθη, δεν έχουμε καμιάν ελπίδα να εκπληρώσουμε το άγιο θέλημά Του και να προκόψουμε στην αγάπη προς Εκείνον και προς τον συνάνθρωπό μας. «Εν φόβω Κυρίου ελπίς ισχύος… ποιεί δε εκκλίνειν εκ παγίδος θανάτου» (Παροιμ. 14. 26, 27). Δεν είναι δυνατό να ζήσουμε χριστιανικά, «επιτελούντες αγιωσύνην», παρά μόνο «εν φόβω Θεού» (Β΄ Κορ. 7. 1). Αλλά θα με ρωτήσεις: Πως αποκτάει ο ανθρωπος φόβο Θεού;
Για να το μάθεις, διάβασε προσεκτικά την τέταρτη από τις διδασκαλίες του Αββά Δωροθέου, που αναφέρεται σ᾿ αυτό το θέμα*. Εγώ τώρα σου λέω, με δυό μόνο λόγια, ότι, καθώς λένε οι άγιοι Πατέρες μας, το φόβο του Θεού μπορούμε να τον αποκτήσουμε με τη διαρκή μνήμη του θανάτου και της κολάσεως, με την καθημερινή εξέταση του εαυτού μας ( κάθε βράδυ πως περάσαμε τη μέρα και κάθε πρωί πως περάσαμε τη νύχτα) και με την εκκοπή της παρρησίας, της αργολογίας και όλων γενικά των αμαρτημάτων της γλώσσας.
Τέλος, πολύ βοηθάει η συμβίωση και συναναστροφή με άλλους ανθρώπους, που έχουν αληθινό φόβο Θεού.
Μην ξεχνάς ότι, στις τάξεις του εχθρού μας διαβόλου, οι τρεις γενναιότεροι πολεμιστές – οι τρεις ισχυρότεροι αντίπαλοί μας – είναι « η επιθυμία της σαρκός και η επιθυμία των οφθαλμών και η αλαζονία του βίου » (Α΄ Ιω. 2. 16). Αν οι τρεις αυτοί κατορθώσουν, με τη στήριξη της φιλαυτίας μας, ν᾿ αποκτήσουν ένα πάτημα στο νού και στην καρδιά μας, η θύρα της ψυχής μας θ᾿ ανοίξει σύντομα σ᾿ ένα πλήθος άλλων αμαρτιών και παθών, που θα μας βασανίζουν κατόπιν μόνιμα, πολεμώντας μας όλες τις ώρες και απ᾿ όλες τις μεριές…
Προσοχή στον πειρασμικό εκείνο λογισμό, που σε βεβαιώνει πως είναι πλούσια η φιλανθρωπία και η επιείκεια του Θεού – πάντοτε όμως πριν αμαρτήσεις. Και αντίθετα, σε παραλύει, παρουσιάζοντάς σου τον Θεό σαν σκληρό, άτεγκτο, οργισμένο τιμωρό – πάντοτε όμως αφού αμαρτήσεις. Να ένας σίγουρος τρόπος για να πέσεις στην απελπισία. Να μια φανερή παγίδα του διαβόλου.
Πνευματικές Νουθεσίες – Οσίου Μακαρίου της Όπτινα
(Εκδ. Ιερά Μονή Παρακλήτου, σελ.88-91)