Η Περιτομή του Κυρίου (1η Ιανουαρίου)

του Κων/νου Α. Οικονόμου δασκάλου

Τριπλή εορτή σήμερα! Οι δύο από τις εορτές έχουν εκκλησιαστικό χαρακτήρα: η εορτή της περιτομής του Κυρίου μας, όπως και η εορτή και η μνήμη του Μεγάλου Βασιλείου Αρχιεπισκόπου Καισαρείας. Και κοντά σ’ αυτές τις δύο γιορτές υπάρχει και η πολιτική εορτή της ένάρξης του νέου πολιτικού έτους, η πρωτοχρονιά, η οποία όμως κι αυτή προσλαμβάνει, μέσα στην Εκκλησία για όλους μας, πνευματικό χαρακτήρα. Ας δούμε όμως τι ήταν η περιτομή.
Η ΠΕΡΙΤΟΜΗ ΓΕΝΙΚΑ: Στην Αγία Γραφή περιτομή νοείται η αποκοπή του έξω άκρου του ανδρικού μορίου. Η πράξη αυτή ορίστηκε από το Θεό ως επισφράγισμα της συνθήκης Του με τον Αβραάμ. Έτσι οι πρώτοι που επεβλήθησαν σε περιτομή ήταν ο Αβραάμ και οι άρρενες της οικογένειάς του (Γέν. ιζ΄10-13). Η συνθήκη αυτή επαναλήφθηκε επί Μωυσέως, (Έξ. ιβ΄43,44). Έτσι κατά την ιουδαϊκή θρησκεία η περιτομή κατέστη μια επίσημη τελετή που εφαρμοζόταν σε κάθε αρσενικό τέκνο την όγδοη μέρα από γεννήσεώς του. Αυτήν την τελετή τηρούσαν πάντοτε με επιμέλεια οι Ισραηλίτες, πλην της περιόδου που περιφέρονταν στην έρημο του Σινά. Τα όργανα που χρησιμοποιούσαν ήταν ξυράφι, μαχαίρι (το λεγόμενο “μοέλ”) και λίθος οξύστομος (Ιησ. Ν. ε΄3). Ήταν μια προσφορά του παιδιού στο Θεό.
Από εκείνη τη στιγμή το παιδί σήμαινε πως ανήκε στο Θεό. Ήταν μια υπενθύμιση πως ο Ιουδαίος όφειλε να διαφέρει απ’ όλους τους άλλους και στην πίστη και να μην προσκυνά τα είδωλα των ειδωλολατρών. Είχε δοθεί και για λόγους υγιεινής (πρόληψη ασθενειώνκαι μολύνσεων). Οι Ιουδαίοι ως περιπλανώμενος λαός δε θα χαρακτηριζόταν από προσήλωσή στην καθαριότητα. Ακόμη προσθέτουμε, πως έκοπταν ένα ευτελές σαρκίο το οποίο ήταν η αιτία του κατακλυσμού και της καταστροφής Σοδόμων και Γομόρων, δηλαδή η ακράτεια της γενετήσιας ορμής. Σαρκολάτρες ήταν οι συμπολίτες του Νώε και έκφυλοι οι κάτοικοι των Σοδόμων και Γομόρων.
Όρισε ο Θεός, η περιτομή να γίνεται στη χώρα των γεννητικών οργάνων, γιατί σ’ αυτά χρειαζόταν ένας κάποιος περιορισμός και αρκετή εγκράτεια. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο και άλλοι λαοί της Ανατολής περιτέμνονταν, όπως οι Αιγύπτιοι και οι Αιθίοπες. Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι Άραβες, λόγω της προέλευσής τους από τον Ισμαήλ, το γιο του Αβραάμ, παρέλαβαν και αυτοί την περιτομή περνώντας τη συνήθεια και στους πιστούς της μουσουλμανικής θρησκείας. Οι Αιθίοπες και οι κάτοικοι της Ερυθραίας παρέλαβαν από τους Ιουδαίους την περιτομή και ακόμη και μετά τον εκχριστιανισμό τους τη διατήρησαν. Ο σκοπός της εβραϊκής περιτομής ήταν η διάκρισή τους από τα υπόλοιπα γειτονικά έθνη, αλλά κατέληξε σε έναν ακόμα τυπολατρικό παράγοντα της θρησκείας τους. Έτσι οι Εβραίοι αυτοαποκαλούνταν “Περιτομή” ενώ τα λοιπά έθνη τα ονόμαζαν “Ακροβυστία”. Στην Αγία, όμως, Γραφή “περιτομή” και “περιτετμημένος την καρδίαν” σημαίνει τον καθαρό, τον αγνό, τον αναγεννημένο, ενώ οι λέξεις “απερίτμητος” και “ακροβυστία” τον ασεβή και κακό, τον ρυπαρό: “περιτμήθητε τω Θεώ υμών και περιτέμνεσθε την σκληροκαρδίαν υμών, άνδρες Ιούδα και οι κατοικούντες Ιερουσαλήμ, μη εξέλθῃ ως πυρ ο θυμός μου και εκκαυθήσεται” (Ιερ. δ΄4 αλλά και Ιεζ. μδ΄6,7).
Μετά την Πεντηκοστή και τη δημιουργία της Εκκλησίας, το θέμα της περιτομής δίχασε του πιστούς. Ορισμένοι επέμεναν ότι οι προσήλυτοι εξ εθνών έπρεπε πρώτα να περιτμηθούν και μετά να βαπτισθούν. Αλλά με την πάροδο του χρόνου και τον πειστικό λόγο του Αποστόλου Παύλου αλλά και άλλων Αποστόλων βεβαιώθηκαν κι αυτοί ότι: “εν γαρ Χριστώ Ιησού ούτε περιτομή τι ισχύει ούτε ακροβυστία, αλλὰ καινὴ κτίσις.” (Γαλ. στ΄15).
Η ΠΕΡΙΤΟΜΗ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ: Η περιτομὴ του βρέφους Ιησού έγινε στὴ Συναγωγὴ τῆς Βηθλεέμ. (Λουκ. 2, 5). Όμως το Θείο Βρέφος της φάτνης, αφού γεννήθηκε με τον Παλαιὸ Νόμο, έπρεπε νὰ υποβληθεί και Αὐτὸ στον τύπο, ο οποίος έπρεπε να ισχύει μέχρι την κατάργησή του. Ο Απόστολος Παύλος λέει σχετικά: “ότε δὲ ήλθε το πλήρωμα του χρόνου, εξαπέστειλεν ο Θεὸς τον υιὸν αυτού, γενόμενον εκ γυναικός, γενόμενον υπὸ νόμον, ίνα τους υπὸ νόμον εξαγοράση, ίνα τὴν υιοθεσίαν απολάβωμεν” (Γαλ. δ΄4,5). Η περιτομή συνοδευόταν και με την ονοματοδοσία του βρέφους. Το ίδιο συνέβη και με το Θείο Βρέφος που του δόθηκε το όνομα Ιησούς που είναι ελληνικός όρος από το Εβραϊκό Γεσούα. Είναι το ίδιο με το όνομα «Εμμανουήλ» που αναφέρει ο Ησαΐας, και σημαίνει «ο Θεός είναι μαζί μας».
Ο Απόστολος Παύλος προσθέτει πως οι πιστοί περιετμήθησαν και με περιτομὴ πνευματική, που ενεργείται απ᾿ το Αγιο Πνεύμα. Και αυτή συνίσταται στο γδύσιμο και την αποβολὴ του σώματος, που δούλεψε στις αμαρτίες της σάρκας. Το γδύσιμο αὐτὸ, έλεγε, είναι η περιτομή, που πήραν απὸ τὸν Χριστό, όταν θάφτηκαν μαζί Του, διά του Αγιου Βαπτίσματος.
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΟΡΤΗΣ: Σήμερα, λοιπόν, ο μεγάλος αναμενόμενος του Ισραηλιτικού λαού, «Θεός ων κατ’ ουσίαν» και ενώ κρατά τα σύμπαντα στα πανίσχυρα χέρια του, ενδύεται την ανθρώπινη μορφή. Οκτώ ημερών αδύναμο βρέφος, τυλιγμένο σε ταπεινά σπάργανα, τον κρατά στην αγκαλιά της η αγνή Μητέρα Του και τον οδηγεί στο ναό. Ο φωτισμένος υμνογράφος της Εκκλησίας μας, θεολογώντας ποιητικά, σχολιάζει και δοξολογεί: «Ουκ επησχύνθη (δεν ντράπηκε) ο πανάγαθος Θεός, της σαρκός την περιτομήν αποτμηθήναι, αλλ’ έδωκεν εαυτόν, τύπον και υπογραμμόν (πρότυπο και παράδειγμα), πάσι προς σωτηρίαν, ο γαρ του Νόμου Ποιητής, τα του Νόμου εκπληροί, και των προφητών τα κηρυχθέντα περί αυτού. Ο πάντα περιέχων δρακί (που κρατάει τα πάντα στα χέρια Σου), και εν σπαργάνοις ειληθείς, Κύριε δόξα σοι».
Το μυστήριο της θεϊκής συγκατάβασης είναι μεγάλο και άρρητο. Θεός στην Ιστορία, διέρχεται όλα τα στάδια του ανθρώπινου βίου, αγιάζει τη χωματένια ζωή, πραγματοποιεί και ολοκληρώνει το θεϊκό σχέδιο της σωτηρίας των ανθρώπων. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός διαβλέπει στην περιτομή τύπο του βαπτίσματος. Γράφει: «Αφού όμως φανερώθηκε η αλήθεια, είναι ανώφελος ο τύπος και η σκιά.
Επομένως τώρα είναι άχρηστη, περιττή η περιτομή και αντίθετη προς το άγιο βάπτισμα, ο γαρ περιτεμνόμενος χρεωστεί όλον τον νόμον τηρήσαι. Ο Κύριος μάλιστα περιετμήθη για να εκπληρώσει το νόμο, κι ακόμη φύλαξε όλο το νόμο και το Σάββατο, για να εκπληρώσει και να σταθεροποιήσει το νόμο. Αλλά καθώς βαπτίστηκε, και το Άγιο Πνεύμα εμφανίστηκε στους ανθρώπους να κατεβαίνει από τον ουρανό με μορφή περιστεράς επάνω Του, από τότε έχει κηρυχθεί η πνευματική λατρεία και ζωή, και η βασιλεία των ουρανών». Αλλά αν η πράξη της περιτομής εγκαταλείφθηκε, η λέξη εξακολουθεί να έχει κάποια σημασία. Εμείς, οι βαπτισμένοι πιστοί, μπορούμε να αναφωνούμε: “Αληθινή περιτομή είμαστε εμείς οι Χριστιανοί, οι οποίοι διά του φωτισμού, που μας δίνει το Πνεύμα του Θεού, προσφέρουμε στο Θεό αληθινή λατρεία.” (Φιλ. γ΄ 3). Η αποστολική περικοπή της εορτής, η οποία είναι από την προς Κολασσαείς επιστολή του Αποστόλου Παύλου, τονίζει την περιτομή την αχειροποίητο “εν ω περιετμήθητε περιτομή αχειροποιήτω” που έχουμε υποστεί κι εμείς οι χριστιανοί, μία περιτομή, όμως, κατά την οποία δεν απέκοψαν τμήμα του δέρματός μας, όπως στη σωματική περιτομή, αλλά σε μας περιέκοψαν τα αμαρτήματα, το σώμα της αμαρτίας “εν τη απεκδύσει του σώματος των αμαρτιών της σαρκός, εν τη περιτομή του Χριστού”.
Αυτή είναι η δική μας αχειροποίητος περιτομή, το ότι δηλαδή με το βάπτισμά μας απεκδυόμεθα τα αμαρτήματά μας, κόπτονται τα αμαρτήματά μας, και ακόμη ότι αυτή την περιτομή εμείς την κάνουμε πράξη στη ζωή μας, περικόπτοντας όχι σωματικό μέρος, αλλά περικόπτοντας τις αμαρτίες μας.
“Μορφὴν αναλλοιώτως ανθρωπίνην προσέλαβες, Θεὸς ων κατ’ ουσίαν, πολυεύσπλαγχνε Κύριε· και Νόμον εκπληρών, περιτομήν, θελήσει καταδέχη σαρκικήν, όπως παύσης τα σκιώδη, και περιέλης τὸ κάλυμμα των παθων ημών. Δόξα τη αγαθότητι τη ση, δόξα τη ευσπλαγχνία σου, δόξα τη ανεκφράστω Λόγε συγκαταβάσει σου.”

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1. Μηναία, Αποστολική Διακονίας Εκκλησίας της Ελλάδος.
2. Λεξικό βιβλικής Θεολογίας, «Β.Κ.: Άρτος Ζωής», 1980
3. Ιωάννου Δαμασκηνού, Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως, 1978, τόμος 1 (Ε.Π.Ε. 1),