Εξοδος

του Αρχιμ. Ιακώβου Κανάκη

Το δεύτερο βιβλίο της Αγίας Γραφής ονομάζεται «Έξοδος».

Την ονομασία αυτή την έλαβε από το μεγάλο ιστορικό και θαυμαστό γεγονός της εξόδου του Ισραηλιτικού λαού από την Αίγυπτο.

Αν θέλαμε με συντομία να αναφέρουμε το βασικό θέμα που κυριαρχεί στο βιβλίο αυτό θα λέγαμε ότι είναι «η ανάδειξη του Ισραήλ ως λαού του Θεού με την θρησκευτική σημασία και την θεμελίωση της θρησκείας του». Αν θέλαμε συμπληρωματικά να μιλήσουμε για το γενικό αυτό θέμα θα εστιάζαμε σε δύο περιστατικά: α) στην θαυμαστή έξοδο που προαναφέραμε και στην παράδοση των δέκα εντολών στο όρος Σινά.

Το βιβλίο περιέχει σαράντα κεφάλαια και άρα είναι από τα μεγαλύτερα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης. Έχει ιστορικό χαρακτήρα με αρκετά σημεία νομοθετικού περιεχομένου. Η Καινή Διαθήκη περιέχει χωρία που γίνεται αναφορά σε περιστατικά του βιβλίου. Αναφέρει θυσίες που αφορούν στην Έξοδο, λαμβάνουν όμως νέα διάσταση. Έτσι, το αίμα των θυσιών, με το οποίο επικυρώθηκε η Διαθήκη στο Σινά αποτελεί μια προεικόνιση του αίματος του Χριστού επί του Σταυρού ως δείγμα της νέας διαθήκης που συνήφθη μεταξύ, όχι ενός λαού με τον Θεό, αλλά κάθε ψυχής ξεχωριστά με τον δημιουργό της. Αυτός όμως που χρησιμοποιεί χωρία ή περικοπές από την «Έξοδο», τις οποίες προσδιορίζει χριστολογικά, είναι ο απόστολος των Εθνών Παύλος. Έτσι, συνδέει την διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας με το βάπτισμα των χριστιανών.

Επίσης το μάννα και το ύδωρ στην έρημο συσχετίζει με την θεία Ευχαριστία. Εκτός του αποστόλου Παύλου και οι Ευαγγελιστές χρησιμοποιούν στα έργα τους το βιβλίο της «Εξόδου» με παρόμοιο τρόπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τού Μωϋσή, όπου τον σημειώνει ως τύπο του Ιησού, με την έννοια του νέου Μωϋσή. Εκτός των συγγραφέων της Καινής Διαθήκης και οι Πατέρες της Εκκλησίας όπως και οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς ασχολήθηκαν με την Έξοδο. Συνοπτικά την υπομνημάτισαν οι: Ωριγένης, Διόδωρος Ταρσού, Κύριλλος Αλεξανδρείας, Θεοδώρητος Κύρου, Προκόπιος Γάζης και Θεόδωρος Πρόδρομος. Όμως σε κάθε βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης τα πιο ενδιαφέροντα είναι οι θεολογικές ιδέες που κυριαρχούν σε αυτά και έτσι με καθοδηγό τον καθηγητή της Θεολογικής Σχολής κ.Καλαντζάκη θα καταγράψουμε τις βασικές ιδέες με συντομία.

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Το πρώτο θέμα που μπορούμε να σημειώσουμε είναι η «αποκάλυψη του ονόματος του Θεού». Η φράση αυτή είναι πολύ δυνατή γιατί μας ξεκαθαρίζει την έννοια της θρησκείας. Στην «Έξοδο» φανερώνεται ότι «ο Θεός αποκαλύπτεται στην παγκόσμια ιστορία μέσα από τα θαυμαστά έργα της σοφίας και της δύναμής του και στην ιστορία του Ισραήλ μέσα από τις συνεχείς επεμβάσεις υπέρ αυτού τόσο ως πολεμιστής, (Εξ.15, 2-3) όσο και ως αγαθός ποιμένας (Εξ.15, 13, 17)». Είναι πολύ σημαντικό και μοναδικό αυτό το ζήτημα της αποκάλυψης του Θεού γιατί σε όλες τις άλλες θρησκείες έχουμε «δημιουργία» θεού εκ μέρους των ανθρώπων. Το νέο στοιχείο που μας δίνει η «Έξοδος» είναι αυτή η αποκάλυψη εκ μέρους του Θεού και η συνομιλία του Μωϋσή με τον Θεό «ενώπιος ενωπίῳ». Μάλιστα αυτή η συνομιλία φθάνει στο αποκορύφωμα όταν ο Μωϋσής απαιτεί να γνωρίσει το όνομά Του. Ο Θεός του απαντά με το «ἐγώ εἰμι ὁ ὤν», «είμαι αυτός που είμαι, αυτός που υπάρχω». Μια φράση που επιβεβαιώνει ότι ο Θεός υπάρχει και θα κάνει εμφανή την παρουσία Του στον λαό.
Ένα ακόμα σημαντικό σημείο που κατανοούμε από την «Έξοδο» εκ μέρους του Θεού είναι η καταδίκη της δουλείας. Αυτό γίνεται κατανοητό από την άρση της καταδυνάστευσης του λαού στην Αίγυπτο, την οποία ο Θεός πραγματοποίησε. Άρα και κάθε μορφή δουλείας και καταπίεσης έχει καταδικαστεί.

Άλλο σημαντικό σημείο του βιβλίου είναι ο Νόμος, ο γνωστός Δεκάλογος τον οποίο μνημόνευσε στον λόγο του ο Χριστός. ‘Ολος ο μωσαϊκός νόμος συνοψίζεται στις δέκα εντολές και αυτές με την σειρά τους στην εντολή της αγάπης προς τον Θεό και τους ανθρώπους. Αυτή η «εντολή» εκφράστηκε σε τέλειο βαθμό με την ενανθρώπηση του Χριστού.
Ένα ακόμα θέμα στο οποίο αναφέρεται η «Έξοδος» είναι η λατρεία, η οποία είναι εκείνη που προσδιορίζει τη σχέση μεταξύ του Θεού και του ανθρώπου. Στο βιβλίο διαβάζουμε σημαντικά στοιχεία για την Σκηνή του Μαρτυρίου και την Κιβωτό της Διαθήκης. Τα ιερά αυτά αντικείμενα της λατρείας συνοδεύουν τον περιούσιο λαό στην έρημο και μέχρι την είσοδό του στη γη Χαναάν. Εν κατακλείδι, η «Έξοδος» περιέχει την συνέχεια των ιστορικών γεγονότων της «Γένεσης». Το επόμενο βιβλίο της Αγίας Γραφής στο οποίο θα αναφερθούμε είναι το «Λευτιτικόν».

1. Καλαντζάκη Σ., Εισαγωγή εις την Παλαιά Διαθήκη, Θεσσαλονίκη 2006, σ. 307.
2. Μτ. 20,28. Ἰω.3, 16 και Α´Πετρ.1, 18.
3. Εξ.14, 15-31.
4. Α´Κορ. 10,2.
5. Εξ.16, 4. 17,6.
6. Ιω.1, 17. 3,14.
7. Καλαντζάκη Σ., Εισαγωγή εις την Παλαιά Διαθήκη, Θεσσαλονίκη 2006, σ. 319.
8. Καλαντζάκη Σ., Εισαγωγή εις την Παλαιά Διαθήκη, Θεσσαλονίκη 2006, σ. 310.
9. Εξ.33,11.
10. Εξ.3,14.
11. Μτ.5,18.
12. Πιθανόν ο αριθμός δέκα για τις εντολές έγινε γιατί τόσα είναι τα δάκτυλα των χεριών και έτσι θα μπορούσαν να είναι πιο εύκολα στην μνημόνευση και στην μετάδοση.
13. Δευτ.6,15.
14. Λευϊτ. 19, 18.
15. Καλαντζάκη Σ., Εισαγωγή εις την Παλαιά Διαθήκη, Θεσσαλονίκη 2006, σ. 315.