Τι κρύβει ο Ιερός Ναός Αγίας Τριάδος Συντάγματος;

ΡΩΣΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ: Βγαίνοντας από την Πλατεία Συντάγματος με κατεύθυνση προς τις Στήλες του Ολυμπίου Διός διασχίζουμε την οδό Φιλελλήνων.

Του Κωνσταντίνου Καραμεσίνη

Στον πολυδιάβατο αυτό δρόμο που καθημερινά διασχίζουν πολλοί κάτοικοι της Αττικής Γης και πολλοί επισκέπτες και συγκεκριμένα στη συμβολή Αμαλίας και Φιλελλήνων στέκει πάνω από 1000 χρόνια ο Ιερός Ναός Αγίας Τριάδος, για το ευρύ κοινό της Αθήνας η Ρωσική Εκκλησία.

H χιλιόχρονη ιστορία του μεγάλη με πολλές μεταβολές στο διάβα της ιστορίας. Η περιοχή που σήμερα βρίσκεται ο Ναός αρχίζει να παίρνει ζωή από τον πρώτο αιώνα μ.Χ. Επί Αυτοκρατορίας του Αδριανού (117-138 μ.Χ.) λειτουργούσε ως Ρωμαϊκό λουτρό, το λεγόμενον Βαλάνειον. Επί της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, την εποχή που στον αυτοκρατορικό θρόνο βρισκόταν η Ειρήνη η Αθηναία (780-802 μ.Χ.), στον τόπο του παλιού Βαλανείου οικοδομείται μικρή χριστιανική εκκλησία. Στον 11ο αιώνα μ.Χ. ιδρύεται το γυναικείο Μοναστήρι, της Παναγίας Σωτήρος του Λυκοδήμου, ο Ναός που σήμερα βρίσκουμε στη θέση αυτή αποτελούσε το καθολικό αυτού του Μοναστηριού. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (1204 μ.Χ. και μετά) πέρασε στα χέρια των Λατίνων και επανδρώθηκε από Βενέδικτους μοναχούς. Το 1669 μ.Χ. επανήλθε στον έλεγχο των Ορθοδόξων και έγινε Ανδρική Μονή. Το 1687 μ.Χ., όταν οι Ενετοί του Μοροζίνη πολιόρκησαν την πόλη της Αθήνας, υπέστη σοβαρές ζημίες από τους κανονιοβολισμούς. Το 1701 μ.Χ. ο ισχυρός σεισμός που ταλαιπώρησε την πόλη δεν έπληξε την εκκλησία αλλά μόνο τα κελιά που αποκαταστάθηκαν άμεσα. Το 1778 μ.Χ. σταματάει η λειτουργία της Μονής. Ο βάναυσος Οθωμανός διοικητής Χατζή Αλή ή Χασέκης κατεδαφίζει όλο το κτηριακό οικοδόμημα της Μανής εκτός του καθολικού. Ο λόγος της κατεδάφισης ήταν για να χρησιμοποιηθούν τα υλικά για την κατασκευή τείχους προστασίας της πόλεως των Αθηνών. Το 1827 μ.Χ., κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, ο Ναός γίνεται στόχος από την έγκλειστη τουρκική δύναμη της Ακροπόλεως. Αποτέλεσμα να υποστεί μεγάλες κτηριακές ζημίες. Το 1847 μ.Χ. ο Ρώσος πρέσβης της Αθήνας ζητάει από την Ελληνική Κυβέρνηση την παραχώρηση του Ιερού Ναού για να εξυπηρετεί τις λατρευτικές ανάγκες της Ρωσικής παροικίας στην Αθήνα. Το 1855 μ.Χ. ολοκληρώθηκε το έργο υπό την επίβλεψη των αρχιτεκτόνων Ιβάν Στρόμ (Ρωσία), Τάκη Βλασσόπουλου (Ελλάδα) και Φρ. Μπουλανζέ (Γαλλία). Κατά την διάρκεια των κατασκευών η αρχαιολογική σκαπάνη εντόπισε αρχαία δεξαμενή υδραγωγείου πέντε μέτρα κάτω από το δάπεδο του Ναού. Από το 1917 μ.Χ. ο Ναός είναι παρεκκλήσι της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε την ύπαρξη υπόγειων στοών (κατακόμβες) που η είσοδο τους είναι από το δάπεδο του Ναού. Σήμερα, μετά από 175 χρόνια, ο Ιερός Ναός εορτάζει τα ονομαστήρια της τότε Ιεράς Μονής, Παναγίας Σωτήρος του Λυκοδήμου.

Ο εφημέριος του Ιερού Ναού παραμονή της εορτής τέλεσε την Ακολουθία του Εσπερινού στις κατακόμβες που, όπως αναφέραμε, βρίσκονται κάτω από το δάπεδο του Ιερού Ναού. Μετά το πέρας της Ακολουθίας του Εσπερινού μίλησε στους παρευρισκόμενους

πιστούς ο Διευθυντής του Πολιτιστικού και Εκπαιδευτικού Οργανισμού «Φίλοι Βυζαντινών Μνημείων» ο κύριος Ανυφαντή Παναγιώτη. Το θέμα της ομιλίας του είχε ως τίτλο: «Από τις κατακόμβες στη Χιλιετία. Η Αγία Τριάδα Φιλελλήνων ως Ζωντανό Μνημείο Πίστεως και Πολιτισμού». Μετά το πέρας δέχθηκε ερωτήσεις από το κοινό.

Στον τίτλο ρωτάμε τι κρύβει ο Ιερός αυτός Ναός. Κρύβει μια χιλιόχρονη και ακόμα περισσότερη ιστορία, εάν δούμε ότι στον χώρο αυτό βρίσκουμε δραστηριότητα από τον πρώτο αιώνα μ.Χ. και ίσως και από πριν.

Σε όλες τις μεταβολές που καταγράφονται ιστορικά στην Αθήνα ο Ναός βρίσκεται στο επίκεντρο.

Εάν αποφασίσουμε να επισκεφθούμε τον Ιερό Ναό, θα έρθουμε αντιμέτωποι με ένα αρχιτεκτονικό κόσμημα και, εάν μπορέσουμε να διαβούμε τη στενωπό που οδηγεί στις κατακόμβες, θα αντικρύσουμε και μια άλλη διαφορετική πλευρά της Ιστορίας.

Αυτά τα σημαντικά ιστορικά στοιχεία θα αντικρύσεις διαβαίνοντας το κατώφλι του και πρέπει να μπει στην προτεραιότητα μας η επίσκεψη μας εκεί και, εάν τύχει να βρεθούμε κατά την ώρα Ιεράς Ακολουθίας, ακόμα καλύτερα, γιατί θα απολαύσουμε και την Ιερά Μυσταγωγία που εκπέμπει ο χώρος.

Συγγνώμη που θα αναφέρω κάτι που επέπεσε στην αντίληψη μου. Ρώτησα κατοίκους πέριξ του Ιερού Ναού και δεν γνώριζαν τίποτα για την ιστορία του Ιερού Ναού. Το μόνο που είχε υποπέσει στην αντίληψη τους είναι ότι αυτός ο Ναός είναι Η Ρωσική Εκκλησία.