Ο Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών κ. Κύριλλος σε αποκλειστική συνέντευξή του στο «Εθνος της Κυριακής» τοποθετείται για την απόφαση του Οικουµενικού Πατριαρχείου να χορηγήσει καθεστώς Αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας και για το ενδεχόµενο σχίσµατος εντός της Ορθοδοξίας, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι «η µόνη Ορθόδοξος εν Ουκρανία Εκκλησία, όπου τελεσιουργούνται τα σωστικά µυστήρια, παραµένει η Ουκρανική Ορθόδοξος Εκκλησία µε επικεφαλής τον µητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Ονούφριο».
Ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος, που βρίσκεται στο πηδάλιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας εδώ και µία δεκαετία, ξεκαθαρίζει πως το Πατριαρχείο Μόσχας δεν αναγνωρίζει τη νέα Εκκλησία, ούτε πρόκειται ποτέ να την αναγνωρίσει. Μιλάει µε αγάπη για την Ελλάδα, αφού έχει επισκεφθεί κατ’ επανάληψη τη χώρα µας, και δηλώνει πως «κάθε φορά είχα την αίσθηση ότι δεν ερχόµουν σε ανθρώπους ξένους, αλλά σε αδελφούς µου».
Αγιώτατε, στις αρχές Ιανουαρίου στην Κωνσταντινούπολη ο Οικουµενικός Πατριάρχης Βαρθολοµαίος εκχώρησε Τόµο Αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας. Από δω και πέρα ποια θα είναι η θέση του Πατριαρχείου Μόσχας;
Τόσο στην Ουκρανία όσο και στην Ελλάδα υπάρχει µόνο µία Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία αναγνωρίζεται απ’ όλες τις Αυτοκέφαλες Εκκλησίες. ∆εν υπέβαλε στο Φανάρι το αίτηµα περί Αυτοκεφαλίας αυτή η Εκκλησία και, ακόµη περισσότερο, τάχθηκε κατ’ αυτού. Εντούτοις, κατά περιφρόνηση της γνώµης της κανονικής Ουκρανικής Εκκλησίας, ο Πατριάρχης Βαρθολοµαίος εξέδωσε τον «Τόµο Αυτοκεφαλίας», όχι όµως της Εκκλησίας αλλά των σχισµατικών. Από κανονικής απόψεως αυτή η πράξη είναι ανυπόστατη. ∆εν την αναγνωρίζουµε, ούτε πρόκειται ποτέ να την αναγνωρίσουµε. Οι Ουκρανοί σχισµατικοί ως κοινότητα στερούνται χάριτος, όπως και παλαιότερα. Η µόνη Ορθόδοξος εν Ουκρανία Εκκλησία, όπου τελεσιουργούνται τα σωστικά µυστήρια, παραµένει η Ουκρανική Ορθόδοξος Εκκλησία µε επικεφαλής τον µητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Ονούφριο. Αυτή είναι εκείνη η οποία ενώνει την πλειοψηφία των Ουκρανών ορθοδόξων χριστιανών.
Εξαρχής προειδοποιήσατε για το ενδεχόμενο του σχίσματος εντός της Ορθοδοξίας, αλλά το Φανάρι ήταν αμετακίνητο, ισχυριζόμενο ότι έπειτα από επτά αιώνες ετέθη τέρμα στην αδικία έναντι της Ουκρανίας. Ποια πιστεύετε ότι θα είναι η αυριανή ημέρα για το ορθόδοξο ποίμνιο της Ουκρανίας, το ρωσόφωνο και το ουκρανόφωνο; Θα επικρατήσουν η ησυχία και η σύνεση;
Ακόμη και προ της εκχωρήσεως του λεγομένου Τόμου, ο πρόεδρος Π. Ποροσένκο εξαπέλυε απειλές να διώξει από την Ουκρανία εκείνους οι οποίοι δεν θα επιθυμούσαν να ενταχθούν στην «Αυτοκέφαλο Εκκλησία». Τώρα, με αυτή την ψευδοεκκλησία που έχει δημιουργηθεί, το Κοινοβούλιο της χώρας -σε συντομότατο χρονικό διάστημα- ψήφισε νόμους οι οποίοι εισάγουν διάκριση εις βάρος της κανονικής Εκκλησίας. Αυτοί οι νόμοι προβλέπουν την αναγκαστική αλλαγή της ονομασίας της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, προσφέρουν νομική κάλυψη για βίαιες αφαιρέσεις των ναών της και άλλης εκκλησιαστικής περιουσίας. Εχουν ήδη αρχίσει οι καταλήψεις των ιερών ναών, η άσκηση βίας κατά των κληρικών και των πιστών, οι οποίοι προστατεύουν τα ιερά σεβάσματά τους. Με την εκχώρηση του «Τόμου» στο σχισματικό μόρφωμα, η Κωνσταντινούπολη έλυσε τα χέρια των Αρχών της Ουκρανίας στον αγώνα τους κατά της Ουκρανικής Εκκλησίας, καταδικάζοντάς την σε νέες και μεγαλύτερες αυτήν τη φορά ταλαιπωρίες.
Χρησιμοποιήσατε σκληρή γλώσσα έναντι του Οικουμενικού Πατριαρχείου, κάνοντας λόγο ακόμη και για οικονομικά οφέλη που αποκόμισε το Φανάρι για τη διευθέτηση του ουκρανικού εκκλησιαστικού ζητήματος, και ταυτόχρονα χαρακτηρίσατε «πολιτικοποιημένη» την ενωτική σύνοδο, παραπέμποντας σαφώς στην παρουσία του προέδρου της Ουκρανίας Π. Ποροσένκο. Κατά τη γνώμη σας, ποια ήταν τα κίνητρα και οι λόγοι που οδήγησαν στην εκχώρηση Αυτοκεφαλίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο;
Ουδείς αποκρύπτει το γεγονός της στενής συνεργασίας του Φαναρίου με τις ουκρανικές Αρχές στην υπόθεση εκχωρήσεως του Αυτοκεφάλου. Αρκεί να αναφερθούμε στην υπογραφή του ειδικού συμφώνου συνεργασίας μεταξύ του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και της Ουκρανίας στις 3 Νοεμβρίου του περασμένου έτους. Η παρουσία του προέδρου της Ουκρανίας στο προεδρείο της «ενωτικής συνόδου», στην οποία έχετε αναφερθεί, είναι ένα μόνο από τα πολλά παραδείγματα. Βλέπουμε τον εν ενεργεία πρόεδρο να περιοδεύει σε ναούς σχισματικών κουβαλώντας τον «Τόμο» και αντιλαμβανόμαστε σε τι οφειλόταν τέτοια βιασύνη εκ μέρους του να τον παραλάβει εν όψει των προεδρικών εκλογών στην Ουκρανία. Δεν θέλω αυτήν τη στιγμή να μιλήσω για τους λόγους οι οποίοι οδήγησαν τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο να χορηγήσει το λεγόμενο Αυτοκέφαλο. Οποιοι και να ήταν, κατέστη πλέον πασιφανές ότι αυτό το «Αυτοκέφαλο» δεν αποκατέστησε την ενότητα των εν Ουκρανία Ορθοδόξων, αλλά έθεσε σε κίνδυνο την ολοκληρία τής ανά την Οικουμένη Ορθοδοξίας.
Ολοι οι ορθόδοξοι Προκαθήμενοι θα πρέπει σύντομα να διατυπώσουν τη θέση τους και να τοποθετηθούν επίσημα σχετικά με την αναγνώριση ή μη της νέας Εκκλησίας της Ουκρανίας. Ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας για την περαιτέρω κατάσταση;
Μέχρι σήμερα ουδεμία των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών αναγνώρισε το εν Ουκρανία νεοσύστατο σχισματικό μόρφωμα. Σημειωτέον ότι στην παρούσα κατάσταση δεν πρόκειται περί υποστηρίξεως είτε της Μόσχας είτε της Κωνσταντινουπόλεως. Το ερώτημα τίθεται διαφορετικώς: Αποδεχόμεθα τις αποκλειστικές εξουσίες μιας τοπικής Εκκλησίας έναντι όλων των άλλων κατά τόπους Εκκλησιών; Αποδεχόμεθα το δικαίωμά της με μια μονοκονδυλιά να κηρύξει κανονικούς τους σχισματικούς και την κοινώς ανεγνωρισμένη τοπική Εκκλησία ανυπόστατη; Όλοι βρεθήκαμε αντιμέτωποι με την απόπειρα επιβολής στην Ορθόδοξη Εκκλησία μιας νέας εκκλησιολογίας. Δεν νομίζω να τα αποδεχθούν οι κατά τόπους Εκκλησίες.
Με δεδομένο το γεγονός ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει χορηγήσει ήδη Τόμο Αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας, αλλά και την υφιστάμενη πραγματικότητα ότι υπάρχει μια μεγάλη εκκλησιαστική μερίδα που είναι υπό τη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Μόσχας, κατά πόσο έχει αλλάξει η κατάσταση γι’ αυτήν;
Από κανονικής απόψεως δεν άλλαξε καθόλου η θέση της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Ηταν και παραμένει η μία κανονική Εκκλησία της Ουκρανίας. Καίτοι έχει υποβαθμισθεί απότομα το νομικό της καθεστώς στην Ουκρανία. Νόμοι οι οποίοι ψηφίσθηκαν από το Κοινοβούλιο της χώρας, στους οποίους προαναφέρθηκα και οι οποίοι εισάγουν διάκριση, καταδικάζουν εκ των πραγμάτων σε διώξεις εκείνους οι οποίοι παραμένουν πιστοί στην κανονική Ορθοδοξία. Παρ’ όλες τις προσπάθειες και την πίεση των Αρχών της Ουκρανίας, οι κληρικοί και οι απλοί πιστοί της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας επέδειξαν την εξαιρετική τους αφοσίωση στην Εκκλησία: εκτός μερικών κληρικών και δύο επισκόπων, οι οποίοι προσχώρησαν στο σχίσμα, ο ιερός κλήρος παραμένει με το μέρος του μακαριωτάτου μητροπολίτη Ονουφρίου. Βεβαίως, συνεχίζονται οι διώξεις εις βάρος των εν Ουκρανία πιστών, αλλά το δίκιο δεν είναι με το μέρος των διωκτών: τώρα βλέπουμε ότι οι ενορίες της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας κερδίζουν τις υποθέσεις στα δικαστήρια σχετικά με τη δικαιοδοσία των ναών, και ότι στις λιτανευτικές πομπές μετέχουν εκατοντάδες χιλιάδες προσευχόμενοι. Ετσι, στη λιτανευτική πομπή με αφορμή τη 1.030ή επέτειο του Βαπτίσματος των Ρως συμμετείχαν 250 χιλιάδες πιστοί της Ουκρανικής Ορθοδόξου Εκκλησίας, ενώ σε ανάλογη πομπή του έτους 2017 συμμετείχαν 100 χιλιάδες. Ολα αυτά αποδεικνύουν ότι ο πιστός λαός δεν προσέχει και περιφρονεί τις ενέργειες των ουκρανικών Αρχών, οι οποίες διακατέχονται από την ιδέα δημιουργίας μιας εθνικιστικής «Εκκλησίας».
Αγιώτατε, σχετικά πρόσφατα εορτάσθηκε η δεκαετία της ενθρονίσεώς σας. Γι’ αυτό το διάστημα, έχετε καταφέρει να πραγματοποιήσετε εκείνες τις προσδοκίες με τις οποίες αναλάβατε το πηδάλιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας της Ρωσίας; Ποια είναι τα γεγονότα της παρελθούσης δεκαετίας τα οποία κρίνετε ως πλέον σημαντικά;
Από τη θέση του τοποτηρητή ακόμη, δεόμενος του Κυρίου, ουδεμία φορά ζήτησα να γίνω Πατριάρχης, αλλά μέσω εκλογής να αναδειχθεί το θέλημα του Θεού. Παρατηρώντας τη διακονία των προκατόχων Πατριαρχών πασών των Ρωσιών, διέκρινα σαφώς ότι αυτή η διακονία ήταν προπαντός μια άρση του δυσβαστάκτου σταυρού. Τώρα αυτά επιβεβαιώθηκαν πλέον από την προσωπική μου πείρα, και όμως θεωρώ καθήκον μου την άρση του σταυρού αυτού μέχρι να έχω δύναμη. Η δεκαετία η οποία μεσολάβησε σημείωσε εξαιρετικά σπουδαίες αλλαγές στην πορεία της Εκκλησίας και της εν γένει ρωσικής κοινωνίας. Δυσκολεύομαι να ξεχωρίσω κάποια συγκεκριμένα γεγονότα για να χαρακτηρίσω αυτά ως έχοντα την πλέον μεγαλύτερη βαρύτητα. Ομως, και είναι το βασικό, βλέπω πώς άλλαξε η στάση των ανθρώπων έναντι της Εκκλησίας, πώς απέτυχαν οι ελπίδες των αθέων να την περικλείσουν σε γκέτο και πώς αναγεννιέται αυτή ενώπιόν μας. Αδυνατούν όποιες εσωτερικές περιπτώσεις να διαλύσουν την Εκκλησία: «καὶ πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς» (Ματθ. 16.18). Το βεβαιώθηκα προσωπικά από την πείρα της ζωής μου. Μεγάλες μεταρρυθμίσεις πραγματοποιήθηκαν στο εξωτερικό της Εκκλησίας. Κατ’ αρχάς τούτο αφορά τον ενοριακό βίο, ώστε αυτός τώρα, εκτός της θείας λατρείας, η οποία ασφαλώς παραμένει πυρήνας του, περιλαμβάνει το κοινωνικό, το νεανικό και το μορφωτικό έργο. Εχουν σημειώσει σημαντική αριθμητική αύξηση οι εκκλησιαστικές επαρχίες και οι επαρχιούχοι επίσκοποι. Οσο περισσότερες επαρχίες υπάρχουν στην Εκκλησία τόσο πιο κοντά είναι η Ιεραρχία στον πραγματικό βίο και τον λαό. Θέλω να πιστεύω ότι αυτοί οι σπόροι, οι οποίοι εσπάρησαν την προηγούμενη δεκαετία, θα αποδώσουν πλούσιους καρπούς στους μεταγενέστερους χρόνους.
Οι Έλληνες είχαν και έχουν εκ παραδόσεως στενούς δεσμούς με τους αδελφούς Ρώσους. Ποιο μήνυμα θα θέλατε να εκπέμψετε στους ορθοδόξους Ελληνες;
Εχω επισκεφθεί κατ’ επανάληψιν την Ελλάδα και κάθε φορά είχα την αίσθηση ότι δεν ερχόμουν σε ανθρώπους ξένους αλλά σε αδελφούς μου. Οι λαοί μας συνδέονται διαχρονικώς με τους δεσμούς πνευματικής ενότητας. Πιστεύω ότι οι αδελφικές και καλές σχέσεις μεταξύ των Εκκλησιών μας θα συντελέσουν ώστε με κοινές προσπάθειες να αντιμετωπίσουμε την τραγική διαίρεση η οποία έθιξε την κοινή μας ορθόδοξη οικογένεια. Είθε ο Θεός με τις πρεσβείες των κοινών μας Αγίων να διαφυλάττει τις Εκκλησίες και τους λαούς μας για να έχουμε ειρήνη και ενότητα.
