Του Μάνου Χατζηγιάννη
Στο φλέγον ζήτημα του “πρωτείου” επανέρχεται η Ρωσική Εκκλησία. Ο Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνας σε ομιλία του στην Ορθόδοξη Θεολογική Σχολή του Αγίου Βλαδιμήρου στις 8 Νοεμβρίου, λίγες μόλις ημέρες πριν από τη νέα συνάντηση στο Φανάρι Οικουμενικού Πατριάρχη-Πάπα, ανέλυσε τις ρωσικές θέσεις σχετικά με το θέμα.
Στο επίκεντρο της ομιλίας του βρέθηκε η διακήρυξη της Ραβέννα (σ.σ. Δεν έχει εγκριθεί από την ρωσική πλευρά) την οποία χαρακτήρισε αμφιλεγόμενη και σημείωσε πως σε κάποια μέρη της είναι παραπλαντητικά για τον αναγνώστη επειδή δεν γίνεται καμία αναφορά σχετικά με τις διαφορές στην εκκλησιολογία μεταξύ Ορθοδόξων και Καθολικών.
Σύμφωνα με τον Πρόεδρο του ΤΕΕΣ στο κείμενο της Ραβέννα αναφέρεται ότι «η υπεροχή και η συλλογικότητα είναι αλληλένδετες», ενώ γίνεται αναφορά σε “τρία επίπεδα εκκλησιαστικής κοινωνίας – τοπική, περιφερειακή και παγκόσμια” σχετικά και με το πρωτείο. Το κείμενο της Ραβέννα προσπαθεί, σύμφωνα με τον Ιλαρίωνα, να παρουσιάσει τις δομές της εκκλησίας των δύο παραδόσεων, ως πανομοιότυπες στα τρία προαναφερόμενα επίπεδα.
“Εάν και σε το τοπικό (συνοδικό) επίπεδο, υπάρχουν πράγματι πολλές ομοιότητες στο πώς οι δομές της εκκλησίας διαμορφώνονται, εντούτοις σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, μεταξύ Ανατολής και Δύσης, υπάρχει μια τεράστια διαφορά. Στην Ορθόδοξη παράδοση σε περιφερειακό επίπεδο, ή μάλλον στο επίπεδο μιας αυτοκέφαλης Εκκλησίας, υπάρχει μια σύνοδος και ο πρωτεύων που έχει σαφή προνόμια. Στην Καθολική Εκκλησία, η υπεροχή σε περιφερειακό επίπεδο δεν υπάρχει. Ποιος, για παράδειγμα, είναι ο πρώτος της Καθολικής Εκκλησίας στην Πολωνία; Ο Μητροπολίτης Gniezno, ο οποίος φέρει τον τιμητικό τίτλο του «πρώτου», αλλά δεν εκτελεί λειτουργίες; Ή ο πρόεδρος της Επισκοπικής Διάσκεψης, ο οποίος αντικαθίσταται κάθε τέσσερα χρόνια;” επισήμανε ο κ. Ιλαρίωνας και συμπληρώνει πως “στην πραγματικότητα, στην Καθολική Εκκλησία υπάρχει μόνο ένα πρωτείο, το πρωτείο του πάπα.”
Μετά τη συνάντηση της Ραβέννα, ο διάλογος της Μικτής Επιτροπής Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών κλήθηκε να εξετάσει περαιτέρω το θέμα της καθολικότητας και της υπεροχής στη Βιέννη το 2010 και στο Αμάν το 2014, και κατά τη διάρκεια πολλών συνεδριάσεων της Επιτροπής Συντονισμού κατά την περίοδο 2008-2013.Η Επιτροπή προσπάθησε να προσεγγίσει το ζήτημα της υπεροχής σε συνάρτηση με τις ιστορικές και θεολογικές προοπτικές και σε αντιπαραβολή με την Αγία Τριάδα. Σχετικά ο Μητροπολίτης ανέφερε πως δεν πρέπει προχωρήσουμε στην προσπάθεια παραλληλισμού μεταξύ των ανθρωπίνων και των θεΪκών δομών στην τριαδική κοινωνία της Εκκλησίας.
“Στη Διακήρυξη της Ραβέννα γίνεται αναφορά σχετικά με τα τρία επίπεδα της διοίκησης εκκλησίας και αφήνεται να εννοηθεί ότι αυτό που ισχύει για το ένα επίπεδο, μπορεί να μεταφερθεί αυτόματα και στα άλλα. Ωστόσο, αυτό είναι συζητήσιμο. Αυτή η μίξη των τριών επιπέδων της διοίκησης της εκκλησίας στο κείμενο της Ραβέννας και η προσπάθεια να ισχύουν τα επιχειρήματα που ισχύουν για το ένα επίπεδο και στα άλλα, οδήγησε την Συνοδική Βιβλική Θεολογική Επιτροπή του Πατριαρχείου Μόσχας να προβεί σε ενδελεχή μελέτη του ζητήματος της υπεροχής στην καθολική Εκκλησία. Το αποτέλεσμα αυτής της μελέτης ήταν το έγγραφο που εγκρίθηκε από την Ιερά Σύνοδο της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας στη συνεδρίαση της 26η Δεκεμβρίου 2013” τόνισε ο Ρώσος Ιεράρχης και συμπλήρωσε πως “οι συντάκτες του εγγράφου της Μόσχας επιμένουν ότι η υπεροχή των λειτουργιών σε διάφορα επίπεδα δεν είναι ταυτόσημη και δεν μπορεί να μεταφερθεί από το ένα επίπεδο στο άλλο”
Στο σημείο αυτό ο πρόεδρος του ΤΕΕΣ επανέλαβε την ρωσική θέση σύμφωνα με την οποία υφίσταται “η πρεσβεία τιμής στην Ορθόδοξη Εκκλησία σε καθολικό επίπεδο και ανήκει στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ως πρώτο μεταξύ ίσων των Προκαθημένων των κατά τόπους Ορθοδόξων Εκκλησιών”
Συνεχίζοντας την ομιλία του το Νο2 της Ρωσικής Εκκλησίας ανέφερε πως “μερικοί Ορθόδοξοι θεολόγοι αμφισβητούν τον ισχυρισμό αυτό, επικαλούμενοι το γεγονός ότι ο 28ος κανόνας της Χαλκηδόνας, σχετικά με τον Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης, μιλά για “το δεύτερο μετά τον επίσκοπο της Ρώμης, αλλά μάλλον τον αναγνωρίζει ως “ίσο” με τον τελευταίο. Μήπως αυτό σημαίνει ότι στην Οικουμενική Εκκλησία κατά την πρώτη χιλιετία υπήρχε κάποιας μορφής διπλή πρωτοκαθεδρία- μία για τη Δύση και η άλλη για την Ανατολή;”
Ο Ιλαρίων αποκαλύπτει μάλιστα πως “κατά τη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στο Αμμάν (Ιορδανία) τον Σεπτέμβριο του 2014, τα μέλη της Μικτής Θεολογικής Επιτροπής για το διάλογο Ορθοδόξων και Ρωμαιοκαθολικών παρουσίασαν τα προνόμια του επισκόπου της Ρώμης, ως πρώτου μεταξύ ίσων στην πρώτη χιλιετία, προκειμένου να διαπιστωθεί τι θα μπορούσε να είναι τα προνόμια αυτά σε μια υποθετική αποκατάσταση της πλήρους κοινωνίας μεταξύ Ανατολής και Δύσης”
Για μια ακόμη φορά διευκρινίζει την θέση της Ρωσικής Εκκλησίας για το θέμα του πρωτείου λέγοντας: «Το πρωτείο στην Οικουμενική Ορθόδοξη Εκκλησία, που είναι μια πρωτοκαθεδρία της τιμής, όχι της εξουσίας, έχει μεγάλη σημασία για την Ορθόδοξη μαρτυρία στον σύγχρονο κόσμο. Η πατριαρχική καρέκλα της Κωνσταντινούπολης έχει τα πρεσβεία τιμής με βάση τα ιερά δίπτυχα, που αναγνωρίζονται από όλες τις τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες. Ουσιαστικό περιεχόμενο αυτής της ανωτερότητας καθορίζεται με συναίνεση των Τοπικών Ορθοδόξων Εκκλησιών, και ειδικότερα στις προπαρασκευαστικές συναντήσεις για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Μέσα από την ηγεσία του, ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως θα μπορούσε να αναλάβει πρωτοβουλίες γενικά για θέματα Ορθόδοξης κλίμακας, καθώς και την επαφή με τον έξω κόσμο για λογαριασμό ολόκληρης της Ορθόδοξίας, με την προϋπόθεση ότι αυτός έχει την συναίνεση από όλες τις τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες ».
Κατόπιν ο κ. Ιλαρίωνας σχολίασε το γνωστό πλέον άρθρο του Μητροπολίτη Προύσης με τίτλο “Primus sine paribus ” κατηγορώντας τον για “προσπάθεια να επιβάλει ρωμαιοκαθολική εκκλησιολογία στην Ορθοδοξία”.
Για την επικείμενη Πανορθόδοξη Σύνοδο ο Ρώσος Ιεράρχης εκφράζει την πεποίθηση πως “είναι επιτακτική ανάγκη οι αποφάσεις στην Πανορθόδοξη Σύνοδο να λαμβάνονται με συναίνεση και όχι με ψηφοφορία”, επιπλέον κάνει μια εκτενή αναφορά σε θέματα αυτοκεφαλίας των Εκκλησιών και στην “επιμονή του Οικουμενικού Πατριάρχη ότι έχει το αποκλειστικό δικαίωμα για την ανακήρυξη του αυτοκεφάλου”, αναφέρεται στο ζήτημα της Εκκλησίας της Τσεχίας και εκφράζει την ελπίδα πως για όλα τα προβλήματα “η συλλογικότητα θα εφαρμοστεί σωστά σε οικουμενικό επίπεδο”.
-250x180.jpg)
