Γράφει ο Ρωμανός Κοντογιαννίδης
Οι φωτογραφίες του άρθρου είναι του Ρ. Κοντογιαννίδη και της διοργάνωσης
Γενοκτονία συντελέστηκε σε βάρος των Ελλήνων και των άλλων χριστιανικών λαών στα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αφού οι Νεότουρκοι και οι Κεμαλιστές είχαν πρόθεση να τους καταστρέψουν, κάτι που αποδεικνύεται με νομικά επιχειρήματα αλλά και από τα ίδια τα γεγονότα της περιόδου 1914-1922.
Το θέμα έχει κριθεί και από την ελληνική Βουλή, που ομόφωνα το 1998, με το νόμο 2645, θέσπισε «Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας.
Το θέμα των γενοκτονιών των χριστιανικών λαών της Ανατολής πραγματεύτηκαν ακαδημαϊκοί σε επιστημονική ημερίδα της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων (ΠΟΠΣ) που έγινε στη Θεσσαλονίκη.
Ο όρος Μικρασιατική Καταστροφή περιλαμβάνει τη Γενοκτονία, την εθνοκάθαρση, την καταστροφή των ελληνικών πολιτιστικών μνημείων στη μικρασιατική γη και τη βίαιη αποκοπή του ελληνισμού από τις πατρογονικές εστίες. Η γνώση των ιστορικών γεγονότων και όχι ο εξωραϊσμός τους μπορεί να οδηγήσει τους λαούς της Ελλάδας και της Τουρκίας στο να μην ξαναζήσουν τέτοιες εφιαλτικές μέρες.
Τα πανεπιστήμια της Ελλάδας και ιδίως της Θεσσαλονίκης καλούνται να θεσπίσουν, σε συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας, έδρες μελέτης των συνθηκών γενοκτονίας του μικρασιατικού ελληνισμού. Σε συνάρτηση με αυτήν μπορεί να δημιουργηθεί διεθνώς ένα δίκτυο επιστημόνων, για την προώθηση στη διεθνή επιστημονική κοινότητα των ερευνητικών αποτελεσμάτων της ελληνικής ακαδημαϊκής κοινότητας στο ζήτημα της ιστορίας του Πόντου.
Τα παραπάνω συμπεράσματα, που διατυπώθηκαν και υπό μορφή ψηφίσματος, προέκυψαν από τις εισηγήσεις των ομιλητών της ημερίδας – επιστημονικού συνεδρίου «Οι Γενοκτονίες των Χριστιανικών Λαών της Ανατολής (1875-1923) και η διαχείριση της μνήμης τους», την οποία διοργάνωσε η ΠΟΠΣ την Κυριακή 21 Φεβρουαρίου στο ξενοδοχείο Μακεδονία Παλάς της Θεσσαλονίκης. Επρόκειτο για την πρώτη από σειρά ημερίδων, επιστημονικών συνεδρίων, συμποσίων κτλ. που θα διοργανώσει η ΠΟΠΣ για το ζήτημα. Η επόμενη θα γίνει στη Χαλκιδική.
Οι ομιλητές
Μετά την προβολή ενός συγκινητικού βίντεο για τον Πόντο και κυρίως για τους αγώνες, εναντίον των Τούρκων, των σκληροτράχηλων κατοίκων της Επτάκωμης Σάντας, τις εργασίες του συνεδρίου άνοιξε η πρόεδρος της ΠΟΠΣ, Χριστίνα Σαχινίδου, η οποία το χαρακτήρισε ως μία προσπάθεια διατήρησης της ιστορικής μνήμης, με απώτερο σκοπό τη διεθνή αναγνώριση της γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολής.
Η Χ. Σαχινίδου διατράνωσε και την απαίτηση του ποντιακού ελληνισμού για την ίδρυση έδρας Ελληνισμού της Ανατολής κατά προτίμηση στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), η οποία, όπως είπε, μπορεί να αποτελέσει την απαρχή για τη δημιουργία διεθνούς δικτύου επιστημόνων για τον ελληνισμό της Ανατολής.
Μετά την προβολή βίντεο με την ομιλία του Ιβάν Σαββίδη στα ποντιακά, στην Παναγία Σουμελά στον Πόντο τον Αύγουστο του 2009, το λόγο πήραν οι επιστήμονες ομιλητές του συνεδρίου, υπό το συντονισμό της καθηγήτριας Διεθνούς Δικαίου Παρούλας Περράκη-Νάσκου.
Ο αναπληρωτής καθηγητής Βαλκανικής Ιστορίας ΑΠΘ, Σπυρίδων Σφέτας, παρουσιάζοντας τα γεγονότα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από το τέλος του 19ου έως τις αρχές του 20ού αιώνα (δημιουργία εθνικών κρατών στα Βαλκάνια, βαλκανικοί πόλεμοι, πολιτικές εξελίξεις στην Τουρκία, εκτουρκισμός κτλ.) και τους πρώτους διωγμούς των Χριστιανών το 1914 στη Μικρά Ασία, απέδειξε ότι συντελέστηκε γενοκτονία σε βάρος τους, αφού όλα έγιναν βάσει σχεδίου, το οποίο υλοποίησε ο Μουσταφά Κεμάλ.
«Τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή τώρα και η δράση των Κούρδων, που θα αλλάξει τα δεδομένα και θα καθορίσει και το μέλλον της Τουρκίας, αποτελούν μια καλή ευκαιρία για την ανάδειξη της γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού», τόνισε ο Σπ. Σφέτας.
Προπομπό των όσων έγιναν μετά τις Συνθήκες του Νεϊγί και της Λοζάνης αποτελεί η διαπραγμάτευση, μετά από πρόταση των Τούρκων, το 1914 για ανταλλαγή πληθυσμών -οι Έλληνες να εγκαταλείψουν την περιοχή του Αϊδινίου και την Ανατολική Θράκη και οι Τούρκοι τη Μακεδονία και την Ήπειρο-, σύμφωνα με τον καθηγητή Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας στο ΑΠΘ, Ιωάννη Μουρέλο. Τότε, είπε μεταξύ άλλων, τα κίνητρα των Τούρκων ήταν περισσότερο στρατιωτικά με στόχο την εκδίωξη του ελληνικού πληθυσμού, και λιγότερο ανθρωπιστικά.
Αντικειμενική κριτική για τη διάσπαση αλλά και για τη στάση του οργανωμένου ποντιακού χώρου στο πέρασμα των δεκαετιών, έκανε από την πλευρά του ο δρ Σύγχρονης Ιστορίας στο ΑΠΘ και συγγραφέας, Βλάσης Αγτζίδης, τονίζοντας ότι «αυτή τη στιγμή ο ποντιακός χώρος βρίσκεται εκτός του χώρου που παράγεται η ιστορική μνήμη και κυρίως εκτός της ιστορικής πραγματικότητας».
Σύντομο χαιρετισμό έκανε ο Σάκης Τανιμανίδης –συμπαρουσιαστής της πετυχημένης τηλεοπτικής εκπομπής «World Party». «Έπρεπε να πάω στην Παναγία Σουμελά και στην Ίμερα του Πόντου, για να δω το σπίτι που γεννήθηκε ο παππούς μου, για να αναγνωρίσω τις ρίζες μου. Αν γνωρίσουμε όλοι τι πέρασαν οι παππούδες μας και από πού ερχόμαστε, τότε θα ζούμε καλύτερα».
Χαιρετισμό απηύθηνε και ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Συντονιστικής Επιτροπής Ποντιακής Νεολαίας, Άλκης Αναστασιάδης, ο οποίος ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι «μόνο με τέτοιες εκδηλώσεις θα αποδείξουμε σε όλους και κυρίως σε ανιστόρητους πολιτικούς ότι η γενοκτονία συντελέστηκε».
Νομικά επιχειρήματα για τη γενοκτονία
Με νομικά επιχειρήματα, αλλά και βάσει των γεγονότων (μαζικές διώξεις, εμπρησμοί, πυρπόληση Σμύρνης κ.ά,), απέδειξε από την πλευρά του ότι έγινε γενοκτονία στους Έλληνες και στους υπόλοιπους χριστιανικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας ο επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου Παντείου Πανεπιστημίου, Άγγελος Συρίγος.
«Αν όλα αυτά ήταν συνέπεια ενός πολέμου και δεν αποτέλεσαν γενοκτονία, τότε θα είχαν δικαίωμα και οι λαοί της Ευρώπης να στραφούν σε βάρος του γερμανικού λαού μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
»Αν κάποιος Νεότουρκος έπεφτε σε χειμερία νάρκη το 1910 και ξυπνούσε το 1975, θα έβλεπε με χαρά ότι όλα τα σχέδιά του είχαν γίνει πραγματικότητα.
»Έγινε γενοκτονία, αλλά ήταν ταυτόχρονα εθνοκάθαρση, καταστροφή των πολιτιστικών στοιχείων, χάος της προσφυγιάς, θάνατοι από τις κακουχίες ατόμων που δεν καταγράφονται στους νεκρούς της καταστροφής. Ο όρος ‘’Μικρασιατική Καταστροφή’’ δε θα αντικατασταθεί ποτέ από τον όρο ‘’Γενοκτονία’’, αν και γενοκτονία έγινε», τόνισε ο Άγγελος Συρίγος.
Ο Φίλης και η απουσία θεωρητικού υποβάθρου
Ο υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης στερείται γνώσης του ζητήματος σε θεωρητικό επίπεδο και γι’ αυτό προχωρά επανειλημμένα στις θέσεις περί άρνησης της γενοκτονίας, είπε από την πλευρά του ο μόνιμος λέκτορας Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, Βενιαμίν Καρακωστάνογλου.
«Αυτό που με στενοχωρεί, είναι η έλλειψη σεβασμού στην ιστορική μνήμη του ποντιακού ελληνισμού, παρά τις θέσεις διακεκριμένων επιστημόνων και τις αποφάσεις του ελληνικού κοινοβουλίου για το ζήτημα».
Ο Β. Καρακωστάνογλου αναφέρθηκε και στους όρους «γενοκτονία» και «εθνοκάθαρση» στο Διεθνές Δίκαιο, αποδεικνύοντας ότι έγινε γενοκτονία στη Μικρά Ασία, αφού υπήρχε πρόθεση και σχεδιασμός από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλιστές.
«Η γενοκτονία είναι έγκλημα που δεν υπόκειται σε καταγραφή, ενώ η εθνοκάθαρση είναι όρος με πολιτική στόχευση. Με τον όρο εθνοκάθαρση δίνουμε μια αποποινικοποίηση. Εμείς οι απόγονοι των προσφύγων είμαστε γενναιόδωροι. Ζητούμε την ηθική απαξίωση των θυτών εκείνης της εποχής, ώστε να δώσουμε το χέρι μας με τους Τούρκους, για καλή γειτονία», τόνισε ο Β. Καρακωστάνογλου.
Τέλος, η αναπληρώτρια γενική γραμματέας Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Αναπτυξιακής Συνεργασίας του υπουργείου Εξωτερικών και αντιπρόεδρος της ΠΟΠΣ, Κυριακή Τεκτονίδου, φανερά συγκινημένη μίλησε για τη συλλογική ιστορική μνήμη που δημιουργεί αξίες και τυχόν απώλειά της οδηγεί σε απώλεια της ιστορικής ταυτότητας.
Κατάμεστη ήταν η αίθουσα του ξενοδοχείου όπου έγινε η ημερίδα, με τη συμμετοχή μάλιστα πολλών νέων, οι οποίοι ενσάρκωναν το μήνυμα της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων για την ποντιακή νεολαία: Όλοι μαζί μπορούμε καλύτερα και περισσότερα.
Στο πλαίσιο της ημερίδας πραγματοποιήθηκε έκθεση φωτογραφίας της Θωμαΐδος Κιζιρίδου, με θέμα «Εκκλησίες της Τραπεζούντας».
){kind=link}