Διδαχαί περί ελεημοσύνης

O Άγιος Νεκτάριος μιλώντας για την ελεημοσύνη αναφέρει: «Η ελεημοσύνη είναι πράξη αγαθής προαιρέσεως. Η ελεημοσύνη είναι υπαγόρευση αγαθής καρδίας, που αγαπάει τον πλησίον της. Η ελεημοσύνη είναι δικαιοσύνη, που αποδίδει τα οφειλόμενα σε όσους τα έχουν ανάγκη. Γιατί όποιος έχει λάβει τα αγαθά από τον Θεό, γίνεται διαχειριστής και οικονόμος αυτών. Η ελεημοσύνη είναι εντολή του Θεού, της οποίας την εκπλήρωση ζητάει ο Θεός περισσότερο από θυσίες κι ολοκαυτώματα.
Στα έργα της ελεημοσύνης υπάγονται κι όσα γίνονται χάρη της πνευματικής και ηθικής μορφώσεως και αναπτύξεως του πλησίον. Η ελεημοσύνη θα καλύψει πλήθος αμαρτιών και θα σώσει από τον θάνατο»1.

Ο πατήρ Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος έλεγε σχετικά με την ελεημοσύνη: «Διαβάζουμε στις Πράξεις των Αποστόλων ότι ο Θεός είπε: “Αι προσευχαί σου και αι ελεημοσύναι σου ανέβησαν ως μνημόσυνον ενώπιον του Θεού”.

Εισακούσθηκαν ενώπιον του Θεού και οι προσευχές και οι ελεημοσύνες. Σαν να έχουν κάποια φωνή, σαν να έχουν κάποιον ήχο. Καί οι μεν προσευχές, όταν λέγωνται με τα χείλη, έχουν ήχο· η ελεημοσύνη όμως τι ήχο να έχη;
Κι όμως η ελεημοσύνη έχει δικό της ήχο. Διότι είναι τα “ευχαριστώ” προς τον Θεό, τα οποία απευθύνουν οι άνθρωποι, που ευεργετούνται. Καί όλα αυτά τα “ευχαριστώ” ο Θεός τα καταγράφει στο βιβλίο Του για τον ελεήμονα άνθρωπο. Βέβαια δεν θα μας σώσουν τα έργα μας. Δεν υπάρχει σωτηρία εξ έργων. Αλλοίμονο αν πιστεύουμε κάτι τέτοιο! Μας σώζει μόνο το Αίμα του Κυρίου μας. Μας σώζει η θυσία Του. Μας σώζει το έλεος του Θεού. Τα έργα μας όμως είναι καρποί της πίστεως, αφού ο άνθρωπος που πιστεύει και δεν έχει έργα είναι δένδρο άκαρπο. Καί το δένδρο το άκαρπο “εκκόπτεται και εις πυρ βάλλεται”. Τα καλά μας έργα συνηγορούν ότι όντως αποδεχτήκαμε τον Χριστό ως Σωτήρα και Λυτρωτή»2.

Ο Άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης ερμηνεύοντας τους μακαρισμούς λέγει: «Η ελεημοσύνη πρέπει να χαρακτηρίζει το χριστιανό, επειδή αυτός είναι μέλος της Εκκλησίας του Χριστού, της οποίας μέλη είναι όλοι οι χριστιανοί, που μαζί Του συγκροτούν ένα Σώμα. Καθώς όμως υπάρχουν και πολλά αδύναμα μέλη αυτού του Σώματος η άλλα, που δοκιμάζονται από πολλές στερήσεις κι ανάγκες, δεν υπάρχει τίποτε πιο φυσικό και δίκαιο από το να νοιώθουμε συμπάθεια για το μέλος, που δοκιμάζεται κι έχει ανάγκη και να το βοηθούμε ο καθένας ανάλογα με την δύναμή του.

Πολλά είναι εκείνα, που μπορούν να μας παρακινήσουν, για να εφαρμόσουμε την εντολή της ελεημοσύνης. Υπάρχει η άπειρη αγάπη και το άπειρο έλεος του Θεού προς τους ανθρώπους. Υπάρχει η σαφής και ξεκάθαρη ευαγγελική εντολή. Υπάρχει το παράδειγμα του Κυρίου μας. Είμαστε μέλη του Χριστού, του σώματός Του. Να προσθέσεις σε όλα αυτά και την αίσθηση της ευσπλαγχνίας, που είναι έμφυτη στον άνθρωπο. Αυτή αναγκάζει ακόμα κι ένα άγριο άνθρωπο, πολύ δε περισσότερο το χριστιανό, να νιώσει συμπάθεια για κάποιον, που υποφέρει»3.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος ερμηνεύοντας το “ Εφ᾽ όσον γαρ ουκ εποιήσατε ενί τούτων των ελαχίστων, ουδέ εμοί εποιήσατε”, γράφει: «Ο Θεός δεν μας είπε ποτέ, επειδή είσαι οκνηρός δεν σού ανάπτω τον ήλιον· επειδή δεν κάνεις τίποτε το σπουδαίον, σού σβήνω την σελήνην, καθιστώ την κοιλίαν της γης ανίκανον διά παραγωγήν, αποξηραίνω τας λίμνας, τας πηγάς και τους ποταμούς· αλλά αντιθέτως όλα μας τα παρέχει με αφθονίαν.
Εις ωρισμένους δε, που όχι μόνον είναι άνεργοι, αλλά και επιπλέον διαπράττουν και πονηρά έργα, τους επιτρέπει ο Θεός να απολαμβάνουν αυτά. Όταν ιδής κάποιον πτωχόν και ειπής ότι αγανακτώ, επειδή είναι νέος, υγιής και δεν πάσχει από τίποτε, παρά ταύτα όμως θέλει να τρέφεται χωρίς να εργάζεται, όλα αυτά, που προανέφερα, να τα ειπής εις τον εαυτό σου, μάλλον δώσε παρρησία εις εκείνον να τα ειπή εις σε και πολύ δίκαια να σού ειπή· συ μεν με κατηγορείς διά οκνηρίαν, εγώ όμως σε κατηγορώ διά τα πονηρά έργα, που κάνεις, όταν συκοφαντής, όταν ορκίζεσαι, όταν ψεύδεσαι, όταν αρπάζης, όταν διαπράττης αμέτρητα τέτοιου είδους έργα»4.

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς μιλώντας για την ανεξικακία και την συμπάθεια λέγει: «Το καλό της ελεημοσύνης είναι διπλό, και το μεν ένα είναι η μετάδοση στέγης, σκέπης, τροφής και σε ευκαιριακή βοήθεια προς εκείνους, που έχουν ανάγκη· το δε άλλο είναι μακροθυμία και ανεξικακία και συμπάθεια προς όσους πταίουν. Ο Υιός του Θεού, που έγινε για χάρη μας άνθρωπος και καταδέχτηκε να είναι δάσκαλός μας, μας λέγει “να δίδης σε όποιον σού ζητεί και να μη αποστραφής όποιον θέλει να δανεισθή από εσένα”»5.
………………………………………………………
1. Νεκταρίου Κεφαλά Άπαντα τομ. Ε΄σελ. 362.
2. Αρχιμ. Επιφανίου Θεοδωροπούλου. Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα. Εκδ. Ι. Η. Κεχαριτωμένης Θεοτόκου Τροιζήνος, σελ. 64.
3. Αγίου Ιωάννου Κρονστάνδης Οι Μακαρισμοί σελ. 91.
4. Ι. Χρυσοστόμου Ε.Π.Ε. τομ. 10 σελ. 513.
5. Γρηγ. Παλαμά Ε.Π.Ε. τομ. 10 σελ. 415.