ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ: Όταν ο Χριστός ήταν περίπου τριάντα χρόνων εμφανίσθηκε στον Ιορδάνη ποταμό. Εκεί κήρυττε και βάφτιζε τους πιστούς του θεού, ο Ιωάννης ο γιος του ιερέα Ζαχαρία και της Ελισάβετ, που ήταν συγγενής της Θεοτόκου.

Επειδή με τη διδασκαλία του ετοίμαζε τον κόσμο για την έλευση του Μεσσία και άνοιγε τον πνευματικό δρόμο για Αυτόν, ονομάστηκε Πρόδρομος. «Μετανοείτε γιατί έφθασε η βασιλεία των ουρανών», ήταν η συνηθισμένη φράση του, σύμφωνα με τα Ευαγγέλια. Αναμφισβήτητα ήταν πολύ αυστηρός με τους αμαρτωλούς και ειδικά με τους έχοντες, όπως ο Βασιλιάς Ηρώδης, που ζούσε με τη γυναίκα του αδελφού του, την Ηρωδιάδα. Ζούσε μια αυστηρά ασκητική ζωή, τρώγοντας μέλι και ακρίδες, που λογικά ήταν κάποιο χόρτο της περιοχής, που έτρωγε τις άκρες του, όπως οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης. Στα νερά του ποταμού αναβάπτιζε όσους ήταν έτοιμοι για τη μετάνοια, από τις αμαρτίες τους. Όταν το μεγάλο συμβούλιο έστειλε κάποιους να τον ακούσουν και να βγάλουν ένα συμπέρασμα για τη δράση του, οι απεσταλμένοι είπαν: φωνή βοώντος εν τη ερήμω….

Ο Ιωάννης ήταν μόλις έξι μήνες μεγαλύτερος του Ιησού. Όταν είδε τον Ιησού αναγνώρισε αμέσως τον Υιό του Θεού και αρνήθηκε να τον βαφτίσει λέγοντας ότι δεν είναι άξιος ούτε τα κορδόνια από τα σανδάλια του να λύσει. Φυσικά έγινε το θέλημα του Ιησού και την ώρα της βάφτισης, εμφανίσθηκε ένα περιστέρι, που ήταν το Άγιο Πνεύμα, ενώ ακούστηκε η φωνή του θεού να λέει: «αυτός είναι ο υιός μου ο αγαπητός». Έχουμε λοιπόν τη φανέρωση του Θεού και γι΄ αυτό η σημαντική αυτή γιορτή της χριστιανοσύνης ονομάζεται Θεο- φάνεια.

ζωή Συγχρόνως έχουμε στο ίδιο σημείο για πρώτη φορά τον Ιησού, το Άγιο Πνεύμα και τον Θεό, δηλαδή την Αγία Τριάδα, που είναι η δογματική βάση της Ορθοδοξίας. Δεν είναι σαφές πότε άρχισε να εορτάζονται τα Θεοφάνεια, αλλά τον τέταρτο αιώνα ήταν ήδη μια λαμπρή γιορτή. Στην Ελλάδα υπήρξε άμεσα συνδεδεμένη με τη ναυτική ζωή και δεμένη με αναρίθμητα έθιμα και παραδόσεις, ανά περιοχή. Φυσικά, η ρίψη του Σταυρού συμβολίζει τη βάφτιση του Ιησού στον Ιορδάνη.

Το παρακάτω κείμενο δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο www.saronicmagazine.com
«Στη θάλασσα θα πέσω, καλέ, βαθιά στα κύματα, να πιάσω την ποδιά σου, καλέ, με τα κεντήματα, γιάλα-γιάλα» και «Καράβι, καραβάκι που πας γιαλό-γιαλό, αν είσαι για την Πόλη, κάτσε ναρθώ κι εγώ». «Τα παιδιά του Σταυρού» τα υποδέχονται από πόρτα σε πόρτα όλοι οι Ερμιονίτες με ιδιαίτερη χαρά κατά τη διάρκεια όλης της νύχτας. Ανήμερα των Φώτων οι νέοι Ερμιονίτες παίρνουν την ευχή του ιερέα και επιβιβάζονται σε στολισμένες –με σμύρτα, φοινικόκλαδα, μπαλόνια και σημαίες από την παραμονή των Θεοφανίων– βάρκες. Για να ζεσταθούν, πίνουν κονιάκ και κουνούν τις βάρκες τραγουδώντας! Η επιστροφή των ναυτικών εορταζόταν με μεγαλειώδη τρόπο και, καθώς περνούσαν τα χρόνια, ταυτίστηκε με τον εορτασμό του καθαγιασμού των υδάτων στις 6 Ιανουαρίου

Με βάση τις διηγήσεις που υπάρχουν στην Ερμιόνη, το έθιμο έχει τις ρίζες του στα χρόνια όπου στη θάλασσα έπεφταν για την ανάδυση του Τιμίου Σταυρού αποκλειστικά οι σφουγγαράδες, οι άνθρωποι της θάλασσας, όσοι δούλευαν σε εμπορικά πλοία. Οι Ερμιονίτες ψαράδες κάποτε έφταναν έως τις βόρειες ακτές της Λιβύης και στην Μπαρμπαριά για να μαζέψουν σφουγγάρια. Αυτό το δύσκολο ταξίδι ξεκινούσε από το λιμάνι της Ερμιόνης, όπου οι ιερείς άγιαζαν τα νερά για να έχουν καλό ταξίδι. Η επιστροφή των ναυτικών εορταζόταν με μεγαλειώδη τρόπο και, καθώς περνούσαν τα χρόνια, ταυτίστηκε με τον εορτασμό του καθαγιασμού των υδάτων στις 6 Ιανουαρίου. Τελικά, καθιερώθηκε να βουτούν στη θάλασσα οι νέοι Ερμιονίτες, που μόλις αποφοίτησαν από το Λύκειο και την επόμενη χρονιά πρόκειται να πάνε φαντάροι. Για τη διατήρηση αυτού του εθίμου, οι Ερμιονίτες καμαρώνουν ιδιαίτερα και για τον λόγο αυτό δίνουν όλοι το «παρών» στο γραφικό βόρειο λιμάνι της περιοχής την ημέρα των Θεοφανείων….

Καβάλα, 1910. Όταν η πόλη του καπνού άκμαζε και έσφυζε από ζωή…

Θεοφάνεια στον Πόρο, με τα παιδάκια στην πρώτη σειρά για να βλέπουν…

Ερμιόνη. Με τους επίσημους στην προβλήτα και τα νιάτα να βουτούν για τον Σταυρό. Ο πρώτος νεαρός φαίνεται να κρατά μια εικόνα…

Ύδρα. Αυτός που έπιασε τον Σταυρό τρέχει στον ιερέα να τον δώσει και να πάρει την ευχή του, όπως και οι υπόλοιποι που βούτηξαν για το καλό και για την ανάμνηση που θα τους συντροφεύει όλη τους τη ζωή…

Λαμπρότητα και κοσμοσυρροή στην Ύδρα…

Μώλος Ιωάννινα. Θεοφάνεια στις αρχές του 20ου αιώνα…