Εμπρός, στηλώσου, Ελλάδα επαναστάτισσα, βάστα γερά στο χέρι τ’ άρματά σου!
Μάταια δεν ξεσηκώθηκεν ο Ολυμπος, η Πίνδο, οι Θερμοπύλες δόξασμά σου.
Απ’ τα βαθιά τους σπλάχνα ξεπετάχτηκεν η λεφτεριά σου ολόφωτη, γενναία…
Θεών κ’ ηρώων πατρίδα, σπάζεις άξαφνα το ζυγό σου και την ενάντια Μοίρα
με τον ηχό, που βγάνει του Τυρταίου σου, του Μπάιρον και του Ρήγα η άξια λύρα.
Αλέξανδρος Πούσκιν, απόδοση Κ. Βάρναλη
1821-2021: Ανάμεσα στα προπαγανδιστικά κείμενα που είδαν τη δημοσιότητα αυτές τις μέρες, με αφορμή την 200η επέτειο από την Επανάσταση του ’21, ξεχωρίζει αυτό της Προέδρου της Δημοκρατίας, Αικατερίνης Σακελλαρόπουλου, προς τον απόδημο Ελληνισμό.
Και ξεχωρίζει και λόγω της θέσης της αλλά και λόγω της ακραίας μονομέρειας που χαρακτηρίζει το μήνυμά της – τέτοιας που δείχνει συγκεκριμένον υπολογισμό.
Και, βεβαίως, δεν μπορεί να διαφωνήσει κανείς με το γεγονός που καταγράφεται στην αρχή του κειμένου της, ότι δηλαδή «σε αυτή την ιστορική συγκυρία, ξεχωριστή θέση στη συλλογική μας μνήμη κατέχουν οι Έλληνες της διασποράς, που με αυταπάρνηση και ανιδιοτελή προσφορά συνέβαλαν στην αφύπνιση της ελληνικής εθνικής συνείδησης και στην προετοιμασία του αγώνα, στηρίζοντας με κάθε τρόπο και μέσο τον ιερό αυτό σκοπό».
Το πρόβλημα ξεκινάει από το ποιους Έλληνες της διασποράς επιλέγει να αναφέρει, και ποιους αποφεύγει σαν ο διάολος το λιβάνι, η κυρία Πρόεδρος, στον κορμό αυτού του μηνύματος. Ποιες λέξεις εμφανίζονται και ποιες όχι, ποιοι είναι οι δεσμοί που αναδεικνύονται και ποιούς τους τρώει το μαύρο το σκοτάδι.
Η κυρία Πρόεδρος, λοιπόν, κατ’ αρχήν αποφασίζει να αναφερθεί ονομαστικά στον «ευρωπαϊστή Ρήγα» και επίσης στη Βιέννη που είναι «το μεγαλύτερο πνευματικό κέντρο διάδοσης των ευρωπαϊκών ιδεών στην Ελλάδα» – που η Οδησσός ήταν μεγαλύτερο (ναι, των ευρωπαϊκών ιδεών) αλλά ας μη σταθώ εδώ… Το να αναφέρονται μαζί ο Ρήγας και η Βιέννη αποτελεί σκάνδαλο (και είμαι ευγενική). Γιατί η Βιέννη ήταν επίσης τόπος μαρτυρίου του. Ο «ευρωπαϊστής» κατά την κα Πρόεδρο, συνελήφθη από τους Αυστριακούς στην Τεργέστη, αυτοί τον ανέκριναν και τον μετέφεραν σιδεροδέσμιο στην Βιέννη, αυτοί παίξαν το παιγνίδι του σουλτάνου εις βάρος του ανθρώπου που οραματιζόταν μία Βαλκανική ένωση όλων των λαών της περιοχής μας – κι όχι τη βαλκανιοποίηση που επέβαλαν οι Ευρωπαίοι και που συνεχίζουν να επιβάλλουν- αυτοί τον παρέδωσαν στους Τούρκους του Βελιγραδίου να βασανιστεί και να θανατωθεί, αυτοί, στα αυστριακά τους έγγραφα καταγράφουν την φρίκη που τον υποχρέωσαν να ζήσει.
Και ύστερα, αφού αλλάξουμε τα φώτα στον Ρήγα, έρχεται η ώρα να τα αλλάξουμε και στη Φιλική Εταιρία. Από το μήνυμα απουσιάζει πλήρως οποιαδήποτε αναλυτική αναφορά στη Εταιρία, τον (απόδημο) ελληνισμό της Ρωσίας – ακόμη παρόντα και ολοζώντανο – την Οδησσό. Για την ακρίβεια, η μόνη αναφορά, αυτή στο ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείον και την βιεννέζικη Φιλόμουσον – από το πρώτο πέρασε ο Τσακάλωφ – γίνεται για να θεωρηθεί η Φιλική Εταιρία καθαρό προϊόν της Δυτικής Ευρώπης. Για την ακρίβεια οι παραδουνάβιες ηγεμονίες, η Βλαχία, η Ρωσία, ο εκεί Ελληνισμός δεν αναφέρονται ούτε ονομάζονται.
Είναι λες και οι κοινότητες των Ελλήνων προς Ανατολάς δεν υπάρχουν και δεν υπήρξαν ποτέ. Είναι λες και θα μπορούσε να ιδρυθεί και να δράσει όπως έδρασε η Φιλική Εταιρία σε οποιοδήποτε άλλο τόπο, πλην της φιλόξενης Οδησσού – γιατί, μπορεί πολλά να υπήρξαν στα Ευρώπας, αλλά υπήρχαν και εξουσίες με συγκεκριμένες βλέψεις, και η τύχη του Ρήγα δείχνει ακριβώς τι περίμενε τότε όποιον τολμούσε να αγωνιστεί αληθινά.
«Ο Ελλην όχι μόνο δεν έχαιρε καμίαν τιμήν πολιτικήν πλησίον του άλλου Κόσμου, αλλά και εμισείτο καταφρονούμενος και μη κρινόμενος ουδέ άξιος ταφής εις τον θάνατόν του. Οι άνθρωποι του Βορέως [οι Ρώσοι] τον μεταχειρίσθησαν εξ εναντίας ως ένα αδελφόν. Πλησίον τούτων εύρεν ούτος καταφύγιον εις τας αμηχανίας του, περίθαλψιν εις τας δυστυχίας του, ευκολίας εμπορικάς, τιμάς στρατιωτικάς και πολιτικάς, και ελπίδας σοβαράς περί της μελλούσης τύχης του». Ι. Φιλήμονος: «Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας»
Και που στρατολόγησε τα μέλη της, λοιπόν, η Φιλική Εταιρία; που κινήθηκε, που βρήκε χώρο να αναπνεύσει, που αναζήτησε τον ηγέτη της εξέγερσης – είτε ήταν ο Καποδίστριας είτε ο Υψηλάντης; σε καμμιά δυτική πρωτεύουσα; ή στη Ρωσία και τη Μολδοβλαχία; οι «Δώδεκα Απόστολοι» της εταιρίας που δρουν; Ίσα ίσα μια Ιταλία χωράει στις 12 περιφέρειες στις οποίες κινητοποιείται η εταιρία. Αντιγράφω από την ουκιπαιδεία:
«Οι Aπόστολοι της Φιλικής Εταιρείας ήταν δώδεκα και ορίστηκαν από τον Σκουφά, όταν πήγε στην Κωνσταντινούπολη την άνοιξη του 1818. Αυτοί ήταν οι ακόλουθοι:
ο Γεωργάκης Ολύμπιος για τη Σερβία,
ο Βατικιώτης για τη Βουλγαρία,
ο Πεντεδέκας για τη Ρουμανία,
ο Λουριώτης για την Ιταλία,
ο Αναγνωσταράς για τα νησιά του Σαρωνικού,
ο Χρυσοσπάθης για τη Μεσσηνία,
ο Φαρμάκης για τη Μακεδονία και Θράκη,
ο Κροκίδας για την Ήπειρο,
ο Πελοπίδας για την Πελοπόννησο,
ο Ίπατρος για την Αίγυπτο,
ο Κατακάζης για τη Νότια Ρωσία και
ο Κυρ. Καμαρηνός για τον Πετρόμπεη της Μάνης».
Και είναι λίγο μετά που μιλά για τους Ηπειρώτες εις την Δύσιν που μου πάτησε τον κάλο η κυρία Πρόεδρος, και γεννήθηκε αυτό το κείμενο. Διότι η κυρία Πρόεδρος μας ανακοίνωσε ότι λέει «Έλληνες που καταφέρνουν να διαφύγουν από … την Ήπειρο… και άλλα μέρη της Ελλάδας βρίσκουν καταφύγιο στη Μασσαλία και στην Τεργέστη, ενώ οι ελληνικές κοινότητες στην Ανκόνα και στο Λιβόρνο χρηματοδοτούν αποστολές παρέχοντας στους ήρωες του ’21 όπλα, πολεμοφόδια και τρόφιμα».
Ας πει κάποιος στην κυρία Πρόεδρο πως είναι ένα νεκροταφείο στη Μόσχα, στη μονή Ντονσκόι, γεμάτο ελληνικά ονόματα στις επιτύμβιες στήλες – το καθένα και ένα στήριγμα της επανάστασης και του λαού μας. Και, το λέω, γιατί με συγκινεί, είναι κυρίως Ηπειρώτες την καταγωγή αυτοί που είναι θαμμένοι εκεί. Γιατί οι Ηπειρώτες πρώτα και κύρια φεύγουμε προς τη Ρωσία, και πριν αλλά και βεβαίως ειδικά μετά τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζί και τις ευεργετικές αποφάσεις, για το ρωμέικο, της Μ. Αικατερίνης (όχι Σακελλαροπούλου, της Ρωσίδας τσαρίνας).
Είναι, λοιπόν, αυτοί οι απόδημοι που και θα στήσουν τη Φιλική Εταιρία, και είναι εκείνοι που θα γίνουν Ευεργέτες, προσφέροντας όσα δημιούργησαν στη Ρωσία, τις παραδουνάβιες ηγεμονίες, τη Μολδοβλαχία, την Αίγυπτο για να χτιστεί το ελλαδικό κρατίδιο.
Μες στον μεγάλο αριθμό των ευεργετών την περίοδο της Επανάστασης, βλέπει κανείς ονόματα κάποιων από τη Δύση; ποιοι; πουν’τοι;* Πάντως όχι στην Μόσχα, στη Νίζνα, στην Πετρούπολη, στη Μαριούπολη, στην Οδησσό, εκεί που οι Ρωμιοί αναπνέουν λεύτεροι και βοηθούν με κάθε τρόπο. Κι αυτά, χωρίς να προσμετρήσει κανείς τον Ποντιακό ελληνισμό και τις μετακινήσεις του, μες σε αυτούς τους αιώνες. Οι Ζωσιμάδες, ο ιδρυτής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, ο Δόμπολης – που από την Πετρούπολη έστελνε τα χρήματα για να υπάρχει η Φιλόμουσος της Βιέννης, αλλά αυτά μας συμφέρει να τα ξεχνάμε – , ο Μαρασλής και ο Ριζάρης, όλοι τους δρουν στη Ρωσία.
Κι από πάνω, όπως ακόμη και σειρά ανακοινώσεων σε συνέδρια των πανεπιστημίων μας πιστοποιούν, οι περισσότεροι απόδημοι στην Δύση είναι και εκείνοι ρωσόφιλοι – καταπώς έγραψε κι ο γερο-Μαρξ στα 1853, η ελληνική επανάσταση «έγινε δυνατή χάρη στο ρωσικό χρυσάφι και τη ρωσική επίδραση». Και πολύ από αυτό το χρυσάφι δεν ήταν ρωσικό, αλλά των Ρωμιών της Ρωσίας, με πρώτους τους Ηπειρώτες, με πρώτους εκείνους τους ωραίους Ζωσιμάδες, κι ας μη γίναν οι τελευταίοι ποτέ μέλη της Φιλικής Εταιρίας, που προσέφεραν ακόμη και για την εξέγερση στις Ηγεμονίες, τη Βλαχομπογδανία. Οπως υπήρξε και Ρωσική αγάπη και στήριξη – αρκεί ο Πούσκιν για να φανεί αυτό, κι άλλος δε χρειάζεται, αν και υπάρχουν πολλοί άλλοι.
«Ενώ οι ιδέες της γαλλικής επανάστασης έφταναν μόνον ως τη φωτισμένη αφρόκρεμα των Ελλήνων πατριωτών, οι ρωσικοί πόλεμοι, έστω και μόνο διότι ήταν άμεσα αισθητοί, ανατάραζαν τα πιο πυκνά λαϊκά στρώματα. Και πραγματικά, το γεγονός ότι η Ρωσία (και μάλιστα μόνον αυτή!) χτυπά συνεχώς με σκληρότητα τους καταπιεστές του ελληνικού λαού, την έκανε στη συνείδηση των πλατιών λαϊκών μαζών τον συμπαθέστερο φίλο τους» Ο. Μπ. Σπαρό: «Η Ελληνική Επανάσταση και η Ρωσία 1821 – 1829», εκδόσεις Μπάυρον
Η Φιλική Εταιρία δεν στρατολογεί σε καμμία Δύση. Στρατολογεί στη Ρωσία, στα Βαλκάνια και φτάνει το πολύ μέχρι την Ιταλία. Στόχος της δεν είναι να ενωθούμε με καμμιά Δύση. Είναι ο συντονισμός του αγώνα των λαών της Βαλκανικής που στενάζουν κάτω από τον οθωμανικό ζυγό. Η πρώτη εξέγερση δε γίνεται στην Ελλάδα – είναι οι Ιερολοχίτες, ο τότε ανθός της Ελληνικής νεολαίας, που θυσιάζεται, στη Βαλκανική. Είναι οι ελληνορθόδοξοι αστοί της Ρωσίας και τα παιδιά της στην πρώτη γραμμή. Κι αν οι ιδέες του διαφωτισμού επηρεάζουν τους γραμματιζούμενους, η αγάπη για τη λευτεριά σίγουρα επιρρεάζει πολύ περισσότερους.
Το μήνυμα της Προέδρου, όπως κοινοποιήθηκε:
«Η εκτέλεση από τους Τούρκους του εθνομάρτυρα και ευρωπαϊστή Ρήγα εντείνει τις προσπάθειες συστηματικότερης οργάνωσης των Ελλήνων του εξωτερικού. Στις ελληνικές παροικίες της Δυτικής Ευρώπης Έλληνες διανοούμενοι, σε επαφή με τα πολιτιστικά ρεύματα της εποχής, διεθνοποιούν το ελληνικό ζήτημα και διαδίδουν την ιδέα του νεοελληνικού έθνους, που έχει δικαίωμα σε χωριστή πολιτική ύπαρξη. Στο Παρίσι ιδρύεται το Ελληνόγλωσσο Ξενοδοχείο και στη Βιέννη η Φιλόμουσος Εταιρεία, δύο από τις προδρομικές οργανώσεις της Φιλικής Εταιρείας.
Στη Βιέννη επίσης εκδίδεται η πρώτη ελληνική εφημερίδα «Εφημερίς», που έχει μεγάλη απήχηση και μεταφέρει τις ιδέες του νεοελληνικού διαφωτισμού, μέσα στον οποίον εκκολάπτεται η ιδεολογική μαγιά της προεπαναστατικής περιόδου. Λόγιοι κληρικοί, όπως ο Άνθιμος Γαζής και ο Νεόφυτος Δούκας, καθιστούν την πόλη αυτή το μεγαλύτερο πνευματικό κέντρο διάδοσης των ευρωπαϊκών ιδεών στην Ελλάδα, ενώ η οικονομική ανάπτυξη ελληνικών εμπορικών εταιρειών ευνοεί τη χρηματοδότηση ελληνόγλωσσων σχολείων.
Ανάλογη δραστηριότητα συναντάται και σε άλλα μέρη της κεντρικής Ευρώπης. Έλληνες που καταφέρνουν να διαφύγουν από την Κύπρο, τη Σμύρνη, τη Ρόδο, την Ήπειρο, από τη σφαγή της Χίου και άλλα μέρη της Ελλάδας βρίσκουν καταφύγιο στη Μασσαλία και στην Τεργέστη, ενώ οι ελληνικές κοινότητες στην Ανκόνα και στο Λιβόρνο χρηματοδοτούν αποστολές παρέχοντας στους ήρωες του ’21 όπλα, πολεμοφόδια και τρόφιμα. Και είναι μεγάλος ο αριθμός των Ελλήνων της διασποράς που πολέμησαν και έδωσαν τη ζωή τους για την ανεξαρτησία της χώρας μας, μαχόμενοι, μαζί με τους εξεγερμένους αδελφούς, “υπέρ Πίστεως και Πατρίδος”».
* Ο μόνος που προσωπικά θυμάμαι είναι ο εν Βιέννη Σίνας – που ωστόσο δραστηριοποιείται στις ηγεμονίες- και εις εκ της οικογένειας Ζάππα. Τόποι δράσης των μεγάλων αποδήμων ευεργετών καταγράφονται η Ρωσία (Ζωσιμάδες, Δόμπολης, Ριζάρηδες, Καπλάνης, Βαρβάκης, Ροδοκανακηδες, Μελάδες), η Ρουμανία (Αρσάκης, Ζάππας, Νεγροπόντες), η Αίγυπτος (Αβέρωφ, αδελφοί Αμπετ, Δρομοκαϊτης)…
kosmodromio.gr
