Ολοκληρώνεται η αποκατάσταση της Μονής Δαφνίου

Έως το τέλος του μήνα θα είναι έτοιμη η Μονή Δαφνίου.

Αυτό έγινε γνωστό στην πρόσφατη συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ), όπου παρουσιάστηκε η τεχνική έκθεση για τη συντήρηση των φεγγιτών του καθολικού, στο οποίο τα τελευταία χρόνια πραγματοποιούνται σημαντικές εργασίες αποκατάστασης και στερέωσης.

Βιολογικές επικαθήσεις, ρύποι, αποκολλήσεις και ρωγμές είναι μερικά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα συγκεκριμένα τμήματα (κυρίως οι γύψινοι φεγγίτες), όπως παρουσιάστηκαν στην έκθεση, που συντάχθηκε από τη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεότερων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού, η οποία πήρε το «πράσινο φως» από τα μέλη του ΚΑΣ.

Η Μονή Δαφνίου, το σημαντικότερο μνημείο της μεσοβυζαντινής περιόδου στην Αττική που περιλαμβάνεται στον Παγκόσμιο Κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco, είχε υποστεί σοβαρές φθορές, ειδικά μετά τους τελευταίους μεγάλους σεισμούς του 1981 και του 1999, καθώς και πολλές επεμβάσεις, οι οποίες, όμως, δεν είχαν αλλοιώσει την ιστορικότητά της.

Ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα πάνω στα ερείπια του ναού του Δαφναίου Απόλλωνα, ο οποίος είχε καταστραφεί από τους Γότθους το 395. Κάποιοι κίονες ιωνικού ρυθμού του αρχαίου ναού χρησιμοποιήθηκαν και πάλι. Σήμερα έχει διασωθεί μόνο ένας, ενώ οι υπόλοιποι μεταφέρθηκαν στο Λονδίνο από τον Λόρδο Έλγιν.

Το καθολικό της Μονής χρονολογείται στον όψιμο 11ο αιώνα και ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του οκταγωνικού σταυροειδούς ναού. Στον τύπο αυτό, ο κεντρικός χώρος του κυρίως ναού διευρύνεται με την αντικατάσταση των τεσσάρων κιόνων που στηρίζουν τον τρούλο από οκτώ κίονες τοποθετημένους πλησιέστερα στους τοίχους. Η διάταξη των κιόνων – που διαμορφώνει περίστωο γύρω από τον κεντρικό χώρο και διατηρεί τις σταυροειδώς διατεταγμένες καμάρες στην οροφή με την παρεμβολή ημιχωνίων ανάμεσά τους-, χαρακτηρίζει ειδικότερα τον λεγόμενο σύνθετο οκταγωνικό (ή «ηπειρωτικό») τύπο της μεσοβυζαντινής ναοδομίας.

Στο καθολικό της Μονής σώζονται ψηφιδωτά, τα καλύτερα διατηρημένα της πρώτης περιόδου (Δυναστεία Κομνηνών, 1100 περίπου) που αντιπροσωπεύεται από την αυστηρή και ιερατική απεικόνιση του Παντοκράτορα Χριστού στο εσωτερικό του τρούλου, κύριο χαρακτηριστικό της Μακεδονικής εποχής.

Μετά τη λεηλασία της από τους Σταυροφόρους, το 1205, ο Όθων ντε λα Ρος, Δούκας των Αθηνών, την παραχώρησε στους Κιστερκιανούς μοναχούς. Οι Γάλλοι μοναχοί ανοικοδόμησαν τον εξωνάρθηκα, πρόσθεσαν έναν περίβολο γύρω από το μοναστήρι καθώς και άλλες αλλαγές μέχρι και την εκδίωξή τους από τους Τούρκους, όταν η Μονή παραδόθηκε το 1458 και πάλι στους ορθόδοξους μοναχούς. Με το πέρασμα των αιώνων ερημώθηκε. Οι εργασίες αποκατάστασής της ξεκίνησαν μόλις το 1888.

Η ονομασία της έχει συνδεθεί με το αρχαίο Ιερό του Δαφναίου Απόλλωνα, πάνω στο οποίο θεωρείται ότι έχει κτιστεί. Υπάρχουν όμως και άλλες εκδοχές. Μία από αυτές αναφέρει ότι πήρε το όνομά της από το πλήθος των δαφνών που υπήρχαν στην περιοχή και ίσως αυτός ήταν και ο λόγος ίδρυσης του αρχαίου Ιερού.

Μία άλλη εκδοχή την συσχετίζει με την Παναγία της Δάφνης στην Κωνσταντινούπολη. Μία παράδοση, την οποία διηγήθηκε η ηλικιωμένη μοναχή Μάρθα γύρω στο 1870 στον Γεώργιο Λαμπάκη, αναφέρει ότι η ονομασία καθώς και η ίδρυση του Δαφνίου σχετίζονται με τη βασιλοπούλα Δάφνη. Θρύλος της εποχής αναφέρει ότι η Δάφνη ναυάγησε στη θάλασσα του Σκαραμαγκά, αλλά διασώθηκε μαζί με δώδεκα βαρέλια γεμάτα φλουριά. Για να ευχαριστήσει την Παναγία, έχτισε προς τιμήν της το μοναστήρι και όσα φλουριά περίσσεψαν τα έθαψε σε επτά πιθάρια στον περίβολο της Μονής