Ιερά Μονή Ελώνης στην Αρκαδία

Η Μονή Ελώνης ή Ελώνα είναι μία μονή του νομού Αρκαδίας. Είναι γυναικεία μονή και σε αυτή μονάζουν με βάση την απογραφή του 2001 τέσσερις μοναχές.

Η Ελώνα είναι χτισμένη σε μία απότομη πλαγιά του Πάρνωνα. Με βάση τη διοικητική διαίρεση του νομού περιλαμβάνεται στην Κοινότητα Κοσμά. Απέχει35 χιλιόμετρα απο τον Τυρό και 17 χιλιόμετρα από το Λεωνίδιο.

Η ιστορία της μονής ανάγεται στο 1300.  Με βάση το ιστορικό, οι βοσκοί της περιοχής έβλεπαν σε ένα δυσπρόσιτο σημείο της πλαγιάς του Πάρνωνα ένα φως. Αρχικά δεν του έδωσαν σημασία, η συνέχιση του φαινομένου όμως όξυνε την περιέργεια τους με αποτέλεσμα να καταφύγουν στον επίσκοπο Ρέοντος και Πραστού.

Ο επίσκοπος συγκέντρωσε το χωριό και επιχείρησαν να δώσουν μία εξήγηση στο αξιοπερίεργο περιστατικό. Το αποτέλεσαν ήταν να αντιληφθούν ότι επρόκειτο για το φως ενός καν τηλιού, το οποίο ήταν αναμμένο μπροστά από μία εικόνα. Το ύψος όμως που βρισκόταν η εικόνα καθιστούσε αδύνατη κάθε προσπάθεια προσέγγισής της.

Μετά τις προσευχές τους η εικόνα κατέβηκε σε χαμηλότερο σημείο και οι τολμηρότεροι παρευρισκόμενοι σκαρφάλωσαν στο βουνό και διαπίστωσαν ότι ήταν μία εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας. Στη συνέχεια έχτισαν ένα πρόχειρο ξύλινο εκκλησάκι, όπου και τοποθέτησαν την εικόνα, ενώ για την πρόσβαση σε αυτό κατασκευάστηκε σχοινένια σκάλα.

Στην περιοχή που βρέθηκε η εικόνα ασκήτευαν δύο μοναχοί, ο Καλλίνικος και ο Δοσίθεος. Ο επίσκοπος τους ζήτησε να εγκατασταθούν στο ακριβές μέρος όπου βρέθηκε η εικόνα. Με τη βοήθεια και των κατοίκων της περιοχής οι δύο μοναχοί δεν άργησαν να κατασκευάσουν ένα μικρό εκκλησάκι και δύο κελιά, δημιουργώντας ουσιαστικά τη μονή. Με βάση παραδόσεις αλλά και στοιχεία από χειρόγραφα οι δύο μοναχοί βρήκαν φριχτό τέλος στα χέρια δύο Τούρκων. Με βάση την ίδια παράδοση οι δύο σφαγείς έχασαν την όραση τους, όταν επιχείρησαν να συλήσουν το ναό της μονής και την ξαναβρήκαν μόνο μετά τις ικεσίες των κατοίκων του γειτονικού Κοσμά. Σε αυτό να οφείλονται ίσως και τα προνόμια που απέκτησαν την ίδια περίοδο οι κάτοικοι του συγκεκριμένου χωριού. Τα επόμενα χρόνια η μονή ακμάζει και αποκτά μεγάλο αριθμό προσκυνητών και δωρητών. Μετά την αποτυχημένη επανάσταση του 1770 (Ορλωφικά) οι Τούρκοι καταστρέφουν σαν αντίποινα την Πελοπόννησο. Την περίοδο αυτή η μονή πυρπολείται και λαφυραγωγείται, ενώ οι μοναχοί της σφαγιάζονται. Η μονή ανακατασκευάστηκε την επόμενη δεκαετία.

 

Μεγάλη ακμή γνώρισε η μονή και κατά την πρώτη δεκαετία του δεκάτου ένατος αιώνα. Μεταξύ άλλων πραγματοποιήθηκαν τότε το χτίσιμο καινούριου ναού και βοηθητικών κτιρίων, πολλά από τα οποία διασώζονται έως σήμερα καθώς και η διάνοιξη δρόμου.

Η ακμή αυτή της μονής οδήγησε το Οικουμενικό Πατριαρχείο να την αναγνωρίσει ως Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή μονή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να της δοθούν πολλά προνόμια μέσω σουλτανικών διαταγμάτων αλλά και να υποχρεούται πλέον να καταβάλλει ετήσιο φόρο στο Πατριαρχείο. Αποφεύχθηκε έτσι η πιθανή καταπάτηση των περιουσιακών της στοιχείων.

Σημαντική συμβολή είχε η μονή Ελώνης και στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, κάτι που πιστοποιείται και από έγγραφο της Πελοποννησιακή γερουσία. Κατά τη βασιλεία του Όθωνα η μονή κρίθηκε διατηρητέα. Μετά το διάταγμα «περί διαλύσεως των μοναστηριών» του 1833 η μονή έχασε την παλιά της αίγλη, η περιουσία της καταπατήθηκε και οι μοναχοί εκδιώχθηκαν. Το 1972 η μονή ανασυστάθηκε και λειτουργεί έως και σήμερα ως γυναικεία.

Ο ναός

Ο ναός της μονής χρονολογείται από το 1809, πληροφορία που παρέχεται από επιγραφή στην κεντρική του είσοδο. Χτίστηκε επάνω στα θεμέλια του προηγούμενου καταστρεμμένου ναού και έχει μεγαλύτερο μέγεθος από τον προηγούμενο. Συγκεκριμένα έχει μήκος 14,90 μέτρα και πλάτος 5,10.

 

Δε διαθέτει τρούλο, ούτε όμως και αγιογραφίες. Το τέμπλο του όμως είναι σκαλιστό και προέρχεται από ξύλο καρυδιάς. Πάνω σε αυτό είναι ζωγραφισμένες παραστάσεις από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, έργα σημαντικών καλλιτεχνών, όπως προκύπτει και από τις ενθυμήσεις που υπάρχουν πάνω σε αυτές. Το κωδωνοστάσιο του ναού κατασκευάστηκε το 1831. Ο ναός είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.

Η κλοπή της εικόνας

Στις 18 Αυγούστου του 2006 η ιστορική εικόνα της Παναγίας κλάπηκε από τη μονή μαζί με τα αφιερώματά της. Η κλοπή αυτή προκάλεσε αίσθηση και δημοσιοποιήθηκε τόσο από τα ελληνικά όσο και από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Η εικόνα εντοπίστηκε από την Ελληνική Αστυνομία 38 ημέρες αργότερα στο Φαρακλό Λακωνίας ενω ο δράστης συνελήφθη και η εικόνα επιστράφηκε στη θέση της με μία πανηγυρική τελετή. Στην τοποθεσία που βρέθηκε χτίστηκε με έξοδα της ΕΛΑΣ εικονοστάσι, στο οποίο τοποθετήθηκε πιστό αντίγραφό της εικόνας, ακριβώς ένα χρόνο μετά τον εντοπισμό της.