Του Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Αγίου Βλασίου κ. Ιεροθέου
ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΙΕΡΟΘΕΟΣ – Το «Χριστός Ανέστη» είναι ο μεγαλύτερος και θριαμβευτικότερος παιάνας μέσα στην ιστορία.
Αναστήθηκε ο Χριστός και έδωσε νέα προοπτική στον άνθρωπο, την κτίση και την ιστορία. Έξω από τον Αναστάντα Χριστό τα πάντα είναι σκοτεινά, θλιβερά, βασανιστικά. Εν τω Αναστάντι Χριστώ όλα είναι φωτεινά, αναστάσιμα, χαρούμενα. Και εμείς γευόμαστε μερικές ανταύγειες αυτής της μεγάλης εορτής. Περάσαμε από την Σαρακοστή, από τον Σταυρό και τα Πάθη του Χριστού και φθάσαμε στο ένδοξο Πάσχα, στην λαμπροφόρο Ανάστασή Του. Γι’ αυτό και σήμερα θα σχολιάσουμε μερικές πλευρές της εορτής της Αναστάσεως του Χριστού.
1. Η βίωση του Πάσχα
Η λέξη Πάσχα είναι εξελληνισμένη της εβραικής λέξεως Φάσκα, και σημαίνει διάβαση. Και η λέξη και η εορτή των Εβραίων υπενθύμιζαν την διάβασή τους από την δουλεία της Αιγύπτου, στην γη της επαγγελίας, και στην πραγματικότητα, σήμαινε την διάβαση διά της Ερυθράς θαλάσσης. Ξέρουμε από το βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, που λέγεται Έξοδος, ότι μετά την διάβαση διά της Ερυθράς θαλάσσης, κατά θαυματουργικό τρόπο, οι Εβραίοι πανηγύρισαν λαμπρώς και ο Θεός συνέστησε την εορτή του Πάσχα. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος σε ομιλία του την ημέρα της Αναστάσεως του Χριστού, κάνει μια αναφορά στο γεγονός αυτό και αναλύει ότι υπάρχουν τρία Πάσχα. Το ένα είναι το νομικό Πάσχα, της Παλαιάς Διαθήκης, το δεύτερο είναι το Πάσχα της Χάριτος, που είναι η Ανάσταση του Χριστού και το τρίτο είναι το αιώνιο, το «τελεώτερον και καθαρώτερον», που θα γίνη στην Βασιλεία του Θεού. Θα ήθελα στην συνέχεια να κάνω έναν μικρό σχολιασμό του λόγου αυτού του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου.
Το νομικό Πάσχα ήταν ανάμνηση της ελευθερώσεως των Εβραίων από την γη της Αιγύπτου, όπου ζούσαν ως δούλοι. Αυτό το Πάσχα ήταν προτύπωση του δικού μας. Κατά την διάρκεια της εορτής αυτής οι Εβραίοι έτρωγαν ενιαύσιον αμνόν σε ανάμνηση της θαυματουργικής ελευθερώσεώς τους από την κυριαρχία του Φαραώ, αφού οι Εβραίοι έσφαξαν, κατ᾽ εντολή του Θεού, αρνί και με το αίμα έβαψαν τους παραστάτες των θυρών και έτσι απέφυγαν τον εξολοθρευτή άγγελο, που επάταξε τα πρωτότοκα των Αιγυπτίων. Επίσης, έτρωγαν και πικρά χόρτα σε ανάμνηση των δοκιμασιών, κατά την διάρκεια της δουλείας τους στον Φαραώ. Το νομικό Πάσχα ήταν στην πραγματικότητα «χαριστήριον και ικέσιον». Ευχαριστούσαν τον Θεό και τον ικέτευαν για παντοτεινή προστασία, και πάνω από όλα προσεύχονταν για την έλευση του Μεσσία που θα τους λύτρωνε από τα δεινά της αμαρτίας, της άλλης πνευματικής Αιγύπτου.
Το Πάσχα της θείας Χάριτος βιώνεται με την Ανάσταση του Χριστού. Είπαμε προηγουμένως ότι Πάσχα σημαίνει διάβαση. Οι Εβραίοι πέρασαν από την γη της δουλείας στην γη της ελευθερίας. Το ίδιο ακριβώς έγινε με την Ανάσταση του Χριστού. Περάσαμε από την γη του θανάτου στην γη της ελευθερίας. Αυτό ψάλλουμε στην ‘Εκκλησία αυτές τις ημέρες: «Αναστάσεως ημέρα, λαμπρυνθώμεν λαοί, Πάσχα Κυρίου Πάσχα, εκ γαρ θανάτου προς ζωήν, και εκ γης προς ουρανόν, Χριστός ο Θεός, ημάς διεβίβασεν επινίκιον αδοντας». Ο Χριστός είναι ο νέος Μωϋσής, ο οποίος μας πέρασε από τον θάνατο στην ζωή και από την γη στον ουρανό, γι’ αυτό κι’ εμείς πανηγυρίζουμε αυτό το μεγάλο και λαμπρό γεγονός.
Στα τροπάρια αναφερόμαστε πολύ συχνά στο Πάσχα της θείας Χάριτος. Το αποκαλούμε «Πάσχα άμωμον, πάσχα μέγα, πάσχα των πιστών, πάσχα πανσεβάσμιον, πάσχα Χριστός ο Λυτρωτής».
Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος συνδέει το Πάσχα των Χριστιανών με την θεία Ευχαριστία και την θεία Κοινωνία. Οι Εβραίοι έτρωγαν τον ενιαύσιον αμνόν μία φορά τον χρόνο, εμείς τρώμε διαρκώς τον αμνό του Θεού στην θεία Ευχαριστία. Γράφει ο ιερός Πατήρ: «Πάσχα γαρ ου νηστεία εστίν, αλλ᾽ η προσφορά και η θυσία και η καθ᾽ εκάστην γινομένη σύναξις».
Ακόμη Πάσχα της θείας Χάριτος είναι η έλευση του Λόγου στον νού και την καρδία. Ο άγιος Μάξιμος θα κάνη την εξής αξιόλογη παρατήρηση: «Πάσχα η επί τον ανθρώπινον νούν έλευσις του Λόγου». Μέθεξη του Πάσχα της θείας Χάριτος δεν είναι απλώς η συμμετοχή μας σε μια εξωτερική εορτή, αλλά η βίωση της Χάριτος του Αναστάντος Χριστού μέσα στην ύπαρξή μας. Γι’ αυτό θα πη ο όσιος Νείλος ο ασκητής ότι: «ψυχή τις εστιν δευτέρα τοις ανθρώποις η ανάστασις». Άλλωστε, κατά την διδασκαλία των αγίων Πατέρων μας, πραγματικός άνθρωπος δεν είναι εκείνος που έχει μόνον σώμα και ψυχή, αλλά κυρίως εκείνος που έχει ψυχή και σώμα, αλλά ταυτόχρονα και την Χάρη του Χριστού.
Με αυτήν την έννοια, λοιπόν, το πραγματικό Πάσχα είναι ο Χριστός. Δεν είναι απλώς μια διάβαση, αλλά Αυτός ο Χριστός, γιατί στο πρόσωπό Του ενώθηκαν η θεία με την ανθρώπινη φύση και, κατ᾽ αυτόν τον τρόπο, Αυτός είναι και ο νέος Μωϋσής και το αληθινό Πάσχα. Ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος θα πη εκφραστικά: «Ω Πάσχα το μέγα και ιερόν και παντός του κόσμου καθάρσιον». Αυτός ο λόγος αναφέρεται στον Χριστό, που είναι η κάθαρση των ανθρώπων. Ο λόγος αυτός του αγίου Γρηγορίου επηρέασε και τον υμνογράφο, ο οποίος αναφωνεί: «Ω Πάσχα το μέγα και ιερώτατον Χριστέ, ω σοφία και Λόγε του Θεού και δύναμις».
Επομένως, χωρίς τον Χριστό υπάρχει νέκρωση. Νεκρός είναι ο άνθρωπος έξω από την κοινωνία του με τον Χριστό και την Εκκλησία. Ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναίτης θα γράψη: «ο μη ορών και ακούων και αισθανόμενος πνευματικώς, νεκρός εστιν».
Πέρα από το νομικό Πάσχα και το Πάσχα της θείας Χάριτος υπάρχει και το αιώνιο Πάσχα, «το τελεώτερον και καθαρώτερον», όπως λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Ο Χριστός στο τελευταίο Πάσχα που έκανε με τους Μαθητές Του, τους είπε: «Ου μη πίω απ᾽ άρτι εκ τούτου του γεννήματος της αμπέλου έως της ημέρας εκείνης, όταν αυτό πίνω μεθ᾽ υμών καινόν εν τη βασιλεία του πατρός μου» (Ματθ. κστ΄, 29). Εδώ γίνεται λόγος για το Πάσχα της Βασιλείας των Ουρανών. Από τώρα βιώνουμε το Πάσχα της θείας Χάριτος ως εν αρραβώνι, τότε όμως ωσάν σε γάμο. Τότε ο Λόγος, όπως λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, θα είναι «αποκαλύπτων και διδάσκων α νυν μετρίως παρέδειξε».
Άρα υπάρχει το νομικό Πάσχα, το της θείας Χάριτος Πάσχα και το αιώνιο Πάσχα. Εμείς ξεφύγαμε από το νομικό, βιώνουμε τώρα, ή τουλάχιστον προσπαθούμε να βιώσουμε, το της θείας Χάριτος Πάσχα, και πορευόμαστε προς το αιώνιο Πάσχα. Μακάριοι όσοι από τώρα βιώνουν το Πάσχα της θείας Χάριτος, ανασταίνονται από τα έργα της αμαρτίας και ζούν την αναστάσιμη ζωή.
2. Τα δώρα της Αναστάσεως
Ο Χριστός μετά την Ανάστασή Του παρουσιάσθηκε στους Μαθητές Του και τους έδωσε δώρα. Φυσικά, οι Μαθητές είδαν τον Αναστάντα Χριστό, γιατί προηγουμένως είχαν καθαρθή από τα πάθη. Η εμφάνιση του Χριστού είναι καταδίκη για τους μη καθαρθέντας και θέωση για τους καθαρθέντας. Γι’ αυτό και ο Χριστός μετά την Ανάστασή Του από αγάπη και φιλανθρωπία δεν εμφανίσθηκε στους διώκτες Του και τους σταυρωτές Του.
Κάθε συνάντηση συνδέεται με δώρα. Όταν συναντιόμαστε με πρόσωπα που αγαπούμε, προσφέρουμε δώρα. Αυτό ακριβώς έκανε και ο Χριστός με την εμφάνισή Του στους Μαθητές Του.
Ο άγιος Συμεών ο Θεσσαλονίκης, ερμηνεύοντας την σχετική περικοπή της Καινής Διαθήκης, λέγει ότι ο Χριστός με την Ανάστασή Του έδωσε τρία δώρα.
Το πρώτο δώρο είναι το «αναστήναι υπέρ ημών». Φυσικά, όταν μιλούμε για Ανάσταση του Χριστού, δεν εννοούμε ότι πέθανε η θεότης, αφού «η θεότης απαθής διέμεινε», αλλά ότι πάνω στον Σταυρό πέθανε η ανθρώπινη φύση, την οποία προσέλαβε από την Υπεραγία Θεοτόκο. Έτσι, ο Χριστός πέθανε και αναστήθηκε υπέρ ημών. Αυτό είναι μεγάλο δώρο και έχει μεγάλη σημασία για την πνευματική μας ζωή. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα παράδειγμα από την ζωή μας. Όποιος βρη το φάρμακο εναντίον μιάς ασθένειας γίνεται ευεργέτης των ανθρώπων, γιατί δίνει την δυνατότητα σε κάθε άρρωστο που πάσχει από αυτήν την ασθένεια, να λάβη το φάρμακο και να θεραπευθή. Έσι, ο Χριστός ανέστησε με την θεότητά Του την ανθρώπινη φύση και έδωσε την δυνατότητα σε κάθε άνθρωπο να αναστηθή και εκείνος από την αμαρτία, αλλά και να αναστηθούν τελικά τα σώματα όλων των ανθρώπων. Γιατί το δώρο της αναστάσεως των σωμάτων το λαμβάνουν όλοι οι άνθρωποι με την Ανάσταση του Χριστού. Απομένει φυσικά η ανάσταση της ψυχής από την νεκρότητα της αμαρτίας.
Το δεύτερο δώρο, κατά τον άγιο Συμεών Θεσσαλονίκης, που έδωσε ο Χριστός στους Μαθητές Του, είναι «το εμφανισθήναι και την ειρήνην δούναι». Μόλις εισήλθε στο υπερώο τους απηύθυνε τον χαιρετισμό «ειρήνη υμίν». Αυτός ο χαιρετισμός δεν ήταν τυπικός, αλλά ουσιαστικός. Κατ᾽ αρχάς εξεδίωξε τον φόβο που υπήρχε στην καρδιά τους. Έπειτα φανέρωσε με αυτόν τον τρόπο ότι Αυτός είναι η πραγματική ειρήνη των ανθρώπων. Γιατί με τον Σταυρό και την Ανάσταση ειρηνοποίησε την ανθρώπινη φύση με τον Θεό, συμφιλίωσε τον άνθρωπο με τον Θεό. Επανέφερε τον άνθρωπο στην προηγούμενη κατάστασή του, στην αμέσως μετά την δημιουργία του και τον ανέβασε ακόμη ψηλότερα, δηλαδή τον έκανε μέλος του Σώματός Του. Γι’ αυτό και λέμε πως η ειρήνη μέσα στον Χριστιανισμό δεν είναι μια αφηρημένη κατάσταση, αλλά η άκτιστη ενέργεια του Θεού. Και φυσικά η ειρήνη είναι ενυπόστατη, εκφράσθηκε στο πρόσωπο του Χριστού και στο έργο Του. Γι’ αυτό εμείς οι Χριστιανοί ζούμε αυτήν την δωρεά του Αναστάντος Χριστού. Έτσι, ούτε μας βασανίζουν προσωπικά οι αναταραχές, αλλά ούτε μας ικανοποιούν και χορταίνουν οι ανθρώπινες ειρηνεύσεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν στενοχωρούμαστε από την αναστάτωση των κοινωνιών και των εθνών, αλλά ότι ζούμε μια εσωτερική κατάσταση ειρήνης, βλέπουμε την ανάσταση της φύσεώς μας και υπερβαίνουμε όλες τις ανθρώπινες καταστάσεις. Άλλωστε, και η ανθρώπινη ειρήνη είναι μια συμβατική κατάσταση, είναι το ιλαρό πρόσωπο του πολέμου, η ανάπαυλα του πολέμου, και ο πόλεμος είναι το τραγικό προσωπείο της ειρήνης.
Το τρίτο δώρο της Αναστάσεως, όπως λέγει ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, είναι το «παρασχείν υμίν την Χάριν του Αγίου Πνεύματος». Στους Αποστόλους Του είπε: «Λάβετε Πνεύμα άγιον». Με αυτήν την πράξη τους προετοίμασε ώστε να λάβουν την μεγάλη δωρεά του Αγίου Πνεύματος την ημέρα της Πεντηκοστής και έτσι να γίνουν μέλη του Σώματός Του. Το Άγιον Πνεύμα, που χορήγησε ο Χριστός αμέσως μετά την Ανάστασή Του, είναι η Χάρη διά της οποίας συγχωρούνται οι αμαρτίες. Έτσι καταλαβαίνουμε ότι στην πραγματικότητα αμαρτία είναι η απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό και μετάνοια και συγχώρηση είναι η κοινωνία με τον Θεό, όταν ο άνθρωπος καθαρισθή και φωτισθή.
Με όλη την εκκλησιαστική ζωή καλούμαστε να βιώσουμε και να οικειοποιηθούμε αυτά τα μεγάλα δώρα του Αναστάντος Χριστού.
Η Ανάσταση του Χριστού είναι το μεγαλύτερο γεγονός μέσα στην ιστορία. Με όσα είπαμε προηγουμένως δεν κάναμε τίποτε άλλο από το να παρουσιάσουμε μερικές μόνον πλευρές αυτού του μεγάλου και απορρήτου μυστηρίου. Καθ’ όλη την διάρκεια των αιώνων υπάρχουν μάρτυρες της Αναστάσεως του Χριστού, οι οποίοι βιώνουν την δική τους ανάσταση. Αυτοί είναι οι άγιοι της Εκκλησίας. Εμείς οι Ορθόδοξοι δεν αισθανόμαστε την ανάγκη να αναπτύξουμε λογικές αποδείξεις περί της Αναστάσεως του Χριστού, αφού έχουμε υπαρξιακές αποδείξεις. Και αυτές είναι η παρουσία των αγίων μας. Γνωρίσαμε αναστημένους ανθρώπους, πλησιάζουμε τα λείψανα των αγίων μας, πάνω στα οποία βλέπουμε τα αναστημένα μέλη του Σώματος του Χριστού, πλησιάζουμε ζωντανούς οργανισμούς του αναστημένου Σώματος του Χριστού και έχουμε την βεβαιότητα της Αναστάσεως. Οι άγιοί μας είναι εκείνοι που μας καθοδηγούν προς την βίωση της προσωπικής μας αναστάσεως, την βίωση του Πάσχα της θείας Χάριτος, ώστε όλη μας η ζωή να γίνη Πάσχα, Λαμπρή.
