Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιεροθέου
ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΙΕΡΟΘΕΟΣ: Ο λόγος αυτός πού έθεσα στήν επικεφαλίδα τού άρθρου αυτού είναι λόγος τού αγίου Παϊσίου τού Αγιορείτου από μιά επιστολή, πού μάλιστα είναι χειρόγραφη.
Τό λέγω αυτό, γιατί μερικοί μεταφέρουν λόγια πού είπε ο άγιος Παΐσιος προφορικά σέ αυτούς, πού ενδεχομένως δέν σώζονται στήν αυθεντική τους έκφραση. Άν από έναν λόγο αλλάξη κανείς μία λέξη μπορεί νά εξαχθή ένα διαφορετικό νόημα.
Διαβάζοντας τό βιβλίο τού Ιερομονάχου Παϊσίου, υποτακτικού τού αγίου Παϊσίου, μέ τίτλο «Μύρον εκκενωθέν» (εκδ. Ι Μ. Αγίου Ιλαρίωνος, Πρόμαχοι Αριδαίας), είδα ότι διασώζει πολλά περιστατικά από τήν πολυχρόνια επικοινωνία μαζί του, γιά διάφορα θέματα, καθώς επίσης διάβασα ότι στό τέλος δημοσιεύει καί δύο επιστολές τού αγίου Παϊσίου σέ αυτόν.
Η πρώτη επιστολή τού αγίου Παϊσίου είναι απάντηση σέ δική του επιστολή, τότε πού ήταν φοιτητής πού τόν ρώτησε, όπως εξηγεί, «πώς νά μοιράζω τόν χρόνο μου ανάμεσα στήν επιστήμη μου καί στήν πνευματική μελέτη, πού εξ ίσου αγαπούσα».
Στό βιβλίο πού προανέφερα δημοσιεύεται σέ φωτοτυπία η πρωτότυπη χειρόγραφη απάντηση τού αγίου Παϊσίου καί στήν συνέχεια δημοσιεύεται καί μέ τυπογραφικά στοιχεία. Παραθέτω τό μεγαλύτερο μέρος της πού μάς ενδιαφέρει:
«Τίμιος Σταυρός,
τή 4-3-1972
Αδελφέ Ιωάννη, «χαίρε εν Κυρίω».
Διά τό θέμα («πώς μπορούμε νά συνδυάζουμε τήν προσευχή καί τά διαβάσματα, ώστε καί στήν καρδιά μας θερμή»).
Τώρα πού έχετε μπροστά τήν επιστήμη, θά πρέπει κατ αρχάς νά κάνετε προσευχή νά σάς φωτίζη ο καλός Θεός, γιά νά μάθετε καλά τήν επιστήμη σας καί νά δοξασθή ο Θεός διά αυτής.
Εδώ όμως χρειάζεται νά εξετάση ο κάθε φοιτητής τήν πίστη του, καί ανάλογα νά κινήται στήν ποσότητα τής προσευχής καί τής μελέτης.
Εάν πιστεύη ότι μέ τό νά προσευχηθή πολύ καί νά διαβάση λιγώτερο, θά τόν βοηθήση ο Θεός μέ τόν θείο φωτισμό Του (νά τά μάθη τά μαθήματά του), άς τό κάνη.
Διά νά μήν πολυλογώ, άς εξετάζη τήν πίστη του, πού βρίσκεται, καί ανάλογα νά ρυθμίζη τήν προσευχή μέ τήν μελέτη του.
Άν η πίστη του είναι λίγη, άς διαβάζη περισσότερο, καί νά ζητάη στήν αρχή τόν θείο φωτισμό.
Πάντως τό κουμπί είναι η ταπείνωση, διότι στούς ταπεινούς δίδεται η Χάρις τού Θεού (υποχρεωτικά).
Καί τό νά γνωρίση τόν εαυτό του καί νά ιδή ότι η πίστη του είναι αδύνατη πολύ, καί δι αυτόν τόν λόγον θά πρέπη νά διαβάση περισσότερο καί αυτό έχει σημεία ταπεινοφροσύνης καί πολύ θά επισκιάση η Χάρις τού Θεού.
Πάντως νά έχετε καί αυτό υπόψη σας, ότι στό πανεπιστήμιο δέν πηγαίνετε, γιά νά κοινοβιάσετε, αλλά διά νά τελειώσετε όσο τό δυνατόν τό γρηγορότερο, καί νά δοξάσετε τό όνομα τού Θεού διά τής επιστήμης. Επομένως; Καί λίγα πνευματικά κι άν κάνετε τώρα, όταν αξιοποιήτε τόν χρόνο στήν μελέτη τής επιστήμης κι αυτό έχει νόημα καί σχέση μέ τήν πνευματική ζωή.
Τώρα πού έχετε μαθήματα καί δέν σάς περισσεύει ώρα καί γιά μελέτη από τά πατερικά βιβλία, πολύ θά σάς βοηθούσε πέντε λεπτά, έστω από ένα κομμάτι τού Γεροντικού ή πέντε σειρές από τόν άγιο Ισαάκ τόν Σύρο, πού μέσα σέ πέντε σειρές έχει όλες τίς βιβλιοθήκες, καί όλες τίς πνευματικές βιταμίνες, παρά μέ βιβλία πού θά πρέπη νά λιχνίσης ώρες ένα σωρό άχυρα, γιά νά βρής ένα σπυρί σιτάρι. Μή χάνης τόν κόπο σου καί μήν κουράζεσαι άδικα μέ τέτοια. (Εννοώ τά περισσότερα βιβλία πού κυκλοφορούν στήν εποχή μας)».
Ο παραλήπτης τής επιστολής σημειώνει: «Όπως θά δή ο αναγνώστης καί αυτό τό κείμενο ευωδιάζει από τό άρωμα τού π. Παϊσίου». Θά πρόσθετα ότι ευωδιάζει από τό χάρισμα τής διακρίσεως καί γενικά τό χάρισμα τού Αγίου Πνεύματος πού είχε ο άγιος Παΐσιος.
Ο άγιος Παΐσιος δέν ήταν άνθρωπος τών άκρων, πάντοτε ομιλούσε διακριτικά, ταπεινά, δέν δημιουργούσε ένταση καί φανατισμό, αλλά βοηθούσε τόν κάθε άνθρωπο νά αποβάλη μέ φιλότιμο όλες τίς αρρωστημένες καταστάσεις καί νά πορευθή ελεύθερα στόν Θεό.
Στήν επιστολή αυτή, μεταξύ τών άλλων, κάνει ιδιαίτερη εντύπωση ότι ο άγιος Παΐσιος θεωρεί ότι ο φοιτητής δέν πηγαίνει στό Πανεπιστήμιο γιά νά «κοινοβιάση», γιά νά γίνη μοναχός, αλλά γιά νά μάθη τήν επιστήμη του καί νά δοξάση τόν Θεό διά τής επιστήμης. Τί καταπληκτικός διακριτικός λόγος είναι αυτός! Άς φαντασθούμε έναν φοιτητή ιατρικής νά επιδίδεται περισσότερο στά «καλογερικά» καί λιγότερο στήν εκμάθηση τής επιστήμης του, καί όταν γίνη γιατρός νά υστερή σέ γνώσεις, μέ αρνητικές συνέπειες στήν υγεία τών ασθενών του.
Γι αυτό πρέπει κανείς νά εξετάζη τήν πίστη του γιά νά «ρυθμίζη τήν προσευχή μέ τήν μελέτη του». Έτσι, όταν η πίστη του είναι αδύνατη, τότε «πρέπει νά διαβάση περισσότερο». Γράφει: «Καί λίγα πνευματικά κι άν κάνετε τώρα, όταν αξιοποιήτε τόν χρόνο στήν μελέτη τής επιστήμης κι αυτό έχει νόημα καί σχέση μέ τήν πνευματική ζωή». Δηλαδή, δέν αποσυνδέει τήν πνευματική ζωή από τήν μελέτη τών πανεπιστημιακών βιβλίων, αλλά τήν ενοποιεί.
Τό εκπληκτικό είναι ότι δύο φορές στήν επιστολή του αυτή γράφει ότι μέσα από τήν επιστήμη δοξάζεται ο Θεός. Τήν πρώτη φορά γράφει: «Τώρα πού έχετε μπροστά τήν επιστήμη, θά πρέπει κατ αρχάς νά κάνετε προσευχή νά σάς φωτίζη ο καλός Θεός, γιά νά μάθετε καλά τήν επιστήμη σας καί νά δοξασθή ο Θεός διά αυτής». Τήν δεύτερη φορά γράφει: «Πάντως νά έχετε καί αυτό υπόψη σας, ότι στό πανεπιστήμιο δέν πηγαίνετε, γιά νά κοινοβιάσετε, αλλά διά νά τελειώσετε όσο τό δυνατόν τό γρηγορότερο, καί νά δοξάσετε τό όνομα τού Θεού διά τής επιστήμης».
Τί σοφές καί άγιες συμβουλές ενός αγίου ανθρώπου! Καί μάλιστα τονίζει ότι «τό κουμπί είναι η ταπείνωση, διότι στούς ταπεινούς δίδεται η Χάρις τού Θεού (υποχρεωτικά)».
Αυτοί οι λόγοι ενός αγίου ανθρώπου έχουν μεγάλη σημασία γιά τήν εποχή μας, στήν οποία πρέπει νά αγωνιζόμαστε γιά νά υπάρχουν ισορροπίες μεταξύ πίστεως καί επιστήμης, η κάθε μία νά κινήται στά όριά της, αφού η κάθε μία έχει διαφορετικό σκοπό. Η πίστη έχει σκοπό νά συνδέση τόν άνθρωπο μέ τόν Θεό, νά ενεργοποιήση τήν νοερά ενέργειά του, καί η επιστήμη νά βοηθήση τό σώμα καί τήν εν γένει βιολογική ζωή του.
Εννοείται ότι όταν κάνουμε λόγο γιά επιστήμη, εννοούμε τήν επιστήμη πού ελέγχεται από κανόνες πού η ίδια θέτει, γιατί μερικές φορές τά όσα υποστηρίζουν μερικοί επιστήμονες ξεπερνούν «τήν σφαίρα τής επιστήμης» καί αγγίζουν «τά όρια τής επιστημονικής φαντασίας», όπως διάβαζα πρόσφατα σέ ένα βιβλίο πού γίνεται λόγος γιά τά γονίδια, ότι καθορίζουν σχεδόν τά πάντα στόν οργανισμό τού ανθρώπου, ακόμη θεωρούν ότι υπάρχουν γονίδια «ευτυχίας» ή γονίδια «τού Θεού»! Έτσι, μαζί μέ τήν γενετική, τήν μοριακή βιολογία, τήν γενετική μηχανική, τήν γονιδιωματική κλπ. αναπτύχθηκε καί η επιστήμη τής Βιοηθικής μέ αυστηρούς βιοηθικούς κανόνες καί όχι μέ ατομικούς στοχασμούς.
Φυσικά εννοείται καί ότι όταν ομιλούμε γιά τήν θεολογία, εννοούμε τήν θεολογία τών Αποστόλων καί τών Πατέρων τής Εκκλησίας καί όχι τήν θεολογία τής φαντασίας, αφού κατά τόν άγιο Σωφρόνιο «νούς φανταζόμενος είναι ανίκανος γιά τήν θεολογία».
Τελικά, ο Θεός δοξάζεται δι όλων τών έργων Του, όπως λέμε στήν ακροτελεύτια αιτιολογία τής ευχής τού μεγάλου αγιασμού τών Φώτων: «Ίνα καί διά στοιχείων καί δι αγγέλων καί δι ανθρώπων καί διά ορωμένων καί δι αοράτων δοξάζηταί σου τό πανάγιον όνομα σύν τώ Πατρί καί τώ Αγίω Πνεύματι».
Η επιστήμη μάς βοηθά σέ πολλά θέματα, μάς ανακουφίζει σέ αυτήν τήν εξορία πού ζούμε, αλλά συγχρόνως αναζητούμε τήν κοινωνία μας μέ τόν Θεό, τήν αληθινή μας πατρίδα καί σέ αυτό μάς βοηθά η πίστη.
Επομένως, η εντολή τού αγίου Παϊσίου είναι: «Νά δοξάσετε τό όνομα τού Θεού διά τής επιστήμης».
