Στις 3.30 τα χαράματα της 14ης του Αυγούστου 1974 τελειώνουν με πλήρη αποτυχία στη Γενεύη οι τριμερείς διαπραγματεύσεις (Ελλάδας, Τουρκίας, Βρετανίας) για την κατάσταση στην Κύπρο και το κυπριακό πρόβλημα.
Μία ώρα αργότερα, τα τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη βομβαρδίζουν Λευκωσία, Αμμόχωστο και άλλα σημεία της Κύπρου. Ο «Αττίλας 2» είχε ξεκινήσει.
Από το μεσημέρι της 14ης του Αυγούστου, τουρκικά άρματα και ισχυρές δυνάμεις πεζικού αρχίζουν να κινούνται από Λευκωσία προς Αμμόχωστο, στα ανατολικά, και προς Λεύκα-Λιμνίτη, στα δυτικά.
Με την άρνηση της ελληνικής κυβέρνησης να στείλει Ναυτικό και Αεροπορία για να βοηθήσει Εθνοφρουρά και τα απομεινάρια της ΕΛΔΥΚ οι Τούρκοι κατακτούν το 37% της Κύπρου ενώ μέχρι τότε κατείχαν ένα πολύ μικρό μέρος του εδάφους 4%!
Το Πολεμικό Συμβούλιο, που συνεδριάζει στις 6 τα χαράματα υπό την προεδρία του Κ.Καραμανλή στην Αθήνα, διαπιστώνει την “αδυναμία” της Ελλάδας να συνδράμει στρατιωτικά την Κύπρο και έτσι οι ελληνικές αντιδράσεις περιορίζονται στο διπλωματικό τομέα ενώ τα τουρκικά στρατεύματα που είχαν ενισχυθεί στο μεσοδιάστημα της ανακωχής με αποστολή τεράστιων ενισχύσεων σαρώνουν την αντίσταση των λίγων εθνοφυλάκων που δεν είχαν λάβει από την Αθήνα ούτε σφαίρα!
Μέχρι το βράδυ, η ελληνοκυπριακή αντίσταση έχει ουσιαστικά καταρρεύσει και τα οχυρά εγκαταλείπονται αφού δεν υπάρχουν καν πυρομαχικά.
Στις 15 του Αυγούστου, τα στρατεύματα του «Αττίλα» μπαίνουν στην Αμμόχωστο, στις 16 του Αυγούστου ο «Αττίλας 2» ολοκληρώνεται με την κατάληψη της Μόρφου, ενώ η κυβέρνηση Κληρίδη μεταφέρεται πρόσκαιρα στη Λεμεσό, φοβούμενη ότι επίκειται κατάληψη της Λευκωσίας.
Οι Τούρκοι, έχοντας πετύχει τους στρατιωτικούς τους σκοπούς, δέχονται κατάπαυση του πυρός στις 6 το απόγευμα της 16ης του Αυγούστου 1974. Ηδη κατείχαν το 36,4% του κυπριακού εδάφους. Περίπου 2.000 Ελληνες και Ελληνοκύπριοι είχαν σκοτωθεί, πάνω από 1.600 ήταν οι αγνοούμενοι και 200.000 ήταν οι ξεριζωμένοι πρόσφυγες.
Μπροστά σ’ αυτή την κατάσταση ο Κ. Καραμανλής, το πρωί της 14ης του Αυγούστου, ανακοινώνει την αποχώρηση της Ελλάδας από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Ηταν ένας ελιγμός υπό το βάρος της λαϊκής πίεσης, ο οποίος όμως έχει τραγικά αποτελέσματα, αφού βάζει την Τουρκία στο Αιγαίο: Οι ΗΠΑ εκχωρούν τον επιχειρησιακό έλεγχο του Αιγαίου στην Άγκυρα. από τότε ξεκινούν τα προβλήματα που βιώνουμε μέχρι σήμερα. Δηλαδή ο Κ.Καραμανλής προσπάθησε να διορθώσει το ένα λάθος (μη αποστολή ενισχύσεων στην Κύπρο) με ένα άλλο: Την έξοδο από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ μη σκεπτόμενος ότι η Τουρκία θα εμφανιστεί στο Αιγαίο ως εκπρόσωπος του ΝΑΤΟ…
Μετά τις 11 το πρωί της 14ης Αυγούστου 1974 με την ασφυκτική πίεση των τουρκικών αρμάτων μάχης, τις βολές των όλμων και το σφυροκόπημα των αεροπλάνων, σπάζει η γραμμή του μετώπου στη Μια Μηλιά και οι εναπομείνασες δυνάμεις της Εθνοφρουράς και της ΕΛΔΥΚ υποχωρούν ανατολικά προς την Κυθρέα.
Οι Τούρκοι προελαύνουν προς την Άσσια και εκεί σταματούν, ενώ άρματα μάχης από το κέντρο του μετώπου προχωρούν ανεμπόδιστα προς το Τζιά(δ)ος και το Βαρώσι για να συνενώσουν το θύλακα της Λευκωσίας με την τουρκική συνοικία της Αμμοχώστου.
Οι άνδρες της Εθνικής Φρουράς που υποχωρούν και προσπαθούν να σωθούν ή να ανασυνταχτούν προς Παλαίκυθρο, Νέο Χωριό και Κυθρέα διασταυρώνονται με τουρκικά άρματα μάχης, που εξορμούν προς δύο κατευθύνσεις, το Νέο Χωριό (κύριος δρόμος Λευκωσίας – Αμμοχώστου) και προς το χωριό Τύμπου (που υπήρχε δίαυλος προσγείωσης).
Ο πληθυσμός στηριζόταν στις συγκεχυμένες ανακοινώσεις του Κρατικού Ραδιοφώνου “Αι ημέτεραι δυνάμεις, αμυνόμεναι του πατρίου εδάφους, αναδιπλούνται ομαλώς…”, ενώ το Αγγλικό ΒΒC μετέδιδε ότι οι Τούρκοι είχαν ήδη φτάσει στην Αμμόχωστο”.
Η Κυθρέα εκκενώθηκε σε κλίμα πανικού και σύγχυσης, με τα αεροπλάνα να βομβαρδίζουν ανηλεώς τις θέσεις της Εθνικής Φρουράς.
Μετά την κατάρρευση του μετώπου και την προέλαση των τουρκικών δυνάμεων ανατολικά και την κατάληψη της Αμμοχώστου χωρίς αντίσταση, οι Τούρκοι εφαρμόζουν σταδιακό σχέδιο ξεκληρίσματος των ελληνικών χωριών της περιοχής:
Στις 15 Αυγούστου εισέρχονται στο Νέο Χωριό με πυροβολισμούς στον αέρα και συγκεντρώνουν τους 250 περίπου κατοίκους που είχαν απομείνει στην εκκλησία του χωριού.
“Η οικογένεια Ζερβού, με δύο παράλυτα παιδιά που δεν μπορούν να μετακινηθούν γρήγορα, εκτελούνται βάναυσα στο σπίτι τους. Ακολουθεί σχεδόν κάθε βράδυ λεηλασία από Τουρκοκυπρίους σε εγκαταλελειμμένα σπίτια. Μια γυναίκα δολοφονείται, όταν παρακινεί τους Τούρκους να μην αρπάξουν όλη την περιουσία των γειτόνων της”.
Όταν οι τουρκικές δυνάμεις ξεκαθαρίζουν το χωριό, μεταφέρουν στα τουρκικά κρατητήρια στη Λευκωσία και στη Βώνη τους εναπομείναντες κατοίκους και λίγους μήνες μετά έποικοι και τουρκοκύπριοι μεταφέρονται για να κατοικήσουν στο χωριό.
“Στις 15 Αυγούστου ταυτόχρονα με το Νέο Χωρίο Κυθρέας οι Τούρκοι που έχουν κυκλώσει πια για καλά την περιοχή Κυθρέας αποφασίζουν να κινηθούν πλέον προς το χωριό και να το ξεκαθαρίσουν και αυτό. Μέσα στην Κυθρέα έχουν απομείνει αρκετές εκατοντάδες κάτοικοι, από παιδιά μέχρι γέροντες, ενώ δεκάδες άλλοι στρατιώτες που έχουν υποχωρήσει από τη Μια Μηλιά, έχουν καταφύγει στο χωριό και εξασφάλισαν πολιτικά ρούχα, με την ελπίδα ότι οι Τούρκοι θα τους θεωρήσουν πολίτες και δεν θα τους βλάψουν…
Στο δρόμο συναντούν δεκάδες στρατιώτες όπως και όπλα πεταγμένα στην άκρη του δρόμου ή κάτω από τα δένδρα… Στο χωριό επικρατεί αναστάτωση. Οι πληροφορίες είναι συγκεχυμένες. Το ραδιόφωνο, η μόνη πηγή πληροφοριών που ελέγχεται από τους στρατιωτικούς, συγχύζει περισσότερο τα πράγματα’ (Παναγιώτης Παπαδημήτρης, ‘Εισβολή’, τόμος Γ’, Ιούλιος 1979, Λευκωσία)”.
‘Τόσον εις την πρώτην φάσιν της τουρκικής επιθέσεως, όσον και κατ’ εκείνην του Αυγούστου, τα περισσότερα θύματα μεταξύ των Ελληνοκυπρίων ήσαν άμαχοι. Άμαχοι, όμως, φονευθέντες όχι εκ λάθους, πράγμα αναπόφευκτον εις τους πόλεμους αλλ’ εκ προθέσεως και εν ψυχρώ…
Υπήρξαν και περιπτώσεις κατά τας οποίας εφονεύοντο γυναίκες και άνδρες οι οποίοι ευρίσκοντο εις το έσχατον γήρας και ηρνούντο να αποχωρισθούν από τας αγροτικάς οικίας των, τα περιβόλια και τα ζώα των! Απερίγραπτοι υπήρξαν αι ωμότητες των Τούρκων στρατιωτών εις τα χωρία τα οποία κατελαμβάνοντο.
“Εφόνευον, εβασάνιζον και εβίαζον, ακριβώς όπως είχε συμβή και κατά την πρώτην φάσιν των επιχειρήσεών των. Εφόνευον ολοκλήρους οικογενείας, μη εξαιρουμένων των βρεφών και των γερόντων” (Σπύρος Παπαγεωργίου, ‘Ο Αττίλας πλήττει την Κύπρο’, Αθήνα 1976).
Οι εκτελέσεις και δολοφονίες των αμάχων Ελληνοκυπρίων τεκμηριώνονται από εκτενή σχετική βιβλιογραφία, καθώς και εκατοντάδες μαρτυρίες, καταθέσεις και αναφορές. Σε πολλές μαρτυρίες, μάλιστα, τεκμηριώνεται η άποψη της εν ψυχρώ εκ και προθέσεως δολοφονίας αμάχων
