Ο Μαυροβουνίου Αμφιλόχιος για την Αγιά Σοφιά

Μαυροβουνίου Αμφιλόχιος: Τέτοιες μέρες, 20 χρόνια πριν, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μαυροβουνίου κ. Αμφιλόχιος είχε επισκεφθεί την Αγιά Σοφιά στην Κωνσταντινούπολη.

Άμα τη επιστροφή του, έγραψε ένα πολύ συγκινητικό κείμενο που φανερώνει την ενότητα των Ορθοδόξων και τον καημό τους για ό,τι έγινε στην Πόλη απ όταν αλώθηκε κι ύστερα.

«Ιδού είμαστε πάλι στήν Βασιλεύουσα. Εισερχόμαστε στήν Αγιά Σοφιά, αυτή τήν θαυμαστή ενσάρκωση τής Θείας ωραιότητος. Λέω στούς μαθητές: ήσυχα ψάλτε τό «Χριστός Ανέστη εκ νεκρών». Ακούγεται ένα ήσυχο βουητό ως ψαλμωδία αηδονιού. Η μάζα τών επισκεπτών στρέφεται ως εντολέας πρός στούς μαθητές. Όλοι γνωρίζουν ότι αυτό είναι απαγορευμένο αυστηρά από τούς τουρκικούς νόμους, καί αποκτά τήν εντύπωση ότι πράγματι όλοι αυτό περιμένανε.

Στόν ναό τά πάντα μετετράπησαν σέ ύμνο, αναστάσιμη ψαλμωδία, σάν νά μήν είχε διακοπεί από τήν τελευταία λειτουργία τής 29ης Μαΐου τού έτους 1453. Ανήλθαμε στήν οδό τών βυζαντινών αυτοκρατόρων στά μπαλκόνια τού ναού. Εκ τών διατηρημένων μωσαϊκών μάς βλέπουν ο Κύριος, η Μητέρα τού Θεού καί κάποιος αυτοκράτορας, ως ζώντες. Οι μαθητές ήσυχα ψέλνουν. Η ψαλμωδία προσελκύει τήν προσοχή ενός παντρεμένου ζευγαριού, είπαν ότι ήταν από τήν Θεσσαλία. Η νεαρή γυναίκα μέ πλησιάζει καί μού λέει:

-«Ξέρετε πάτερ σέ ποιόν πυλώνα κρύφθηκε ο ιερέας πρίν τήν είσοδο τών Τούρκων στήν Αγιά Σοφιά, μέ τήν Θεία Κοινωνία καί περιμένει μέχρι νά έρθουν οι ελευθερωτές; Μήπως βρίσκεται κοντά στήν είσοδο τού ναού, στήν αριστερή πλευρά, ραγισμένη;»

Έτσι μάς λέει η παράδοση, λέω.

Αλλά, μήπως εσύ γνωρίζεις τό παλαιό τραγούδι γιά τήν Αγιά Σοφιά, «στήν Αγιά Σοφιά αγνάντια, βλέπω τά ευζωνάκια..»;

«Δέν τό ξέρω», μού λέει, «Τραγουδήστε το, άν τό ξέρετε».

Τί Ελληνίδα είσαι τής λέω, όταν δέν γνωρίζεις τό θλιβερότερο καί ωραιότερο τραγούδι τών προγόνων σου; Καί αρχίζω νά τραγουδώ τήν πρώτη στροφή αυτού τού ύμνου τού υπόδουλου παραδείσου, μεστού θλίψης αλλά καί χαρμόσυνης ελπίδας. Όταν φτάνω στά λόγια πού οι πολεμιστές, εύζωνοι, συστήνουν: «Στήν Κυρά τήν Δέσποινά μας πές νά μήν λυπάται, στίς εικόνες νά μήν κλαίνε τά ευζωνάκια μας τό λένε» βλέπω τήν νεαρή γυναίκα συνοφρυωμένη, νά κλίνει τό κεφάλι της στούς ώμους μου, συγκλονισμένη. Μέσα μου ξανοίγεται κάτι βαθύτερο εκ τής κατανόησης καί τής καρδίας, κολλημένο στόν λαιμό, μετατρεπομένου σέ λυγμό. Τί έγινε; Πνίγηκε στά δάκρυα έξι αιώνων σταύρωσης τής Αγιάς Σοφιάς; η συνολική φανέρωση τών συναθροισμένων κλαμάτων γενεών;

Τό δέος τής Θείας ωραιότητος τής Σοφίας τού Θεού στήν οποία τούτος ο μεγαλοπρεπής ναός είναι αφιερωμένος; Ο ικετευτικός ψίθυρος τών οικουμενικών πατριαρχών από τόν Ιωάννη τόν Χρυσόστομο έως τόν πατριάρχη Κύριλλο καί Βαρθολομαίο; Πέτρωσε τό τραγούδι στά χείλη. Η γυναίκα κλαίγοντας ψιθυρίζει: «Τραγουδήστε». Ο άνδρας της στέκεται δίπλα μας μέ απορία καί κοιτά. Οι μαθητές αναρωτιούνται: Τί συμβαίνει μέ τόν επίσκοπο; Γιατί αυτή η γυναίκα εν λυγμώ είναι στούς ώμους του; Δέν μπορώ νά τραγουδήσω άφησέ με ήσυχο, τής λέω. Η γυναίκα κλαμμένη, πιάνει τόν άνδρα της από τό χέρι καί κοιτά γύρω της σάν νά έρχεται κάποιος από άλλον κόσμο. Δίνω στούς μαθητές σύνθημα νά τραγουδήσουν σιγά: «Ο Άγγελος εβόα τή Κεχαριτωμένη· Αγνή, Παρθένε χαίρε, καί πάλιν ερώ χαίρε» Η ευλογημένη μελωδία άλλη μιά φορά ξεχύνεται στόν ναό. Νομίσαμε ότι κάπου από τά βάθη της ηχεί ο ύμνος κρυμμένου χορού τής Αγιάς Σοφιάς. Ή μήπως έψελναν άγγελοι στόν ουρανό τόν αναστάσιμο ύμνο;

Αφήνουμε τήν Αγιά Σοφιά καί τήν Βασιλεύουσα, επισκεπτόμενοι τό Πατριαρχείο καί τόν ναό τού Αγίου Γεωργίου, καθώς καί τό πάλαι ποτέ μοναστήρι «Η Χώρα τών ζώντων». Γυρίζοντας στόν οίκο μας στό Τσέτινιε, έμπλεοι μέ όλα όσα βιώσαμε καί είδαμε, συγκλονισμένοι από τήν θέαση τής Αγιάς Σοφιάς, ρωτούμε τόν Κώστα Ασημακόπουλο, τόν χαρισματικό συγγραφέα τού χρονογραφήματος «Στό ρέμα τών κορυδαλλών»: Μήπως σέ μάς, στήν Αγιά Σοφιά, δέν δωρίσθηκε ο φωτισμός εκείνου τού πέμπτου αστέρος τού πατριάρχου Κυρίλλου Κωνσταντινουπόλεως, γιά τήν οποία έψαχνε ο Λάμπρος Ανδρόνικος σχεδόν έναν αιώνα;

Ο μυστικισμός τής Αγιάς Σοφιάς, όπως καί νά ήταν, από αυτήν τήν συγκλονιστική ώρα λάμπει σέ μάς ως καθοδηγητικός αστέρας. Φωτίζοντας μέ τήν λάμψη του τό σκότος καί τήν λύπη τών προηγουμένων αιώνων αφυπνίζοντας τήν ελπίδα γιά τόν ερχόμενο αιώνα. Ευχαριστώ τόν χρονογράφο Κώστα πού μάς αποκάλυψε τήν ύπαρξη αυτού τού ευρεθέντος αστέρος καί μάς επεσήμανε τήν οδό πού πηγαίνει σ αυτό»

Τσέτινιε 27.Σεπτεμβρίου 2000.