του καθηγητή Δημήτριου Τσελεγγίδη
Την πρω­τη Κυ­ρια­κη των Νη­στει­ων της Μ. Τεσ­σα­ρα­κο­στης, η Εκ­κλη­σι­α μας ε­ορ­τα­ζει την Α­να­στη­λω­ση των ει­κο­νων της (843). Στην Α­να­στη­λω­ση αυ­τη, η Εκ­κλη­σι­α μας βλε­πει την συμ­πυ­κνω­με­νη και α­λα­θη­τη εκ­φρα­ση της ταυ­το­τη­τας της. Βλε­πει δη­λα­δη την ταυ­το­τη­τα της, ως βι­ω­με­νη α­λη­θεια και Α­γι­ο­πνευ­μα­τι­κη ζω­η, στα ει­κο­νο­γρα­φη­με­να προ­σω­πα το­σο της Θε­αν­θρω­πι­νης Κε­φα­λης της, ο­σο και στα προ­σω­πα των δο­ξα­σμε­νων με­λων της, των α­γι­ων της.

Στην ει­κο­νο­γρα­φι­α της Ορ­θο­δο­ξι­ας ε­χου­με την ει­κα­στι­κη εκ­φρα­ση του δο­ξα­σμε­νου θε­αν­θρω­πι­νου σω­μα­τος της Εκ­κλη­σι­ας. Γι’ αυ­το και δεν ει­ναι κα­θο­λου τυ­χαί­α η ση­με­ρι­νη Ευ­αγ­γε­λι­κη πε­ρι­κο­πη. Στην πε­ρι­κο­πη αυ­τη α­κού­σα­με την εν Α­γι­ω Πνεύ­μα­τι Ο­μο­λο­γι­α του Α­πο­στο­λου Να­θα­να­ηλ προς τον Χρι­στο: «Συ ει ο Υι­ος του Θε­ου» (Ι­ω. 1,50). Εκ­πλησ­σο­μα­στε και κα­τα­νυσ­σο­μα­στε πραγ­μα­τι­κα α­πο την με­γα­λει­ω­δη τα­πεί­νω­ση του Υι­ου του Θε­ου, ο ο­ποί­ος, α­φού ε­πι­βε­βαί­ω­σε την Ο­μο­λο­γι­α του α­γα­θού ον­τως Α­πο­στο­λου, ο­νο­μα­σε τον ε­αυ­το Του «Υι­ο του αν­θρω­που» (Ι­ω. 1,52). Ε­πι­βε­βαί­ω­σε αυ­το α­κρι­βως που και ε­μείς ση­με­ρα ε­ορ­τα­ζου­με με την ει­κο­νο­γρα­φη­ση Του, δη­λα­δη την τα­πει­νη κα­θο­δο Του ως αν­θρω­που για την σω­τη­ρι­α και τον δο­ξα­σμο ο­λων ε­κεί­νων, που θα εν­τα­σσον­ται και θα πα­ρα­με­νουν ζων­τα­νοί στο μυ­στη­ρια­κο σω­μα Του, την Ορ­θο­δο­ξη Εκ­κλη­σι­α, τη­ρων­τας τις α­γι­ες εν­το­λες Του και με­τε­χον­τας στα θε­ουρ­γα μυ­στη­ριά της.

Ση­με­ρα, η Ορ­θο­δο­ξη Εκ­κλη­σι­α δο­ξα­ζει πα­νη­γυ­ρι­κα ε­κεί­νους που ε­ζη­σαν με ευ­σε­βεια και ε­κεί­νους που δι­α­τυ­πω­σαν συ­νο­δι­κα τα α­για δογ­μα­τα της, ο­σους δη­λα­δη ορ­θο­το­μη­σαν τον λο­γο της α­λη­θεί­ας και της ευ­σε­βεί­ας. Πα­ραλ­λη­λα, α­πο­κη­ρυσ­σει με κα­θε ε­πι­ση­μο­τη­τα τους εκ­φρα­στες της δυσ­σε­βεί­ας, ονομαστικά, αλ­λα και τα ε­σφαλ­με­να φρο­νη­μα­τα τους, ο­πως δι­α­βα­ζου­με στο κα­θι­ε­ρω­με­νο Συ­νο­δι­κο της Ορ­θο­δο­ξι­ας.
Σήμερα, η Ορθόδοξη Εκκλησία εορτάζει τον θρίαμβο της πίστεώς της εναντίον όλων των αιρέσεων.
Οι πι­στοί ευ­φραί­νον­ται ψυ­χι­κως, ο­ταν κοι­νω­νούν με τον ε­ναν­θρω­πη­σαν­τα Θε­ο και τους Α­γι­ους Του, με­σω των ει­κο­νων τους, οι ο­ποί­ες υ­πο­δη­λω­νουν ει­κα­στι­κως –κα­τα το αν­θρω­πι­νως δυ­να­τον- την χα­ρι­σμα­τι­κη θε­ω­ση του αν­θρω­που, η ο­ποί­α α­πο­τε­λεί και τον κυ­ριο σκο­πο της ε­ναν­θρω­πη­σε­ως του Θε­ου Λο­γου.
Οι α­γι­ες ει­κο­νες, «εν α­η­χω φω­νη», εκ­φρα­ζουν α­λα­θη­τως το πε­ρι­ε­χο­με­νο της πι­στε­ως και της ζω­ης της Εκ­κλη­σι­ας, όπως το καθόρισε με κάθε ακρίβεια η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος. Με­σω αυ­των, το α­ο­ρα­το πρω­το­τυ­πο γι­νε­ται αι­σθη­τα πα­ρον σ’­αυ­τες και οι πι­στοί το βλε­πουν χα­ρι­σμα­τι­κως με τα πνευ­μα­τι­κα αι­σθη­τη­ριά τους, «εν α­υ­λω ο­ρα­σει».
Στην Ορ­θο­δο­ξη Εκ­κλη­σι­α, τα πρω­το­τυ­πα των ι­ε­ρων ει­κο­νων -ο Χρι­στος και οι Α­γιοί της- δεν α­πο­τε­λούν ι­δε­α­τους τυ­πους, ου­τε προ­σω­πο­ποι­η­με­νες α­ρε­τες, αλ­λα ει­ναι ι­στο­ρι­κα προ­σω­πα με τα πο­λυ συγ­κε­κρι­με­να ι­στο­ρι­κα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κα τους. Ει­ναι τα προ­σω­πα ε­κεί­να, τα ο­ποί­α ε­ξο­χως προ­βαλ­λει η Εκ­κλη­σι­α μας για τι­μη, αλλά και για μι­μη­ση της α­γι­ας ζω­ης τους.

Η ι­δι­α­ζου­σα σχε­ση α­να­με­σα στους πι­στους και τα ει­κο­νι­ζο­με­να προ­σω­πα, εκ­φρα­ζε­ται κα­τε­ξο­χην με την προ­σκυ­νη­ση των ι­ε­ρων ει­κο­νων τους. Προ­σκυ­νού­με, δη­λα­δη, τον Χρι­στο ως Θε­αν­θρω­πο και Σω­τη­ρα μας, την Πα­να­γι­α Μη­τε­ρα Του, που Τον γεν­νη­σε παρ­θε­νι­κως, ως Θε­ο­το­κο, και ε­κεί­νους που Τον ευ­α­ρε­στη­σαν πλη­ρως με την ζω­η τους, ως δο­ξα­σμε­να με­λη Του.
Η προ­σκυ­νη­ση των α­γι­ων ει­κο­νων εκ­φρα­ζει ο­χι α­πλως τι­μη, αλ­λα και φι­λι­α, φορ­τι­σμε­νη με υ­ψη­λο βαθ­μο α­γα­πη­τι­κού πο­θου προς τα ει­κο­νι­ζο­με­να προ­σω­πα. Γι­’­ αυ­το και η αρ­νη­ση προ­σκυ­νη­σε­ως των ι­ε­ρων ει­κο­νων ερ­μη­νεύ­τη­κε α­πο την Εκ­κλη­σι­α ως δι­α­σπα­ση της θε­αν­θρω­πι­νης αυ­της κοι­νω­νι­ας. Αυ­τος ει­ναι και ο κυ­ριος λο­γος που κα­τα­δι­κα­στη­καν οι Ει­κο­νο­μα­χοι με εκ­πτω­ση και α­πο­κο­πη τους α­πο την Εκ­κλη­σι­α.
Η ει­κο­νο­γρα­φι­α της Ορ­θο­δο­ξι­ας, ο­πως κα­θι­ε­ρω­θη­κε α­πο την α­γι­ο­πνευ­μα­τι­κη Πα­ρα­δο­ση της, με τον «υ­ψη­λο» χα­ρα­κτη­ρα και την ο­λη τε­χνι­κη της, ε­πι­χει­ρεί να εκ­φρα­σει –κα­τα το αν­θρω­πι­νως δυ­να­τον- την ει­σα­χθεί­σα με την ε­ναν­θρω­πη­ση του Θε­ου Λο­γου «και­νη κτι­ση», την «ο­γδο­η η­με­ρα» της νε­ας δη­μι­ουρ­γι­ας, με­σα στην ο­ποί­α κεν­τρι­κη θε­ση ε­χουν το προ­σω­πο του Θε­αν­θρω­που Χρι­στού και τα προ­σω­πα των δο­ξα­σμε­νων με­λων της Εκ­κλη­σι­ας.
Ε­τσι, στις ει­κο­νες της Εκ­κλη­σι­ας, οι πι­στοί συ­ναν­τούν την εκ­φρα­ση της πνευ­μα­τι­κης ο­λο­κλη­ρω­σε­ως του αν­θρω­πι­νου προ­σω­που, που την συν­θε­τουν η α­συγ­χυ­τη ε­νω­ση της αν­θρω­πι­νης φυ­σε­ως με την α­κτι­στη Χα­ρη του Α­γι­ου Πνεύ­μα­τος, πραγ­μα που εκ­φρα­ζει στην πρα­ξη την κο­ρυ­φαί­α φα­νε­ρω­ση του πο­λι­τι­σμού της Εκ­κλη­σι­ας μας.

Αυ­τος ο πο­λι­τι­σμος της Εκ­κλη­σι­ας, που ει­ναι στην πρα­ξη ο εν Α­γι­ω Πνεύ­μα­τι πο­λι­τι­σμος της ψυ­χης του πι­στού, α­πο­τε­λεί στην πα­ρού­σα ζω­η τον αρ­ρα­βω­να και την «εν πα­ση αι­σθη­σει» προ­γευ­ση της μελ­λου­σας α­κτι­στης ζω­ης του Τρι­α­δι­κού Θε­ου. Κα­τα τον αρ­ρα­βω­να αυ­τον, ο Χρι­στος, «ο καλ­λει ω­ραί­ος πα­ρα παν­τας αν­θρω­πους», κο­σμεί τον α­να­και­νι­σμε­νο πι­στο με την στο­λη της αρ­ρη­της, α­κτι­στης δο­ξας της ω­ραι­ο­τη­τας Του και τον α­να­δει­κνυ­ει συν­δαι­τη­μο­να στη μελ­λου­σα Βα­σι­λεί­α Του.
Σ’ αυ­την την με­το­χη της μελ­λου­σας δο­ξας, μας κα­λεί ι­δι­αι­τε­ρα ση­με­ρα η Εκ­κλη­σι­α, και ε­τσι νο­η­μα­το­δο­τεί την ση­με­ρι­νη πα­ρου­σι­α μας στην ο­νο­μα­στι­κη ε­ορ­τη της, στην ε­ορ­τη της Ορ­θο­δο­ξι­ας.

• ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

  • Ο Αγιος Μεγαλομάρτυς Ευστάθιος
  • Για όλα φροντίζουμε εκτός από τον εκκλησιασμό τους
  • «ΜΥΣΤΗΡΙΟ των Μυστηρίων» – Ερμηνεύοντας την Θεία Λειτουργία
  • Μητρόπολη Πειραιώς: Τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ορθόδοξη Καθολική Εκκλησία μας
  • Αγιος Ευστάθιος – Γιορτή σήμερα 20 Σεπτεμβρίου – Ποιοι γιορτάζουν