Γόρτυνος Ιερεμίας: “Για την Αγία Τριάδα”

1. Συνεχίζουμε τα κηρύγματά μας, αδελφοί χριστιανοί, τα αναφερόμενα στην ορθόδοξη πίστη μας, με απλανή και σοφό διδάσκαλο τον άγιο Ιωάννη τον Δαμάσκηνό, τον μεγάλο δογματολόγο της Εκκλησίας μας.

Στο τελευταίο μάθημά του ο άγιος, από το βιβλίο του «Έκδοσις ακριβής της Ορθοδόξου πίστεως», μας μιλούσε για την Αγία Τριάδα. Πιο συγκεκριμένα, μας μιλούσε για την γέννηση του Υιού από τον Πατέρα, η οποία είναι προαιώνια, απαθής και δεν έγινε με την συνεργία άλλου προσώπου, γιατί έγινε από την θεία φύση. Και δεν υπάρχει τίποτε άλλο σαν την θεία Ουσία, για να ενωθεί μαζί της.

2. Σήμερα ο άγιος Δαμασκηνός, αγαπητοί μου, συνεχίζοντας τον λόγο του, μας λέγει πάλι για την προαιώνια γέννηση του Υιού από τον Πατέρα, για να μάθουμε καλά ότι δεν υπήρχε χρόνος, ούτε στιγμή, κατά τον οποία δεν υπήρχε ο Υιός. Γιατί, τι Πατέρας θα ήταν ο Θεός, αν δεν είχε Υιό; Και για να δηλώσει αυτό το συναιώνιο του Θεού Πατέρα με τον Θεό Υιό ο άγιος Δαμασκηνός, χρησιμοποιεί αυτό το απλό, αλλά δυνατό παράδειγμα. Από την φωτιά, λέγει ο άγιος, προέρχεται το φως. Και συνεχίζει λέγοντας: Όπως ακριβώς η φωτιά και το φως, που προέρχεται απ᾽ αυτήν, συνυπάρχουν αχώριστα, και δεν υπάρχει πρώτη η φωτιά και έπειτα το φως, αλλά υπάρχουν και τα δύο μαζί, και όπως το φως, που γεννιέται πάντοτε από την φωτιά, πάντοτε μένει σ᾽ αυτήν και ποτέ δεν χωρίζεται, έτσι και ο Υιός γεννιέται από τον Πατέρα και ποτέ δεν χωρίζεται απ᾽ αυτόν, αλλά πάντοτε μένει σ᾽ αυτόν. Υπάρχει όμως η εξής διαφορά: Το φως, που γεννιέται από την φωτιά αχώριστα και μένει πάντοτε σ᾽ αυτήν, δεν έχει δική του υπόσταση παράλληλα προς την φωτιά, γιατί είναι φυσική ποιότητα της φωτιάς. Αλλά ο Υιός του Θεού, ο μονογενής, που γεννήθηκε από τον Πατέρα αχώριστα και αδιάστατα και μένει πάντοτε σ᾽ αυτόν, έχει δική του υπόσταση, παράλληλη προς την υπόσταση του Πατέρα.

3. Ο Λόγος του Θεού επίσης λέγεται και «απαύγασμα της δόξης» του (Εβρ. 1,3). Και λέγεται έτσι, γιατί γεννήθηκε από τον Πατέρα χωρίς την συνεύρεση δύο όντων. Και ακόμη λέγεται «απαύγασμα» διότι γεννήθηκε με απαθή και άχρονο και άρευστο και αχώριστο τρόπο. Επίσης λέγεται «Υιός» και «χαρακτήρ της υποστάσεως αυτού», επειδή είναι τέλειος και ενυπόστατος και όμοιος με τον Πατέρα πέρα για πέρα, εκτός από την αγεννησία, που έχει μόνο ο Πατέρας. Ακόμη ο Υιός του Θεού λέγεται «μονογενής» Υιός, γιατί γεννήθηκε μόνος και μόνο από τον Πατέρα κατά μοναδικό τρόπο. Άλλη γέννηση δεν είναι όμοια με την γέννηση του Υιού του Θεού ούτε υπάρχει άλλος Υιός του Θεού. Και το Άγιο Πνεύμα βέβαια εκπορεύεται από τον Πατέρα, όχι όμως με την γέννηση, αλλά με την εκπόρευση. Πρόκειται για άλλο τρόπο υπάρξεως, ασύλληπτο και άγνωστο τρόπο, όπως ακριβώς είναι η γέννηση του Υιού από τον Πατέρα.

Γι᾽ αυτό και όσα έχει ο Πατέρας ανήκουν στο Άγιο Πνεύμα, εκτός από την αγεννησία. Αλλά αυτό δεν σημαίνει διαφορά ουσίας μεταξύ Πατρός και Αγίου Πνεύματος, γιατί έχουμε μόνο διαφορά τρόπου υπάρξεως. Σαν τον Αδάμ, λέγει ο άγιος Δαμασκηνός. Ο Αδάμ, αγαπητοί μου, είναι αγέννητος, γιατί είναι δημιούργημα Θεού και δεν προήλθε από την γέννηση των γονέων του, που δεν είχε. Το παιδί όμως του Αδάμ, ο Σηθ, είναι γεννητός, γιατί έγινε από την συνεύρεση αυτού και της γυναίκας του Εύας. Η Εύα πάλι δεν γεννήθηκε, αλλά εκπορεύθηκε από την πλευρά του Αδάμ. Και οι τρεις αυτοί, άνθρωποι και οι τρεις, έχουν όμως διαφορετικό τρόπο ύπαρξης. Και χρησιμοποιούνται λοιπόν από τον άγιο Δαμασκηνό ως μία παράσταση της Αγίας Τριάδος: Ο Αδάμ αγέννητος, ο Σηθ γεννητός και η Εύα εκπορευτή!

4. Και ένα άλλο θέλω να σας πω σήμερα από τον άγιο Δαμασκηνό, αδελφοί μου χριστιανοί: Στην ομιλία μεταχειριστήκαμε δυό φορές την λέξη «αγέννητος». Την μια για τον Πατέρα Θεό και την άλλη για τον Αδάμ. Στην πρώτη περίπτωση, που η λέξη αναφέρεται στον Θεό, ο άγιος λέγει ότι πρέπει να γράφεται με ένα νι (αγέΝητος), γιατί σημαίνει τον άκτιστο. Και άκτιστος είναι μόνο ο Θεός. Στην δεύτερη όμως περίπτωση, που η λέξη αναφέρεται στον άνθρωπο Αδάμ, πρέπει να γράφεται με δύο νι (αγέΝΝητος), γιατί σημαίνει αυτόν που γεννήθηκε. Δεν γεννήθηκε βέβαια ο Αδάμ από δύο πρόσωπα, από τους γονείς του, αλλά έγινε, ήρθε σε ύπαρξη, κατ᾽ ευθείαν από τον Θεό.

(Συνεχίζεται)
Με πολλές ευχές,
† Ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας