Τού κ. Παύλου Τρακάδα, θεολόγου
ΔΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑ: Η ΔΙΣ έχει αποπροσανατολισθή από τά καθήκοντά της. Τό παρελθόν διάστημα ησχολείτο μέ τήν διαβίβασιν πρός τάς Ι. Μητροπόλεις υγειονομικών εντολών τού κράτους καί τώρα μέ τήν καταδίωξιν όσων προετίμησαν τήν υπακοήν εις τούς Ι. Κανόνας από τήν δουλικήν πειθαρχίαν εις τόν Καίσαρα.
Η ΔΙΣ όμως δέν είναι ούτε κέντρον διαβιβάσεων ούτε πολλώ μάλλον Εισαγγελία. Τοσαύτη αλλοίωσις έχει επέλθει εις τό φρόνημα Ιεραρχών τινων, ώστε νά θεωρούν ότι ο Αρχιεπίσκοπος, η ΔΙΣ καί η Ιεραρχία είναι τά αντίστοιχα τών κοσμικών αρχών: τού Πρωθυπουργού, τής Κυβερνήσεως καί τής Βουλής! Επομένως, όπως διαγράφεται από τό κόμμα κάθε πολιτικός πού δέν πειθαρχεί εις τήν κομματικήν γραμμήν, έτσι απειλείται μέ προσαγωγήν εις εκκλησιαστικόν δικαστήριον όποιος κληρικός δέν συντάσσεται «τυφλά» μέ τάς αποφάσεις τής ΔΙΣ.
Ποία η εξουσία τής ΔΙΣ;
Η ΔΙΣ είναι ένα καινοφανές εις τήν Εκκλησιαστικήν Ιστορίαν όργανον. Όχι μόνον δέν εδράζεται πουθενά ιστορικώς, αλλά ήδη εκ τής συστάσεώς της αλλοιώνει τήν Ι. Παράδοσιν, η οποία δέν προβλέπει «διαρκή σύνοδον» (έχουν άλλωστε προβληματισθή οι ιθύνοντες διά τήν αθεολόγητον επωνυμίαν «διαρκής»;). Οι Ι. Κανόνες εντέλλονται ρητώς νά συνέρχωνται όλοι οι Επίσκοποι μιάς περιοχής δίς ή τουλάχιστον άπαξ τού έτους. Πλέον ανησυχητικόν όμως είναι ότι αλλοιώνει τήν εκκλησιολογίαν, αφ ενός διότι καταργεί τήν ισότητα τών διαδόχων τών Αγίων Αποστόλων (καθώς μόνοι οι Επίσκοποι πού μετέχουν αποφασίζουν δι όλους τούς άλλους Επισκόπους άνευ τής συγκαταθέσεώς των), αφ ετέρου επειδή καταργεί τήν μαρτυρίαν τού εκάστου ποιμνίου, διά τήν αντιπροσώπευσιν τού οποίου αποκλειστικά υπεύθυνος είναι ο οικείος Επίσκοπος. Διά τούτο καί εις τόν Καταστατικόν Χάρτην αι αρμοδιότητες τής ΔΙΣ (οφείλουν νά) εξαν-τλούνται εις εντελώς γραφειοκρατικάς πράξεις, προκειμένου νά μή υποκαθιστά τήν ολομέλειαν τής Ιεραρχίας. Δυστυχώς, όμως, φαίνεται ότι μέ τήν επιδημίαν εδόθη η αφορμή, ώστε νά εδραιωθή η παρεκκλησιαστική πεποίθησις, πού επί πολλά έτη καλλιεργείται εις τούς κόλπους τής Ιεραρχίας, ότι η ΔΙΣ είναι η «Κυβέρνησις» τής Εκκλησίας!
Η σχέσις Επισκόπου καί Συνόδου
Γράφει ο μακαριστός Ι. Καρμίρης εις τήν «Εκκλησιολογίαν» του, συνάπτων καί παραθέματα από πόνημα τού Αρχιεπισκόπου Αθηνών καί πάσης Ελλάδος Χρ. Παπαδοπούλου, σ. 529-531 καί 546:
«αρχαιόθεν οι επίσκοποι ώφειλον νά συνέρχωνται δίς ή τουλάχιστον άπαξ τού έτους εις επαρχιακάς ή τοπικάς Συνόδους, απειλουμένων βαρυτάτων κανονικών κυρώσεων κατά τών αμελούντων επισκόπων Ούτω διωκείτο κανονικώς η Εκκλησία, διασωζομένης τής ενότητος αυτής εν τή διοικητική ανεξαρτησία τών επί μέρους επισκόπων Οίκοθεν εννοείται, ότι πάσαι αι Σύνοδοι καί πάντες συγκροτούντες αυτάς ίσοι πρός αλλήλους επίσκοποι υπετάσσοντο εις τήν μοναδικήν, αόρατον καί θείαν κεφαλήν καί τό αδιάσειστον θεμέλιον τής Εκκλησίας, ίνα ούτω ή «τά πάντα καί εν πάσι Χριστός» (Κολ. 3,11) Εν πρώτοις οι επίσκοποι, ως διάδοχοι τών Αποστόλων συγκροτούσι τάς Συνόδους αφ ετέρου δέ διοικεί έκαστος τήν λαχούσαν αυτώ επαρχίαν Εκάστη τοπική Εκκλησία υπό τόν τελούντα τήν θείαν Ευχαριστίαν επίσκοπόν της κατέχει τό πλήρωμα τής Εκκλησίας, πραγματοποιουμένη ως σώμα Χριστού εν τή θεία Ευχαριστία».
Άν η μόνη «κανονική» διοίκησις είναι η συνεδρίασις τής Ιεραρχίας, τότε τί είναι η ΔΙΣ; Εις αυτό οφείλουν νά αναζητήσουν τήν διοικητικήν αρρυθμίαν πού παρουσιάζει η Εκκλησία τής Ελλάδος καί όχι δήθεν εις τήν «ανυπακοήν» τών 15 Μητροπολιτών (τόσοι είναι μόνον οι γνωστοί) ή τών δεκάδων εφημερίων κατά τό Πάσχα.
Η ΔΙΣ διαπράττει δύο τεράστια σφάλματα. Τό πρώτον: Τό κράτος, διά νά επιβάλλη τούς νόμους εις τά ετερόκλητα πλήθη, διαθέτει μέσα καταστολής π.χ. αστυνομία. Η Διοικούσα Εκκλησία επειδή δέν έχει μέσα καταστολής επιχειρεί είτε νά εκφοβίση μέ ποινάς είτε -ενίοτε- εκζητεί τήν βοήθειαν τών κρατικών μέσων καταστολής (πώς εξεδίωξε τούς 12 ακεραίους Μητροπολίτας; πώς ενεθρόνισε μοιχεπιβάτας; πώς συμβαίνει τό ίδιον σήμερα εις τήν Ουκρανίαν;). Τής διαφεύγει, λοιπόν, ότι εις τούς κόλπους της δέν περιλαμβάνει ετερόκλητα πλήθη, αλλά πιστούς! Επομένως, δέν απαιτούνται μέτρα καταστολής. Επιλέγει όμως νά συμμαχήση μέ τούς ετεροκλήτους τής πολιτικής καί όχι μέ τούς θεοκλήτους πιστούς. Ασχολείται μέ τάς υποκλίσεις ευγενείας καί όχι μέ τήν ενότητα τού σώματός της! Απόδειξις: εφήρμοσε μέτρα πού διέλυσαν τάς ενορίας, αλλά ενίσχυσαν μέ μεγάλην επιτυχίαν τόσον τήν πολεμικήν εναντίον της όσον καί τήν αξιοπιστίαν τού «success story» τού κυβερνώντος κόμματος, διά νά συσπειρώση τούς ψηφοφόρους του.
Τό δεύτερον: Η ΔΙΣ αδυνατεί νά εννοήση ότι η βάσις τής συνοδικότητος είναι η Επισκοπή όχι η Σύνοδος! Η κάθε Επισκοπή-Μητρόπολη είναι «διοικητικώς ανεξάρτητη», επειδή ακριβώς «κατέχει τό πλήρωμα τής Εκκλησίας»! Όλοι ανεξαιρέτως οι Επίσκοποι είναι διάδοχοι τών Αγίων Αποστόλων καί «ίσοι πρός αλλήλους». Από αυτά τά δεδομένα προκύπτουν τά εξής:
α) Οι Επίσκοποι δέν είναι εξαρτήματα τής Συνόδου πολλώ μάλλον δέν είναι υποτελείς εις τόν Πρόεδρον αυτής. Απαιτείται σεβασμός πρός τό πρόσωπον κάθε Επισκόπου, όχι απλώς διότι τυγχάνει φορεύς τής Αρχιερωσύνης τού Κυρίου, αλλά διότι η ύπαρξις Συνόδου οφείλεται εις τούς Επισκόπους καί μάλιστα εις αυτούς πού εν προκειμένω δέν μετέχουν εις τήν «Διαρκή», πού έχουν δώσει τήν άδειάν τους, διά νά συγκαλήται αυτή, έως ότου συνέλθη η ολομέλεια. Δέν είναι η ΔΙΣ ένα «κονσιστόριον σοφών», πού ανακοινώνει τήν «αλήθειαν», απαιτούσα τόν σεβασμόν τών υπολοίπων, αλλά τό αντίστροφον: είναι εντολοδόχος όλων τών Επισκόπων καί υποχρεούται νά καθίσταται τό «φερέφωνον» αυτών.
β) Δέν κρίνεται η άποψις κάθε Ιεράρχου από τήν σπουδαιότητα τής Επαρχίας, τήν οποίαν ποιμαίνει, αλλά από τά αγιοπατερικά επιχειρήματα καί τόν βίον πού τόν διακρίνει. Τοιουτοτρόπως η διαβούλευσις τών μετεχόντων εις τήν ΔΙΣ δέν σημαίνει τίποτε, καθώς κεντρικόν «αξίωμα» τής Εκκλησίας δέν είναι η «Σύνοδος διά τήν Σύνοδον» αλλά η Αγιότης, δηλ. είτε κάποιος Επίσκοπος νά διακρίνεται διά τήν έλξιν τής χάριτος τού Αγίου Πνεύματος ή νά μεταφέρη τί λέγουν οι Άγιοι Θεοφόροι Πατέρες διά τό τάδε ζήτημα. Κατ εξοχήν παράδειγμα αι Οικουμενικαί Σύνοδοι, αι οποίαι ηκολούθουν τήν διδασκαλίαν κάποιου πνευματεμφόρου Πατρός (Μ. Βασίλειος, Άγ. Γρηγόριος Παλαμάς κ.ά.).
γ) Κυριώτερον όλων είναι ότι η ΔΙΣ δέν επιτρέπεται επ ουδενί νά παρεμβαίνη εις τήν εσωτερικήν πνευματικήν καί ιδιαιτέρως εις τήν λειτουργικήν ζωήν οιασδήποτε Επισκοπής. Πρόκειται διά ζήτημα αδιαπραγμάτευτον. Δέν είναι η ΔΙΣ μία άνωθεν εξουσία πού επεμβαίνει πανταχού δίκην ποιμνιοσώτηρος! Διά τούτο δέν δύναται νά «αποφασίζη καί διατάζη» π.χ. άν θά τελεσθή ή όχι ο αναστάσιμος όρθρος εις τήν Ι. Μ. Ζιχνών καί Νευροκοπίου, τί ώρα θά γίνη η τελετή τής Αναστάσεως εις τήν Ι. Μ. Θήρας, Αμοργού καί νήσων, άν τό «Χριστός Ανέστη» θά ψαλή 10 ή 20 φοράς εις τήν Ι. Μ. Κυθήρων κ.ά. Δέν πρόκειται μόνον περί φαιδροτήτων, αλλά διά κατάργησιν τού ρόλου τού Επισκόπου καί αποδόμησιν τής Τοπικής Εκκλησίας Επισκοπής! Έκαστος Επίσκοπος γνωρίζει τί οφείλει νά πράξη καί είναι αυτεξούσιος, εφ όσον ενεργεί εντός τών Ι. Κανόνων. Ακόμη καί ο Νόμος τού Όθωνος τού 1852 «Περί επισκοπών καί επισκόπων» αναφέρει:
«Άρθρο Η΄. Ο επίσκοπος είναι η πνευματική καί εκκλησιαστική αρχή τής κληρωθείσης αυτώ επισκοπής. Ενεργεί εν τή ιδία αυτού επισκοπή τά παρά τών ιερών κανόνων καί εκκλησιαστικών διατάξεων επιβαλλόμενα αυτώ καθήκοντα, διατηρών απαρεγκλίτως τά θεία δόγματα, καί επιτελών ακριβώς τά μυστήρια, καί φυλάσσων τούς ιερούς κανόνας, καί τάς παραδόσεις τής Ορθοδόξου Εκκλησίας, επαγρυπνεί εις τήν ακριβή τούτων διατήρησιν καί παρά τών υπό τήν πνευματικήν αυτού ποιμαντορίαν διατελούντων».
Πρέπει νά συνειδητοποιήσουν όλοι ότι δέν ευρίσκεται η Σύνοδος υπεράνω τής Επισκοπής! Η Σύνοδος δύναται νά εγκαλέση -μόνον τότε- τόν Επίσκοπον, όταν αυτός αθετή τό Ι. Ευαγγέλιον καί τάς Οικουμενικάς Συνόδους (δηλ. παραβάσεις δόγματος, Ι. Κανόνων, ήθους) καί όχι διά ιδικά της εφευρήματα, τά οποία μάλιστα έρχονται εις αντίθεσιν μέ Οικουμενικάς Συνόδους. Δέν δύναται η ΔΙΣ νά υποκαθιστά, νά διατάζη ή νά διαποιμαίνη μίαν Επαρχίαν, παραβαίνουσα κάθε εκκλησιολογικόν θεμέλιον, διότι υποσκάπτει τάς βάσεις τής Εκκλησίας! Είναι αντιεκκλησιαστικόν καί απάνθρωπον νά «ποδοπατείται» η συνείδησις κάθε Επισκόπου καί κάθε κληρικού καί μάλιστα, όταν αυτό γίνεται, διά νά εξασφαλισθή η εύνοια τού κράτους
Όταν η Σύνοδος ζημιώνη
Ιεράρχαι πού συγκροτούν Συνόδους («διαρκείς» ή μή) πιστεύουν ότι η μόνη προϋπόθεσις, ώστε αι (λανθασμέναι, αιρετικαί, αντικανονικαί κ.ά.) αποφάσεις των νά είναι «θεόπνευστοι» καί αποδεκταί, είναι τό γεγονός ότι οι ίδιοι είναι Επίσκοποι. «Πλανώνται πλάνην οικτράν»!
Η εγκυρότης, αλήθεια καί αποδοχή οιασδήποτε Συνόδου (έστω καί τής ΔΙΣ) δέν εξαρτάται από τόν Νόμον τής Πολιτείας ή από τόν αριθμόν τών συμμετεχόντων ή άν παρευρίσκεται ο Πρόεδρός της κ.λπ., αλλά άν όσα αποφασίζη είναι σύμφωνα μέ τό Ι. Ευαγγέλιον καί τούς Ι. Κανόνας. Π.χ. δέν δύναται καμία Σύνοδος νά αποφασίση ότι η μοιχεία επιτρέπεται ή νά εντέλλεται τόν αποκλεισμόν τών πιστών από τήν θείαν Λειτουργίαν κ.λπ. Αι αποφάσεις πρέπει όντως νά «είναι τού Χριστού», ειδάλλως είναι τού; Διά τούτο ευστόχως γράφει ο αείμνηστος Χρ. Ανδρούτσος εις τήν «Δογματικήν» αυτού, σ. 290:
«Κατά τών τοιούτων συνόδων τών απλώς επί τού πλήθους τών μελών ουχί δ επί τής θεοδιδάκτου αληθείας ερειδομένων ισχύει η παρατήρησις τού Μεγάλου Αθανασίου: «Πλήθος χωρίς αποδείξεων αυθεντούν φοβήσαι μέν ικανόν, πείσαι δέ ουδαμώς, ή πόσαι μυριάδες πείσουσι μέ τήν ημέραν νύκτα νομίσαι;».
Διά νά «είναι τού Χριστού» η Σύνοδος, μία οδός υπάρχει: οι Ιεράρχαι πού συγκροτούν αυτήν νά είναι άνθρωποι προσευχής, ασκητικοί, αγαθοί, πράοι, ταπεινοί κ.λπ. Άν δέν είναι, καί είναι μάλιστα εμπαθέστεροι τών απλών πιστών, τότε όχι μόνον δέν επιλύουν προβλήματα, αλλά δημιουργούν οι ίδιοι περισσότερα δεινά διά τήν Εκκλησίαν, κατά τήν μαρτυρίαν τού Μεγάλου Πατρός καί Διδασκάλου τής Εκκλησίας Αγίου Γρηγορίου τού Θεολόγου, ο οποίος γράφει:
«Έχω μέν ούτως, ει δεί ταληθές γράφειν, ώστε πάντα σύλλογον φεύγειν επισκόπων, ότι μηδεμιάς συνόδου τέλος είδον χρηστόν, μηδέ λύσιν κακών μάλλον εσχηκυΐαν ή προσθήκην. Αεί γάρ φιλονεικίαι καί φιλαρχίαι καί λόγου κρείττονες, καί θάττον άν τις εγκληθείη κακίαν ετέροις δικάζων, ή τήν εκείνων λύσειε» (Πρός τόν Έπαρχον Κωνσταντινουπόλεως Προκόπιον, επιστολή 130η).
Κατ οικονομίαν η Εκκλησία δέχεται πρός καιρόν τήν ΔΙΣ ως όργανον υπηρετικόν τής Ιεραρχίας. Η ΔΙΣ όμως αντί νά ωφελή εις τήν διοίκησιν εκτρέπεται από τήν εκκλησιολογικήν πορείαν καί όπως ο Επίσκοπος δύναται μακράν τής χάριτος τού Θεού νά καταλήξη «Δεσπότης», κατ αναλογίαν καί η ΔΙΣ παρακμάζει από Σύνοδος εις «δυνάστην»! Δέν χωρεί «χούντα» εις τό Εκκλησιαστικόν Πολίτευμα!
Τό τελευταίον διάστημα η φράσις «υπακοή εις τήν ΔΙΣ» έχει καταστή η εύκολος δικαιολογία πρός τό ποίμνιον από Ιεράρχας πού αδυνατούν νά εμπνεύσουν τόν αυθόρμητον σεβασμόν. Άς αναρωτηθούν καί πάλιν διατί ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος έφθασεν εις τό σημείον νά γράψη «πάντα σύλλογον φεύγειν επισκόπων, ότι μηδεμιάς συνόδου τέλος είδον χρηστόν»!
Ορθόδοξος Τύπος
