Συνέντευξη στον Γιώργο Ρούστα
«Οι σχέσεις και οι ρόλοι μεταξύ εκκλησίας και κράτους είναι διακριτοί, καθορίζονται από το Σύνταγμα και διακρίνονται από αμφίπλευρο σεβασμό.
Δεν έχει νόημα η έναρξη κάποιου διαλόγου για την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας, αν και η εκκλησία δεν έχει αντίρρηση για συνεργασία με το κράτος για την ανεκμετάλλευτη περιουσία της. Ακόμη η Θεολογική Κοινότητα είναι έτοιμη και πρόθυμη να συζητήσει με το υπουργείο Παιδείας, όλα τα θέματα της διδασκαλίας των Θρησκευτικών, από το περιεχόμενο των βιβλίων και πώς αυτά θα γίνουν περισσότερο ενδιαφέροντα και κατανοητά μέχρι και να αγγίξουμε σύγχρονα θέματα που σήμερα θεωρούνται ταμπού. Κι εμείς οι θεολόγοι επιθυμούμε αναβάθμιση του μαθήματος των Θρησκευτικών, στη βάση όμως να μαθαίνουν τα παιδιά την ορθόδοξη παράδοσή μας και στη συνέχεια να ενημερώνονται και για τα άλλα θρησκεύματα».
Αυτά υποστηρίζει, με συνέντευξή του στην «Ε» ο ελλογιμώτατος καθηγητής της Λειτουργικής Θεολογικής Σχολής και νέος πρόεδρος του τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ, κ. Παναγιώτης Σκαλτσής, ο οποίος βρέθηκε προχθές στη Λάρισα και μίλησε σε Ιερατική Σύναξη και εκδήλωση Κατηχητών της Μητρόπολης Λαρίσης και Τυρνάβου.
Ο κ. Σκαλτσής μιλά για τους διακριτούς ρόλους εκκλησίας- κράτους, για την πολυμέτωπη επίθεση που δέχεται η εκκλησία από διάφορους και φυσικά για το πώς και αν πρέπει να γίνεται το μάθημα των Θρησκευτικών στα σχολεία.
* Κύριε Καθηγητά, τελευταία έχει ανοίξει μια συζήτηση αναφορικά με τον διαχωρισμό κράτους εκκλησίας, η οποία επεκτάθηκε μέχρι και την υποχρεωτικότητα παρακολούθησης του μαθήματος των Θρησκευτικών στα σχολεία. Ποια πιστεύετε πως είναι η σκοπιμότητα αυτών των κινήσεων;
– Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με μια ιστορική αναδρομή, από την οποία αυτομάτως θα προκύψουν χρήσιμα συμπεράσματα στον αναγνώστη. Επί Τουρκοκρατίας το ελληνικό έθνος κρατήθηκε ενωμένο και η φλόγα για την επανάσταση ζωντανή, χάρη στη γενικότερη παρουσία της εκκλησίας και στη δράση πολλών ιερωμένων, με τα κρυφά σχολειά, τη φιλοξενία των μοναστηριών, κλπ. Έτσι ως επιβράβευση, αν θέλετε, της διαχρονικής προσφοράς της ορθόδοξης εκκλησίας στο έθνος μας, από το πρώτο Σύνταγμα, αλλά και στο ισχύον Σύνταγμα γίνεται αναφορά στον Τριαδικό Θεό. Αναλυτικότερα το άρθρο 3 του Συντάγματος καθορίζει με σαφήνεια τις σχέσεις εκκλησίας –κράτους, ορίζοντας την ορθόδοξη εκκλησία ως την επικρατούσα θρησκεία, η οποία είναι αποδεκτή από την πλειοψηφία του λαού και δεν λειτουργεί εις βάρος κανενός. Ακόμη πιο ξεκάθαρα είναι τα πράγματα για τις σχέσεις κράτους -εκκλησίας στον Καταστατικό Χάρτη του 1977 που αποτελεί και νόμο του Κράτους. Επίσης το άρθρο 13 του Συντάγματος αναφέρεται στη θρησκευτική ελευθερία, η οποία κατοχυρώθηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο με το διάταγμα των Μεδιολάνων.
Ακόμη ενδιαφέρον παρουσιάζει το άρθρο 16 που αναφέρει ότι σκοπός της Παιδείας θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη εθνικής θρησκευτικής συνείδησης και αυτό πρέπει να γίνει μέσα στα σχολεία με το μάθημα των θρησκευτικών. Πρέπει να σημειώσω στο σημείο αυτό ότι τα Θρησκευτικά ως μάθημα διδάσκονται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Ουσιαστικά αυτοί που προκαλούν ή συντηρούν συζητήσεις, αναφορικά με τον διαχωρισμό κράτους και εκκλησίας, έχουν στο πίσω μέρος του μυαλού τους οικονομικά μεγέθη και κυρίως τη μισθοδοσία του κλήρου. Αφού ξεκαθαρίσω ότι η μισθοδοσία των ιερέων προς την ελληνική κοινωνία έχει ανταποδοτικό χαρακτήρα. Το κράτος είναι υποχρεωμένο μετά τη δήμευση της εκκλησιαστικής περιουσίας μετά το 1952 να μισθοδοτεί τον ελληνικό κλήρο. Όσον αφορά στην υπόλοιπη αναξιοποίητη περιουσία της εκκλησίας, το αίτημα της Αρχιεπισκοπής προς την Πολιτεία για συνεργασία είναι διαχρονικό, και υπάρχουν συγκεκριμένες προτάσεις προς την Πολιτεία. Υπενθυμίζω ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο για ανάλογες υποθέσεις με το τουρκικό κράτος προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και δικαιώθηκε. Δεν χρειάζεται στη χώρα μας να φτάσουμε στο σημείο αυτό και δεν θα φτάσουμε, όσο οι διακριτοί –από το Σύνταγμα- ρόλοι μεταξύ των δύο θεσμών διαθέτουν και αμφίπλευρο σεβασμό.
Η εκκλησία πρέπει να έχει λόγο σε θέματα Παιδείας, σε θέματα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Περιβάλλοντος, Πολιτισμού. Δεν νομίζω ότι η χώρα μας κέρδισε κάτι επί υπουργίας Τρίτση, για την εκκλησιαστική περιουσία, την εκλογή επισκόπων από τον λαό κλπ, παρά μόνο αναστάτωση, καθώς το μέτωπο τότε Παπανδρέου-Σεραφείμ παρέμεινε αρραγές και δεν υιοθετήθηκαν αυτές οι επικίνδυνες σκέψεις. Εν κατακλείδι, όπως επισήμανε πολύ σωστά ο Αρχιεπίσκοπος «όλα αυτά προβλέπονται από το Σύνταγμα. Αν θέλουν να το αλλάξουν, ας το συζητήσουμε…».
* Η σχετική συζήτηση που γίνεται σας ενοχλεί, σας αιφνιδίασε;
– Δυστυχώς το τελευταίο διάστημα γινόμαστε μάρτυρες μιας συνεχούς και πολυμέτωπης επίθεσης στην Ορθόδοξη εκκλησία. Για παράδειγμα, εκτός από το θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας, κάποιοι λεγόμενοι «εκσυγχρονιστές» έχουν στοχοποιήσει τα μοναστήρια, γιατί λέει έχουν μεγάλη έκταση και είναι απόμακρα. Άλλοι πάλι βάζουν στο απόσπασμα την υποδοχή των λειψάνων. Τους αναγκάζει κανείς να τα προσκυνήσουν. Γιατί όμως να αφαιρέσουν το δικαίωμα από κάποιον πιστό που έχει ιδιαίτερη σχέση με έναν Άγιο να τον υποδεχθεί, όπως εκείνος θέλει; Στο ίδιο πνεύμα θέλουν να βγάλουν τις εικόνες από τα Νοσοκομεία ή τα Δικαστήρια. Μα δεν γνωρίζουν ότι ο ασθενής, στο κρεβάτι του πόνου έχει ανάγκη της επικοινωνίας με τον Θεό; Το λένε και διάφορες ιατρικές έρευνες. Ασθενείς βαθιά θρησκευόμενοι, έγιναν καλά γρηγορότερα. Οι εικόνες στα δικαστήρια δεν αφορούν κυρίως τον λαό, αλλά τους δικαστές για να τους υπενθυμίζει ότι ο Θεάνθρωπος σταυρώθηκε άδικα και οι ίδιοι θα πρέπει να είναι προσεκτικοί στις αποφάσεις τους.
Τη σημερινή εποχή, στην εποχή της κρίσης, στην εκκλησία δεν τρέχουν όλοι; Μήπως τελικά αυτό ενοχλεί κάποιους; Γνωρίζετε καθημερινά πόσα συσσίτια δίνονται σε φτωχούς και ανήμπορους συμπολίτες μας από κάθε ναό, χωρίς να γίνεται προσηλυτισμός ή να αποκλείεται κάποιος λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων.
* Η άποψη που εκφράστηκε για επανεξέταση του μαθήματος των Θρησκευτικών, μήπως βασίζεται και στην ανάγκη ανανέωσης της διδακτέας ύλης;
– Καταρχάς να επισημάνω ότι το μάθημα των Θρησκευτικών πρέπει να είναι υποχρεωτικό για όλους. Αν θέλει κάποιος αλλόθρησκος μαθητής να μην το παρακολουθήσει, αυτό είναι δυνατόν, αρκεί να το δηλώνει υπεύθυνα. Πρέπει να ξέρει η Πολιτεία ότι στο πλαίσιο της ισονομίας και ισοπολιτείας θα πρέπει να δώσει το δικαίωμα και σε άλλους μαθητές που δεν θέλουν να παρακολουθήσουν –για τους δικούς τους λόγους- το μάθημα των Μαθηματικών ή κάποιο άλλο να το πράξουν. Τι θα γίνει μετά;
Άλλοι κάνουν λόγο για μάθημα Θρησκειολογίας. Να διδάξουμε στα παιδιά όλες τις θρησκείες του κόσμου. Δηλαδή να καθιερώσουμε μια επιφανειακή μόρφωση, αδιαφορώντας για την ψυχική αταξία του παιδιού. Έτσι κι αλλιώς στο σημερινό μάθημα γίνεται αναφορά και στις υπόλοιπες θρησκείες. Η Θεολογική Κοινότητα είναι έτοιμη και πρόθυμη να συζητήσει με το υπουργείο Παιδείας όλα τα θέματα της διδασκαλίας των Θρησκευτικών, από το περιεχόμενο των βιβλίων και πώς αυτά θα γίνουν περισσότερο ενδιαφέροντα και κατανοητά μέχρι και να αγγίξουμε σύγχρονα θέματα που σήμερα θεωρούνται ταμπού. Κι εμείς οι θεολόγοι επιθυμούμε αναβάθμιση του μαθήματος των Θρησκευτικών.
Ο σημερινός τρόπος διδασκαλίας των Θρησκευτικών έχει και γνωσειολογικό χαρακτήρα, βασιζόμενο στην ορθόδοξη παράδοση και στον πολιτισμό. Με αναφορές στα ιστορικά μνημεία, στα οποία η χριστιανική επιγραφή μπορεί να στείλει πολλά μηνύματα της παράδοσης και της ιστορίας μας (π.χ. ο ναός της Αγιάς Σοφιάς στη Θεσ\νίκη). Επίσης υπάρχει ο κίνδυνος αν αφαιρεθεί τελείως το μάθημα των Θρησκευτικών από τα σχολεία, να αναλάβουν άλλοι φορείς, ξένοι προς την εκκλησία και την Πολιτεία, τη σχετική διαπαιδαγώγηση των παιδιών και να μπούμε σε επικίνδυνα μονοπάτια.
