Ερντογάν: Στις 7 Αυγούστου, ο Τούρκος πρόεδρος, Recep Tayyip Erdoğan, εξέδωσε διάταγμα, το οποίο ταρακούνησε τα ίδια τα θεμέλια δύο βασικών κυβερνητικών θεσμών.
Το διάταγμα επεξέτεινε τον ρόλο του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών, το οποίο διευθύνεται από τον γαμπρό του προέδρου, Berat Albayrak, δίνοντας στον υπουργό την εξουσία να διορίζει άμεσα τον επικεφαλής επιθεωρητή και άλλους επιθεωρητές, χωρίς καμία να χρειάζεται να έχουν προηγηθεί σχετικά συμβούλια τα οποία εδώ και χρόνια ήταν απαραίτητα για τέτοιου είδους διορισμούς.
Αλλά η πιο εντυπωσιακή ρύθμιση στο νέο διάταγμα είναι ότι, έδωσε στο Υπουργείο Οικονομικών την εξουσία να αγοράζει μετοχές σε διεθνείς και εγχώριες επιχειρήσεις, τις οποίες, φυσικά και θα επιλέγει ο ίδιος ο “σουλτάνος”.
Το Τουρκικό Ταμείο Επενδύσεων (TVF), στο διοικητικό συμβούλιο του οποίου προεδρεύει ο Erdoğan και αντιπρόεδρος είναι ο γαμπρός του, έχει ήδη την εξουσία να αγοράζει μετοχές. Έτσι, η παροχή παρόμοιας εξουσίας στο Υπουργείο Οικονομικών, και κατ’ επέκταση στον Erdoğan, έχει θέσει πλήθος ερωτημάτων.
Αφ΄ ενός, τα κινητά και ακίνητα του Κράτους πωλούνται στο ΥΠΟΙΚ για να παρέχουν έσοδα. Αφ’ ετέρου, ο νέος κανονισμός προβλέπει ότι το δημόσιο ταμείο αναλαμβάνει οικονομική ευθύνη για ορισμένες εγχώριες και ξένες επιχειρήσεις. Κάποιος αναρωτιέται ποιες εταιρείες θα σωθούν, τα χρέη ποιων εταιρειών είναι πρόθυμο να αναλάβει το ΥΠΟΙΚ και το αν σωθούν ήδη πτωχευμένες εταιρείες.
Νωρίτερα αυτό τον μήνα, το TVF πούλησε στον ισχυρό Τούρκο μεγιστάνα και φίλο του Erdoğan, Yıldırım Demirören, το δικαίωμα να λειτουργεί για 10 χρόνια την Εθνική Λοταρία, έναν από τους πιο κερδοφόρους δημόσιους οργανισμούς του TVF. Οι αποφάσεις του TVF, το οποίο ιδρύθηκε από το κυβερνών κόμμα μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, δεν υπόκεινται στον έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου ή του κοινοβουλίου και οι προσφορές που εκδίδονται από το TVF απαλλάσσονται από τον νόμο περί δημοσίων συμβάσεων.
Έτσι, ενώ το TVF, το οποίο ελέγχει δισ. δολάρια σε δημόσια περιουσιακά στοιχεία, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και να διαχειριστεί από τον Erdoğan με ανεξέλεγκτο τρόπο, ο σκοπός πίσω από το να δοθεί στο ΥΠΟΙΚ η εξουσία να είναι μέτοχος σε εγχώριες και ξένες εταιρείες είναι σκιώδης.
Ενημερωμένοι παρατηρητές υποστηρίζουν ότι θα διασωθούν εταιρείες κοντά στην κυβέρνηση και το κράτος θα συνεργαστεί με αυτές τις επιχειρήσεις μεταφέροντας πόρους από το δημόσιο ταμείο.
Το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών προέβη σε δήλωση σχετικά με τους ισχυρισμούς αυτούς, υποστηρίζοντας ότι ο κανονισμός δεν αποσκοπούσε στη διάσωση πτωχεύσεων αλλά στην εναρμόνιση του νέου προεδρικού συστήματος με παλαιότερο διάταγμα, τον “νόμο 233”, που ασχολείται με τα δημόσια ιδρύματα και τα περιουσιακά τους στοιχεία.
Ο “νόμος 233” εκδόθηκε από το κόμμα ANAP, του Turgut Özal, το 1984 και περισσότερο από το 90% των Δημόσιων Οικονομικών Επιχειρήσεων (PEE) και των Κρατικών Οικονομικών Επιχειρήσεων (SEE) που αναφέρονται σε αυτό έχουν έκτοτε ιδιωτικοποιηθεί, πωληθεί ή κλείσει, συμπεριλαμβανομένου του μονοπωλιακού κολοσσού τσιγάρου και αλκοόλ Tekel, την Türk Telekom, τις Eti Bank, Sümerbank, Şekerbank, Denizbank, τον Σύνδεσμο Βιομηχανιών Γαλακτοκομικών Προϊόντων, φράγματα και σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Από τις δεκάδες κρατικές τράπεζες που αναφέρονται στο νόμο, “ζωντανές” παραμένουν μόνο οι τράπεζες Ziraat, Halkbank, Vakıfbank και Türk Eximbank.
Τώρα δεν υπάρχει σχεδόν καμία δημόσια επιχείρηση με την οποία ο “σουλτάνος” να μπορεί να δώσει εντολή στο Υπουργείο Οικονομικών, να ασχοληθεί. Έτσι, είναι πολύ πιθανό ότι το νέο διάταγμα θα χρησιμοποιηθεί για τη μεταφορά κεφαλαίων και πόρων σε εταιρείες κοντά στην κυβέρνηση ή σε εταιρείες που πρόκειται να εγκατασταθούν, είτε στην Τουρκία είτε στο εξωτερικό.
Ορισμένοι κορυφαίοι ακαδημαϊκοί, έμπειροι γραφειοκράτες και πρώην κορυφαίοι οικονομικοί αξιωματούχοι, όπως ο πρώην κυβερνήτης της Κεντρικής Τράπεζας, Durmuş Yılmaz και ο πρώην πρόεδρος του Χρηματιστηρίου της Κωνσταντινούπολης, İbrahim Turan, συμφωνούν ότι το διάταγμα που υπέγραψε ο Erdoğan αποσκοπεί στη διάσωση ή τη χρηματοδότηση κυβερνητικών επιχειρήσεων.
Βασικά, ο νέος νόμος δεν καθορίζει το χρηματικό ποσό που μπορεί να δαπανήσει το Δημόσιο για να αγοράσει μετοχές ούτε περιορίζει το ποσοστό των μετοχών. Είναι ένας νόμος φτιαγμένος από τον Erdoğan, για τον Erdoğan, καθώς βρίθει ασυδοσίας.
Από την άλλη πλευρά, με το νέο νομοθετικό διάταγμα έρχονται τα πάνω κάτω στις θεσμικές δομές του Υπουργείου Οικονομικών της Τουρκίας:
– Η νεοσυσταθείσα Γενική Διεύθυνση Δημόσιων Επιχειρήσεων και Ιδρυμάτων έχει αναλάβει να πραγματοποιεί κάθε είδους συναλλαγές με εταιρείες στις οποίες το Δημόσιο διαθέτει μετοχές.
– Η νεοσυσταθείσα Γενική Διεύθυνση Εξωτερικών Οικονομικών Σχέσεων είναι υπεύθυνη για την παροχή εγγυήσεων ως προς την υλοποίηση έργων υποδομής, με τη συμμετοχή του εγχώριου και του ξένου ιδιωτικού τομέα, τη δημιουργία διαφορετικών εναλλακτικών λύσεων χρηματοδότησης και τη διεξαγωγή συναλλαγών που σχετίζονται με το δημόσιο χρέος αναλαμβάνοντας δεσμεύσεις σε πρότζεκτ συνεργασίας στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.
– Το Συμβούλιο Διερεύνησης Οικονομικών Εγκλημάτων (MASAK) έχει εκ νέου εξουσιοδοτηθεί να δράσει για την πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες καθώς και ενάντια στη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Το MASAK θα συλλέγει δεδομένα για το σκοπό αυτό, θα αναλύει τις ύποπτες συναλλαγές και θα συλλέγει πληροφορίες.
– Με το νέο κανονισμό, οι υπάλληλοι της τουρκικής MİT θα συνεργαστούν με τις υπηρεσίες πληροφοριών και ασφάλειας του MASAK.
– Το Υπουργείο Οικονομικών, το Συμβούλιο Οικονομικών Επιθεωρήσεων, το Συμβούλιο Επιθεώρησης Διαθεσίμων, το Συμβούλιο Εμπειρογνωμόνων επί Λογαριασμών και άλλα κέντρα αιχμής και ελέγχου, ηλικίας άνω του ενός αιώνα, έχουν εξουσιοδοτηθεί να διορίσουν έως και το 50% του τρέχοντος προσωπικού τους, με την έγκριση του Υπουργού Οικονομικών.
Η έκφραση που χρησιμοποιείται στο διάταγμα αναφορικά με αυτό το τελευταίο σημείο, “εκείνες που κρίνονται κατάλληλες”, αποκλείει την αξία και είναι ανοικτή σε διάφορες ερμηνείες. Προηγουμένως, κάποιος θα μπορούσε να προσληφθεί σε ένα συμβούλιο επιθεώρησης του ΥΠΟΙΚ μόνο μετά από αρκετές μακρές εξετάσεις, μαζί με συνεντεύξεις και τουλάχιστον τρία χρόνια άσκησης. Με τον νέο κανονισμό, οι διορισμοί μπορούν να γίνουν με λίγα λόγια τον υπουργό Berat Albayrak.
Ο Albayrak έχει τώρα την εξουσία να διορίζει τους μισούς επιθεωρητές στα συμβούλια. Με άλλα λόγια, το νέο νομοθετικό διάταγμα ανοίγει τον δρόμο για εκφυλισμό, πίστη και κομματισμό, διορίζοντας πολιτικά στελέχη συνδεδεμένα με την κυβέρνηση σε βασικές επιτροπές στρατηγικών επιθεωρήσεων.
Αυτό το προεδρικό διάταγμα ανέστρεψε τις θεσμικές δομές των οργάνων της Οικονομίας και του Δημόσιου Ταμείου της Τουρκίας, τα οποία έχουν ηλικία αιώνων. Παρόμοια με αυτά που έγιναν στην Κεντρική Τράπεζα, οι θεμελιώδεις μονάδες του Υπουργείου Οικονομικών έχουν εξαλειφθεί και τα διοικητικά συμβούλια, οι κανόνες και οι θεσμικές παραδόσεις τους έχουν αποκοπεί και αναμορφωθεί σύμφωνα με τις πολιτικές προτιμήσεις ενός και μόνο ατόμου.
Εν τω μεταξύ, η άδεια στο Υπουργείο Οικονομικών να ασχολείται με εγχώριες και ξένες επιχειρήσεις μόνο με εντολή του “σουλτάνου” και επιτρέποντας τους υπουργικούς διορισμούς στα πιο κρίσιμα συμβούλια επιθεώρησης, θα επιταχύνει ένα μόνο πράγμα: την περαιτέρω κατάρρευση και απαξίωση των θεσμών της Τουρκίας, με υπογραφή και “βούλα” του Recep Tayyip Erdoğan.
Πέτρος Κράνιας
-120x86.jpg)
