Γέροντας Μάξιμος ο Ιβηρίτης: Ο υψιπέτης αετός της Ρωμιοσύνης Αρχιεπίσκοπος-Μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός

Υπό του Γέροντος Μαξίμου Ιβηρίτου για το ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

[Ραδιοφωνική εκπομπή εις το «Ράδιο Γ ́ Πατρών/94FM» διά την Εθνικήν Επέτειον της 25ης Μαρτίου 2023, μέσω τηλεφωνικής εξ Αγίου Όρους επικοινωνίας].

ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΜΑΞΙΜΟΣ Ο ΙΒΗΡΙΤΗΣ: Η 25η Μαρτίου 1821 εκάστου έτους μας πληροί με χαράν και εθνικήν υπερηφάνειαν, συμφώνως και με το κατωτέρω εόρτιον Δημοτικόν άσμα: «Χαρά που τόχουν τα βουνά τα κάστρα περηφάνεια, γιατί γιορτάζει η Παναγιά γιορτάζει κι η Πατρίδα.

Να βλέπης διάκους με σπαθιά παπάδες με ντουφέκια, να βλέπης και το Γερμανό της Πάτρας το Δεσπότη
πως ευλογάει τ’ άρματα κι’ εύχεται τους λεβέντες».

Αναμιμνήσκομαι με συγκίνησιν ότε προ διετίας, με αφορμήν την επέτειον των Διακοσίων χρόνων από της νικηφόρου Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821, προεβλήθη μέσω ραδιοφωνικής εκπομπής εις το «Ράδιο Γ ́Πατρών/94FM» και συγκεκριμένως εις την εκπομπήν «Βήματα Ελευθερίας 200 χρόνια» της κ. Ελευθερίας Στεργιοπούλου, το εκδοθέν επετειακόν μοι έργον, υπό τίτλον:
«Φωτειναί Καλαβρυτιναί Σελίδες. Ιστορικόν Λεύκωμα Καλαβρύτων επί τη Διακοσιετηρίδι 1821-2021».

Επίσης, μεταξύ και των άλλων τότε σχετικών επετειακών εκπομπών, μοί εδόθη η ευκαιρία να ομιλήσω διά τον αοίδιμον Παλαιών Πατρών Γερμανόν, την Φιλικήν Εταιρείαν και περί των εν Μολδοβλαχία συμβάντων το 1820- 1821. Τότε μάλιστα ανήγγειλα την συγγραφήν ετέρου πονήματος, υπό τίτλον: «Ο υψιπέτης αετός της Ρωμιοσύνης Αρχιεπίσκοπος-Μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός. Επετειακά Ανάλεκτα επί τη Διακοσιετηρίδι 1821-2021»· και τούτο ως Παράρτημα του ρηθέντος πονήματος: «Φωτειναί Καλαβρυτιναί Σελίδες…».

Θεία χάριτι το έργον τούτο εξεδόθη επιτυχώς, και ήδη διατίθεται εις το βιβλιοπωλείον των Καλαβρύτων. Σήμερον όμως εις ανάλογον εκπομπήν της κ. Ελευθερίας Στεργιοπούλου, έχω και πάλιν την τιμήν να αναφερθώ ωςΑχαιός και Καλαβρυτινός εις την ηρωικήν ταύτην μορφήν του Ιερού Αγώνος του 1821, τον Παλαιών Πατρών Γερμανόν, ένεκα της Εθνικής Επετείου της 25ης Μαρτίου και να είπω ολίγα τινά διά την συγγραφήν και έκδοσιν ταύτην. Ομολογουμένως, με την έλευσιν της κυριωνύμου εορτής της 25ης Μαρτίου καθ’ έκαστον έτος, η Ελληνορθόδοξος μνήμη αναζωπυρούται και λαμπρύνεται επί τα βέλτιστα, διά δύο κυρίως λόγους:

Κατά πρώτον εορτάζομεν τον Ευαγγελισμόν της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας, δι’ ης ετελέσθησαν οικονομικώς άπαντα τα μυστήρια του Θεού Λόγου διά την καθ’ ημάς σωτηρίαν και απολύτρωσιν, και κατά δεύτερον εορτάζομεν την απαρχήν της Εθνικής μας Ανεξαρτησίας εκ του πολυετούς Οθωμανικού ζυγού.

Προς τούτο αναγόμεθα και εις τους αθανάτους ημών προγόνους, οι οποίοι διά τιτανίων αγώνων και υπερόχων θυσιών μας εχάρισαν την Ελευθερίαν.

Με την ευκαιρίαν ταύτην φέρομεν εις την μνήμην μας και τα ιερά σύμβολα της φυλής μας, εν των οποίων είναι η ένδοξος και τετιμημένη κυανόλευκος Ελληνική Σημαία, η Σημαία του Ελληνομακεδονικού Στρατού του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Βυζαντινού Στρατού του αυτοκράτορος Νικηφόρου Φωκά και η αυτοκρατορική Σημαία της Δυναστείας των Παλαιολόγων, στενώς συνδεδεμένη με το βυσσινόχρων Εθνικόν Λάβαρον της Αγίας Λαύρας των Καλαβρύτων, το οποίον ύψωσαν εκεί αι τίμιαι χείρες του Παλαιών Πατρών Γερμανού και ωρκίσθησαν ενώπιον αυτού οι αθάνατοι ημών ήρωες της Επαναστάσεως του 1821.

Ο Αγών ούτος εκλήθη Ιερός και ήτο Ιερός, καθότι οι αείμνηστοι θεοσεβείς και φιλοπάτριδες πρόγονοι ημών ηγωνίσθησαν υπέρ Πίστεως και Πατρίδος. Πρωτεργάτης της μεγάλης αυτής Εθνικής κινήσεως και πρώτος Μάρτυς του Αγώνος ήτο ο αοίδιμος Άγιος Γρηγόριος ο Ε ́ Πατριάρχης ΚΠόλεως, ο οποίος συνέστησε την λεγομένην Γρηγοριανήν Σχολήν προς απελευθέρωσιν της Πατρίδος.

Εις την πρώτας τάξεις της ανωτέρω Σχολής υπήρξαν: α) ο μακρινός ανεψιός και δημιούργημα αυτού Εθνεγέρτης Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο υψώσας το Λάβαρον της Επαναστάσεως εις την Αγίαν Λαύραν των Καλαβρύτων και τας Πάτρας τον Μάρτιον του 1821· β) ο Χαρτοφύλαξ Νικηφόρος Ιβηρίτης Γραμματεύς του Εθνοιερομάρτυρος και υπαρχηγός του αρχιστρατήγου της Μακεδονίας κατά την Επανάστασιν εις την Χαλκιδικήν· γ) ο εξ αδελφής ανεψιός του Πατριάρχου πρώτος Μητροπολίτης Αθηνών Διονύσιος Β ́, όστις έζωσε με τα άρματα τους ήρωας της Επαναστάσεως Οδυσσέα Ανδρούτσον και Αθανάσιον Διάκον· και δ) ο έτερος πάλιν ανεψιός του Μητροπολίτης Τριπολιτσάς Δανιήλ, δεσμώτης των Τούρκων επί μήνας εις την φυλακήν της πόλεως κατά το πρώτον έτος του Αγώνος.

Είναι γνωστόν, ότι το Γένος των Ελλήνων διήλθε συνεχόμενον ιστορικόν βίον τεσσάρων και ήμισυ χιλιετηρίδων, και η ιστορική αυτού πορεία ήτο αγωνιστική και μαρτυρική καθ’ όλους κυρίως τους αιώνας. Οι άνθρωποι όλων των εποχών, ομιλούν πάντοτε διά το ένδοξον τούτο Γένος και τους ανεξαντλήτους αυτού αγώνας. Το Γένος των Ελλήνων, σχετικώς ολιγάριθμον προς τοις άλλοις λαοίς της υφηλίου, διήλθεν όμως ένα πολυκύμαντον βίον εν μέσω συνεχών απειλών, επιδρομών, δουλειών και προ παντός συγκρούσεων με όλους σχεδόν τους άλλους ιστορικούς λαούς και τους βαρβάρους όλων των εποχών.

Παρ’ όλας τας δυσκολίας του, επέτυχε να επιζήση και να παραμείνη μέχρι σήμερον όρθιον, με το να έχη διασώση τον αρχέγονον πολιτισμόν του, τον πολιτισμόν όλου του κόσμου· να έχη διασώση τα ιδανικά του, τα ιδανικά των μεγαλυτέρων ανθρώπων του πνεύματος· να έχη διασώση την θεόσδοτον γλώσσαν αυτού, κατά βάσιν αναλλοίωτον καίτοι ραγδαίως αναπτυσσομένην, καθώς και αυτήν την πολιτικήν του ύπαρξιν και παρουσίαν.

Ο Ελληνισμός έζησε και ημέρας θριάμβων, διά των αθανάτων αυτού ηρώων της Πίστεως και της Πατρίδος. Εις την αποθέωσιν της ιστορικής του πάλης,μεταξύ θανάτου και αθανασίας, υψούνται εκείνοι οι οποίοι έδωσαν τα πάντα διά την Ελλάδα την Πατρίδα των και τα ιδανικά της. Εκείνοι, οίτινες εθυσίασαν και την ζωήν των ακόμη, αποκορυφούντες το πνεύμα της πάλης και την ιστορικήν δικαίωσίν των. Αυτούς τους ήρωας τους αποκαλούμεν, διεθνώς με την γλώσσάν μας, Μάρτυρας. Και τούτο, ουχί απλώς διότι
διήλθον τον βίον αυτών εν μέσω βασάνων και υπέφεραν τα μέγιστα, ουχί διότι εμόχθησαν και ετελεύτησαν διά τα ιδανικά της φυλής μας, αλλά πέραν του ηρωισμού των εβεβαίωσαν και επιστοποίησαν την Ελλάδα και τα ιδανικά αυτής έμπροσθεν των ομμάτων όλου του κόσμου. Πολλοί δε εξ αυτών, επεσφράγισαν όλα ταύτα εις το διηνεκές με το αίμά των.

Εις αυτούς, βεβαίως, ανήκει και η μεγαλυτέρα τιμή: «πλείστων αγαθών και μεγίστων επαίνων αξίους ηγούμαι τους τοις σώμασιν υπέρ της Ελλάδος προκινδυνεύσαντας», αναφέρει ο Πανηγυρικός του Ισοκράτους. Κατ’ αυτόν δε τον Ηράκλειτον: «αρηιφάτους θεοί τιμώσι και άνθρωποι» [= τους εν πολέμω πεσόντας τιμούν θεοί και άνθρωποι].

Το έργον της απελευθερώσεως του Ελληνικού Έθνους εκ του ζυγού των βαρβάρων Αγαρηνών, το συντελεσθέν διά των Αγώνων του 1821 κατόπιν υπερόχων θυσιών, είναι ασφαλώς θαύμα της Προνοίας του Θεού και της δυνάμεως του Τιμίου Σταυρού. Αλλά δεν θα ήτο δυνατόν να συντελεσθή τούτο άνευ εκείνων των αγγέλων του φωτός, τουτ’ έστι των σκαπανέων της Ελευθερίας· εκείνων, οίτινες ευρέθησαν εις την πρώτην γραμμήν, διά να συντρίψουν τα δεσμά της δουλείας του θηρίου της Αποκαλύψεως.

Οι Έλληνες Αγωνισταί του καιρού εκείνου, δεν συγκρίνονται βεβαίως με ήρωας άλλων εποχών, καθότι εκείνοι επάλευσαν με την Ασιατικήν Λερναίαν ύδραν, την Οθωμανικήν αυτοκρατορίαν, εκτεινομένην τότε επί τριών
ηπείρων. Κατώρθωσαν δε και συνέτριψαν τας κεφαλάς του τέρατος, δι’ ηρακλείων αγώνων και απεριγράπτων θυσιών· αποδεικνύοντες, ότι τους εκ φύσεως αγγέλους του φωτός, το της δουλείας σκότος δεν σκοτίζει!

Αναμφιβόλως, η πρώτη ωθητική δύναμις, η εξ ουρανού φωτιζομένη και ενθαρρύνουσα τας ψυχάς των δεινοπαθούντων προς εξέγερσιν, υπήρξεν η εκπροσωπούσα την προς τον Χριστόν πίστιν του Ελληνικού λαού δύναμις του Ιερού Κλήρου. Ο Ιερός Κλήρος και προ πάντων και υπέρ πάντας οι Ιεράρχαι, επρωτοστάτησαν και διεκρίθησαν εν τω Ιερώ Αγώνι. Δίχως να υπερτιμώμεν και να αποδίδωμεν μονομερώς και καθ’ υπερβολήν το άπαν ή το μέγιστον της Εθνικής προσφοράς εις την Εκκλησίαν και τον Ιερόν Κλήρον, είναι πάντως βεβαία και μεμαρτυρημένη και εν πολλοίς ανεγνωρισμένη η συμβολή αυτών εις τους Εθνικούς Αγώνας.

Επί τη λαμπροφόρω Διακοσιετηρίδι 1821-2021, η Θεία Πρόνοια μοί επεφύλαξεν όπως προσφέρω ως Καλαβρυτινός Αγιορείτης Μοναχός εύοσμον Αθωνικόν θυμίαμα προς τον υψιπέτην αετόν της Ρωμιοσύνης Παλαιών Πατρών Γερμανόν· θυμίαμα και προς την παλαίφατον Ιεράν Μονήν της Αγίας Λαύρας, όπου ο Αρχιποίμην Παλαιών Πατρών Γερμανός ανεπέτασεν εκ της Ωραίας Πύλης το Ιερόν Λάβαρον, και ώρκισεν υπ’ αυτού τους ήρωας της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821.

Θυμίαμα ωσαύτως και προς το κάστρον της Ελευθερίας του ημετέρου Ελληνικού Έθνους, την ιστορικήν πόλιν των Καλαβρύτων, την οποίαν και αυτοί οι ξένοι συγγραφείς καλούν «επισημοτέραν ηρωικήν πόλιν του
Μωρέως». Την πόλιν, την οποίαν ο Ιησούς Χριστός μετά της Κυρίας Θεοτόκου επέλεξαν, ίνα πρωτοστατήση υπέρ της Ελευθερίας της από καταβολής κόσμου ευλογηθείσης Πατρίδος μας. Την πόλιν, διά την οποίαν ο
μέγας αρχιστράτηγος του Αγώνος Θεόδωρος Κολοκοτρώνης γράφει εις την Διήγησιν αυτού (Αθήνησιν 1846, σελ. 58): «η πρώτη νίκη κατά Τουρκών- των Καλαβρύτων πρώτα».

Εις το έργον μου διά τον Παλαιών Πατρών Γερμανόν, περιβαλλόμενον τούτο και με διάφορα άλλα σχετικά επετειακά μελετήματα, προέβην εις επισταμένην έρευναν και συγγραφήν διά τον βίον και την εθνικήν δράσιν του σεπτού Ιεράρχου, την προσφοράν του προς την Εκκλησίαν και το Έθνος, την σύλληψιν αυτού δι’ εντολής του Ιωάννου Κωλέττου εις την Ιεράν Μονήν της Παναγίας Χρυσοποδαριτίσσης ή Νεζερών Πατρών και τας δοκιμασίας τας οποίας υπέστη τον Ιανουάριον του 1825 κατά τον δεύτερον εμφύλιον πόλεμον, ως φίλος του Ζαιμικού κόμματος.

Αναφέρομαι λεπτομερώς και εις τα όσα συκοφαντικώς έχουν δημοσιευθή περί δήθεν αταξιών αυτού εν τη νεότητι. Πρόκειται δι’ ανακυκλούμενα συκοφαντικά και ζηλοτυπικά «Μελπομενικά φληναφήματα» συμμαθητού του εις την εν ΚΠόλει Μεγάλην Σχολήν του Γένους. Εξητάσθησαν επίσης και τα  Απομνημονεύματα αυτού, και διηρευνήθη ο αδόκητος θάνατός του εν ηλικία 55 ετών εις το Ναύπλιον, την νύκτα της 30 προς 31Μαίου 1826.

Εις ο,τι αφορά την ύψωσιν της Σημαίας εις την Αγίαν Λαύραν των Καλαβρύτων, ήτις επραγματοποιήθη αρχικώς την 16 προς 17 Μαρτίου 1821 εις την ιστορικήν ταύτην Μονήν διά την άμεσον έναρξιν της Επαναστάσεως και επανελήφθη μετ’ ολίγον την 21 του ιδίου μηνός κατά την απελευθέρωσιν των Καλαβρύτων, τονίζεται ότι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός επανακάμψας εκ Πατρών ύψωσε και πάλιν την Σημαίαν εις την Αγίαν Λαύραν την εσπέραν της 25 Μαρτίου/6 Απριλίου 1821, όπου ετελέσθη και επίσημος πλέον Δοξολογία κατά την εορτήν του Ευαγγελισμού, καθ’ ην εορτάζει και η παλαίφατος αύτη Μονή, και ιδία διά τον λόγον ότι η εορτή του Ευαγγελισμού είχε καθορισθή ως ημέρα ενάρξεως Επαναστάσεως, ασχέτως
εάν προέδραμον προεπαναστατικά γεγονότα.

Ωρισμένοι ισχυρίζονται, ότι ο Γερμανός αναφέρει εις τα Απομνημονεύματά του, ότι την 25 Μαρτίου 1821 ήτο εις τας Πάτρας. Τούτο όμως ουδαμού αναφέρεται εις το έργον του. Ει μη μόνον, ότι μετά την νίκην των
Καλαβρύτων πεντακόσιοι πολεμισταί μετέβησαν εις τας Πάτρας την 23 Μαρτίου 1821 με επικεφαλής τον Γερμανόν, όστις ετέλεσε Δοξολογίαν εις τον Ιερόν Ναόν του Αγίου Γεωργίου, ηυλόγησε τα όπλα των και ύψωσε και εκεί την Σημαίαν της Επαναστάσεως. Και ταύτα ορθώς, τελεσθέντα όμως την 23 προς 24 Μαρτίου 1821.

Άλλοι πάλιν ισχυρίζονται, ότι ουδέν συνέβη εις την Αγίαν Λαύραν, με την πρόφασιν ότι ουδέν περί τούτου αναφέρει ο Γερμανός εις τα Απομνημονεύματά του. Και εδώ όμως δίδεται η κατάλληλος απάντησις:
πράγματι, ουδέν σχετικόν αναφέρει ο Γερμανός, αλλά διά τον εξής λόγον· τα Απομνημονεύματα αυτού τα συνέγραψε καθ’ ον χρόνον ο σατράπης της Αιγύπτου Ιμβραήμ πασάς ελεηλάτει την Πελοπόννησον, και εις περίπτωσιν κατά την οποίαν απετύγχανεν η Επανάστασις των Ελλήνων, η Αγία Λαύρα θα ήτο η πρώτη Μονή ήτις θα κατεστρέφετο εκ θεμελίων.

Ας το καταλάβουνεπί τέλους οι ορθολογισταί, και ας παύσουν να αμφισβητούν την ιστορίαν! Επί τη ευκαιρία της ημετέρας συγγραφής, προεβλήθη και πάλιν το δι’ ενεργειών μας ανευρεθέν ιστορικόν Χαλκούν Μετάλλιον του Παλαιών Πατρών Γερμανού, κατασκευασθέν ολίγα έτη μετά την Επανάστασιν εις το Μόναχον της Γερμανίας κατά διαταγήν του φιλέλληνος Βασιλέως της Βαυαρίας Λουδοβίκου Α ́, πατρός του Βασιλέως της Ελλάδος Όθωνος Α ́, ένθα εικονίζονται: α) εις την πρώτην όψιν και εις ολόσωμον παράστασιν ο Ιεράρχης με το Λάβαρον εις τας χείρας, περιστοιχιζόμενος υπό δύο Αγωνιστών, αναγράφον κύκλωθεν κεφαλαίοις γράμμασι: «ΚΑΛΑΒΡΥΤΑ 25 ΜΑΡΤ. 1821/ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΜΟΥ ΚΑΙ ΥΨΩΣΩ ΑΥΤΟΝ» ( Εξόδ. ιε ́2) ·

β) εις την δευτέραν όψιν εικονίζεται ο ίδιος εν προτομή, αναγράφον κύκλωθενκεφαλαίοις γράμμασι:  «ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΠΑΤΡΩΝ» . Κάτωθεν της προτομής του Παλαιών Πατρών Γερμανού, εις την αυτήν όψιν του Μεταλλίου, είναι κεχαραγμένον το όνομα του χαράκτου: «Κ. ΛΑΝΓΕ» .

Η ημετέρα μελέτη διά τον αοίδιμον Παλαιών Πατρών Γερμανόν απετέλεσε και θέμα εισηγήσεώς μου εις το επετειακόν Συνέδριον της Ι. Μονής Αγίας Λαύρας Καλαβρύτων την 29-30 Μαίου 2021 ν.η., λαβών χώραν εις το Διεθνές Επιστημονικόν Κέντρον Νεότητος το «Όραμα», χώρος Κατασκηνώσεων Καλαβρύτων, με γενικόν θέμα: «Διακόσια χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση (1821-2021)».

Περαίνων τον λόγον μου οφείλω να είπω, ότι Γερμανός αναγνωρίζεται υπό των εγκρίτων ιστορικών ως έξοχος Εθνεγέρτης Ιεράρχης, όστις προσέφερε πολλά εις την υπόθεσιν της Επαναστάσεως του 1821, και συμβολίζει την μεγάλην προσφοράν της Εκκλησίας και του Κλήρου εις τον Ιερόν Αγώνα του 1821 και την Ελευθερίαν της Πατρίδος. Παρά ταύτα, οι σκεπτικισταί προβληματίζονται και θα προβληματίζωνται εσαεί έμπροσθεν της μορφής του, μη δυνάμενοι να κατανοήσουν, ότι η ιστορία είναι έργον του Θεού, όπως
έργον του Θεού είναι τα θαυμάσια και τα υπέρκαλα ορατών και αοράτων.

Όμως τα γνήσια τέκνα της Ελλάδος, φρόνιμον είναι όπως εμφορούνται πάντοτε του ενθουσιασμού και της φιλοπατρίας της μεγάλης εκείνης γενεάς προς επίρρωσιν του καταπεπτωκότος φρονήματος, και ας έχουν προ
οφθαλμών το δημοσίευμα της εφημερίδος «Εστία» της 25ης Μαρτίου 1884 (αριθ. φυλ. 430), ένθα ανεγράφησαν τα εξής:

«Τη 25 Μαρτίου του 1821 υψούτο εν τη Αγία Λαύρα της επαναστάσεως η ιερά σημαία. Ως σήμερον, προ εξήκοντα τριών ετών εκρότησε του μεγάλου αγώνος το πυροβόλον, βροντώδης κατά της τυραννίας διαμαρτύρησις, η δ’ αντήχησις αυτού συνεκίνησε τον κόσμον σύμπαντα. Οι λαοί έκθαμβοι εθεώντο την υπό ενθουσιασμού αγίου διαφλεγομένην εκείνην δράκα των μαχητών, ήτις διά θαυμάτων ανδρείας και καρτερίας μετά υπερφυά μακρόν αγώνα απεδίωξε τον τύραννον, και επί ελευθέρου εδάφους υπό ακτινοβόλον ουρανόν εκυμάτισεν η κυανόλευκος.

Αλλά τα τέκνα εκείνων νωχελώς υπό την σκιάν αυτής απολαύοντα της ελευθερίας, ημνημόνησαν των πατέρων αυτών. Ενώ δε ουδέν δύνανται υπέρ των τα πάντα δυνηθέντων υπέρ αυτών ή μόνον να γεραίρωσι την μνήμην των, ουδέ τούτο έπραξαν, και ταύτα ενώ ενδελεχώς έδει ν’ ανακαλώσι και προ οφθαλμών έχωσι τα μεγάλα εκείνα παραδείγματα και την μεγάλην εντολήν, ην εκληροδότησαν αυτοίς αποθανόντες».