Το αγιογραφικό εργαστήρι της Ιεράς Μονής Ξενοφώντος (ΦΩΤΟ)

Βασίλειος Χάδος, Αρχισυντάκτης Πολιτισμού Πεμπτουσίας

Στο Άγιον Όρος τα τελευταία χρόνια θα σημειωθεί μια ιδιαίτερη μέριμνα για την ανασυγκρότηση του αθωνικού μοναχισμού, ο οποίος είχε δοκιμαστεί με δραματικό τρόπο στο παρελθόν.

Ευπαίδευτοι μοναχοί ενδύονται το μοναχικό σχήμα, κτιριακά συγκροτήματα ανακαινίζονται, κειμήλια συντηρούνται, μια κατάσταση ακμής σε όλα τα επίπεδα, η οποία σύμφωνα με τους ίδιους τους αγιορείτες σημειώνεται κάθε διακόσια χρόνια.

Στα πλαίσια αυτά ιδιαίτερης αναφοράς χρήσει το γεγονός της ιδρύσεως αγιογραφικών εργαστηρίων εντός της κάθε Μονής και της συστηματικής ενασχόλησης μοναχών με την τέχνη της εικονογραφίας. Το Άγιον Όρος αναδείχθηκε σε κατεξοχήν κέντρο καλλιέργειας της εικονογραφίας και θεωρείται δεδομένη η ασχολία των μοναχών με το διακόνημα της αγιογραφίας από την εποχή της ιδρύσεως των αθωνικών Μονών.

Στα πλαίσια αυτά μπορούμε να δούμε και το ξενοφωντινό εργαστήρι αγιογραφίας το οποίο μαζί με τα άλλα αγιογραφεία του Αγίου Όρους, δίνει συνέχεια σε μια παράδοση αιώνων. Η Ιερά Μονή Ξενοφώντος υπάρχει από τον 10ο αι. και τιμάται στο όνομα του Μεγαλομάρτυρα Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. Το Καθολικό τοιχογραφήθηκε από τον κρητικό ζωγράφο Αντώνιο 1544 και είναι ανάλογης εικονογραφικής ποιότητας με τα εντοίχια εικονογραφικά σύνολα των άλλων αθωνικών τοιχογραφιών της εποχής. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τοιχογραφίες της Λιτής που ιστορήθηκε το 1564 και ο εξωνάρθηκας του 1637. Στην πλούσια καλλιτεχνική και πνευματική παράδοση της Μονής Ξενοφώντος προστίθενται και οι δύο ψηφιδωτές εικόνες του 14ου αι με τις μορφές των Αγίου Γεωργίου και Δημητρίου και η θαυματουργός εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου της Οδηγήτριας. Άξιο μνείας επίσης είναι ότι η Μονή διαθέτει και νεώτερο Καθολικό που ιστορήθηκε το 1809, στο εικονογραφικό ύφος της εποχής.

Στις πτέρυγες της η Μονή Ξενοφώντος παράλληλα με τη συντήρηση των κειμηλίων και των ιερών αντικειμένων διαθέτει και εργαστήριο αγιογραφίας το οποίο μέχρι σήμερα έχει να επιδείξει λαμπρά έργα τέχνης. Με αγάπη και μεράκι ο π. Λουκάς ξενοφωντινός και οι περί αυτών εικονογράφοι-μοναχοί γράφουν τις εικόνες τους με τον βυζαντινό τρόπο, με τέχνη που δεν εξαντλείται σε μια νεκρή, δουλική απομίμηση εικονογραφικών προτύπων του παρελθόντος αλλά χαρακτηρίζεται με τη δυναμικότητα της παράδοσης που αλλάζει (τρέπεται) και είναι πάντα η ίδια.

Το καλλιτεχνικό έργο του ξενοφωντινού εργαστηρίου μπορούμε να το θαυμάσουμε και εντός του Αγίου Όρους (Τράπεζα Ιεράς Μονής Ιβήρων, Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας) αλλά και εκτός Αγίου Όρους. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι με το δικό του τρόπο έχει σημαδέψει την τέχνη του Αγίου Όρους και την βυζαντινή αγιογραφία εν γένει.

Το Άγιον Όρος αποτελεί πνευματικό κέντρο μεγάλης ακτινοβολίας και συνάμα κέντρο παραγωγής εικόνων οι οποίες εξυπηρετούσαν τις ανάγκες της λατρείας των χριστιανών. Σε αυτό το σκοπό και τα σύγχρονα αγιορείτικα εργαστήρια κρατούν αδιάκοπο το νήμα της αγιορείτικης εικονογραφικής τέχνης.