ΑΓΡΟΤΙΚΑ ΝΕΑ: Ένα οξύμωρο και συνάμα κρίσιμο σκηνικό έχει στηθεί στον αγροτικό τομέα της χώρας: υποχρεώσεις ύψους 590 εκατ. ευρώ από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) 2014-2022, που έρχονται να προστεθούν σε πάνω από 400 εκατ. ευρώ απλήρωτων ενισχύσεων της τρέχουσας ΚΑΠ, παραμένουν ακόμη «στον αέρα» και πρέπει να αποπληρωθούν μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2025.
Ρεπορτάζ: Γιώργος Θεοχάρης
ΟΠΕΚΕΠΕ: Γυναίκα από την Παιανία δήλωνε αγροτεμάχια μοναστηριού
News: Αν αυτό δεν συμβεί, τα κονδύλια θα επιστραφούν στις Βρυξέλλες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις, τις επενδύσεις και τις ίδιες τις προοπτικές του πρωτογενούς τομέα.
Η κατάσταση επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι, μέσα στην ίδια χρονιά, πρέπει να καταβληθεί και η προκαταβολή του τσεκ για το 2025, ύψους περίπου 450 εκατ. ευρώ, γεγονός που δημιουργεί έναν ασφυκτικό προγραμματισμό πληρωμών για τις αρμόδιες αρχές και τον ΟΠΕΚΕΠΕ.
Η τελευταία ευκαιρία πριν από το «λουκέτο» του ΠΑΑ 2014–2022
Η 14η και τελευταία τροποποίηση του προγράμματος επισημαίνει ρητά ότι ο λογαριασμός πρέπει να κλείσει οριστικά σε λίγους μήνες και ότι ό,τι υπόλοιπο παραμείνει αναξιοποίητο, θα επιστραφεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η προθεσμία είναι αδιαπραγμάτευτη και οποιαδήποτε καθυστέρηση θα έχει ως αποτέλεσμα απώλεια πολύτιμων πόρων.
Οι 590 εκατ. ευρώ αφορούν μόνο την ενωσιακή συμμετοχή, καθώς η εθνική συγχρηματοδότηση πρέπει να προστεθεί επιπλέον. Αν και κάποια από τα μέτρα θα μπορούσαν να περάσουν ως «ανειλημμένες υποχρεώσεις» στην τρέχουσα ΚΑΠ 2023–2027, αυτή η επιλογή υπονομεύει άμεσα τον ήδη περιορισμένο προϋπολογισμό της νέας προγραμματικής περιόδου.
Τα μέτρα και τα ποσά που πρέπει να πληρωθούν
Το σενάριο πληρωμών έως το τέλος του 2025, όπως καταγράφεται από τις διαχειριστικές αρχές, έχει ως εξής:
• Μέτρα 1 & 2 – Κατάρτιση και Συμβουλευτική: 32 εκατ. ευρώ
• Μέτρο 3 – AGRO 2: 200.000 ευρώ (αναμένονται νομοθετικές ρυθμίσεις για την επίλυση θεσμικών ζητημάτων)
• Μέτρο 4 – Σχέδια Βελτίωσης και Μεταποίηση: 206 εκατ. ευρώ
• Μέτρο 5 – Αντιχαλαζικά: 9,1 εκατ. ευρώ (αν δεν ολοκληρωθούν έως 2025, θα μεταφερθούν ως ανειλημμένες υποχρεώσεις)
• Μέτρο 8 – Δασικά: 9,8 εκατ. ευρώ (αναμένεται μεταφορά στην ΚΑΠ 2023–2027)
• Μέτρο 10 – Απονιτροποίηση: 38 εκατ. ευρώ (υπόλοιπο ενδέχεται να μεταφερθεί στην επόμενη περίοδο)
• Μέτρο 11 – Βιολογική Γεωργία: 49 εκατ. ευρώ
• Μέτρο 14 – Εκσυγχρονισμός χοιροστασίων: 5,62 εκατ. ευρώ (οι υπόλοιπες πληρωμές πιθανόν να μεταφερθούν)
• Μέτρο 16 – Συνεργασία: 22,4 εκατ. ευρώ
• Μέτρο 19 – Leader: 70 εκατ. ευρώ
• Μέτρο 23 – Έκτακτες αποζημιώσεις: 142,8 εκατ. ευρώ
Αν το σύνολο αυτών των πληρωμών δεν ολοκληρωθεί εγκαίρως, η Ελλάδα κινδυνεύει να επιστρέψει στην ΕΕ εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ που προορίζονταν για στήριξη της υπαίθρου.
ΑΓΡΟΤΕΣ ΝΕΑ -Τι περιλαμβάνουν τα 590 εκατ. ευρώ
Στο πακέτο των εκκρεμοτήτων περιλαμβάνονται κομβικά μέτρα που αφορούν την αγροτική παραγωγή και τις επενδύσεις:
• Τα Σχέδια Βελτίωσης, που αφορούν επενδύσεις σε υποδομές και εκσυγχρονισμό γεωργικών εκμεταλλεύσεων
• Τα προγράμματα Βιολογικής Γεωργίας και Κτηνοτροφίας, κρίσιμα για την πράσινη μετάβαση και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα
• Η Απονιτροποίηση, που συμβάλλει στη μείωση της ρύπανσης των υδάτων
• Το Agro 2, που στηρίζει τα συστήματα ποιότητας και τους βαμβακοπαραγωγούς
• Η καλή μεταχείριση ζώων και οι επενδύσεις σε αντιχαλαζικά για την προστασία της παραγωγής
• Το Μέτρο 23 για αποζημιώσεις σε φυσικές καταστροφές
Η μη ολοκλήρωση αυτών των δράσεων θα στερήσει πολύτιμα εργαλεία από τους παραγωγούς και θα αφήσει ανεκμετάλλευτο ένα σημαντικό κομμάτι ευρωπαϊκών πόρων.
Τρία χρόνια ΚΑΠ – μόνο η εξισωτική έχει πληρωθεί
Η εικόνα της τρέχουσας ΚΑΠ 2023–2027 είναι απογοητευτική. Τρία χρόνια μετά την έναρξή της, οι αγρότες έχουν λάβει χρήματα μόνο από την εξισωτική αποζημίωση, με τα υπόλοιπα προγράμματα να παραμένουν ουσιαστικά ανενεργά. Μέχρι το τέλος του 2025 αναμένονται πληρωμές για τους Νέους Αγρότες, τις Σπάνιες Φυλές, το Κομφούζιο και τα Βιολογικά, ενώ η προκαταβολή των αγροπεριβαλλοντικών ενισχύσεων για το 2025, που κανονικά θα έπρεπε να καταβληθεί μέχρι τις 30 Νοεμβρίου, είναι πλέον αμφίβολη.
Η πορεία των μέτρων της νέας περιόδου
• Νέοι Αγρότες: Από τα 410 εκατ. ευρώ που είχαν δεσμευθεί, οι αιτήσεις έφτασαν τα 241,2 εκατ. ευρώ. Αναμένονται τα αποτελέσματα και η πρώτη δόση (70%).
• Ομάδες και Οργανώσεις Παραγωγών: 247 προτάσεις με αιτούμενη δαπάνη 52,3 εκατ. ευρώ. Θα καλυφθούν όλες οι αιτήσεις.
• Συνεργασία: 790 αιτήσεις, ύψους 354,8 εκατ. ευρώ, για προϋπολογισμό μόλις 70 εκατ. ευρώ.
• Κομφούζιο: 12.129 δικαιούχοι, 289.960 στρέμματα, συνολική δαπάνη 121,1 εκατ. ευρώ.
• Σπάνιες Φυλές: 1.105 κτηνοτρόφοι, 38.198,60 ΜΖΚ, συνολική δαπάνη 95,4 εκατ. ευρώ.
• Έργα ταμίευσης & αρδευτικά δίκτυα: Προϋπολογισμός 169 εκατ. ευρώ, με προοπτική υπερδέσμευσης έως 500 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
• Βελτίωση πρόσβασης σε γη & εκμεταλλεύσεις: 1.039 αιτήσεις, συνολικός αιτούμενος προϋπολογισμός 575 εκατ. ευρώ.
• Βιολογική Γεωργία – Κτηνοτροφία – Μελισσοκομία: Απόφαση ένταξης έχει εκδοθεί μόνο για τη φυτική παραγωγή (385,4 εκατ. ευρώ).
• Μεταποίηση Αγροτικών Προϊόντων: 546 αιτήσεις, συνολικού προϋπολογισμού 872,2 εκατ. ευρώ.
• Θερμοκήπια: Πρόσκληση ύψους 150 εκατ. ευρώ, με καταληκτική ημερομηνία 11 Νοεμβρίου 2025.
Ο συνολικός προϋπολογισμός του νέου ΠΑΑ ανέρχεται σε 4,4 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 3,63 δισ. ευρώ αποτελούν ενωσιακή χρηματοδότηση. Παρά ταύτα, η απορρόφηση παραμένει χαμηλή, με σοβαρές επιπτώσεις τόσο για τους αγρότες όσο και για την αγροτική οικονομία.
Το διακύβευμα: απώλεια ευρωπαϊκών πόρων και υπονόμευση της ανάπτυξης
Η αποτυχία απορρόφησης των κονδυλίων δεν είναι απλώς λογιστικό πρόβλημα. Πρόκειται για μια εν δυνάμει αναπτυξιακή καταστροφή. Αν τα 590 εκατ. ευρώ επιστραφούν στην ΕΕ, η Ελλάδα θα χάσει όχι μόνο πολύτιμες επενδύσεις αλλά και τη δυνατότητα να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα του πρωτογενούς τομέα, να προστατεύσει το περιβάλλον και να διασφαλίσει την επιβίωση των μικρομεσαίων εκμεταλλεύσεων.
Οι αγρότες ζητούν ξεκάθαρο χρονοδιάγραμμα και ταχύτερες διαδικασίες πληρωμών. Όπως σημειώνει στέλεχος της διοίκησης στον Οργανισμό Πληρωμών και Ελέγχου, «το στοίχημα είναι διπλό: να ολοκληρωθούν οι πληρωμές του παλιού ΠΑΑ χωρίς απώλειες και ταυτόχρονα να ενεργοποιηθεί ουσιαστικά η νέα ΚΑΠ, η οποία σήμερα παραμένει σε λήθαργο».
Το μέλλον του αγροτικού τομέα κρίνεται στο επόμενο εξάμηνο
Με τα χρονικά περιθώρια να στενεύουν, οι επόμενοι μήνες θα είναι καθοριστικοί. Η Ελλάδα καλείται να αποδείξει ότι μπορεί να απορροφήσει αποτελεσματικά τους διαθέσιμους ευρωπαϊκούς πόρους και να τους μετατρέψει σε αναπτυξιακά εργαλεία. Η επιτυχία ή η αποτυχία αυτού του εγχειρήματος θα καθορίσει όχι μόνο το εισόδημα των παραγωγών αλλά και το ίδιο το μέλλον της ελληνικής γεωργίας.
Η επίτευξη των στόχων πληρωμών απαιτεί πολιτική βούληση, τεχνική ετοιμότητα και στενή συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και τα προγράμματα της νέας ΚΑΠ μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά, αρκεί να υπάρξει συντονισμός και ταχύτητα.
Αν κάτι είναι βέβαιο, είναι ότι η χρονιά που διανύουμε θα αποτελέσει ορόσημο. Ή θα σημάνει την αρχή ενός νέου κύκλου ανάπτυξης για τον πρωτογενή τομέα ή θα καταγραφεί ως η χρονιά που χάθηκαν 590 εκατ. ευρώ και μαζί τους μια τεράστια αναπτυξιακή ευκαιρία για την ελληνική ύπαιθρο.
