Εγκύκλιος του Μητροπολίτου επί τη φρικτή και αγία Μεγάλη Παρασκευή
“Σταυρωθήτω έκραζον, οι των σων χαρισμάτων αεί εντρυφώντες,
και κακούργον αντ’ ευεργέτου ητούντο λαβείν, οι των δικαίων φονευταί εσιώπας δε Χριστέ, φέρων αυτών την προπέτειαν,
παθείν θέλων και σώσαι ημάς ως φιλάνθρωπος”(1).
Με τα πύλινα μάτια μας, και πάλι σήμερα, αδελφοί μου, μέσα στη λατρεία της Εκκλησίας μας βλέπουμε το μυστήριο της εσταυρωμένης αγάπης χωρίς «είδος και κάλλος»(2) κατά την έκφραση του Προφήτη Ησαία.
Ο Υιός και Λόγος του Πατρός, ο Υιός της Παρθένου, όπως μελωδούν οι ιεροί υμνογράφοι της Εκκλησίας μας, «ώσπερ πελεκάν» «τετρωμένος την πλευράν» Αυτού, επιτελεί το απόρρητο μυστήριο της σωτηρίας του ανθρώπου.
Ο Δεσπότης της κτίσεως(3) «ως ανείδεος νεκρός»(4), «κατάστικτος τοις μώλωψι και πανσθενουργός»(5), επιστάζει ζωτικούς κρουνούς αθανασίας, αφθαρσίας και ζωής στους νεκρούς από την αμαρτία ανθρώπους.
Μπροστά σ’ αυτό το μυστήριο της κενώσεως και της αφάτου συγκαταβάσεως «των αγγέλων ο δήμος καταπλήττεται», οι δαίμονες τρέμουν και ο άδης στενάζει και οδύρεται.
Κερδισμένοι, όμως, οι άνθρωποι. Δέχονται αυτές τις ενέργειες της καινής αγάπης, άγνωστης μέχρι τότε και ασυμβίβαστης με τα μέτρα της ανθρώπινης λογικής, που ανοίγει τους κρουνούς της αφέσεως από τον ουράνιο Πατέρα μ’ εκείνο το πανίσχυρο και απέραντο «άφες αυτοίς ου γαρ οίδασι τι ποιούσι»(6).
Έτσι, ο δρόμος για τη σωτηρία είναι πλέον ανοικτός. Ο θάνατος γίνεται ύπνος για τους δικαίους. Ο Παράδεισος, η ποθεινή πατρίδα, καθίσταται τώρα βατή για τον κάθε άνθρωπο. Ο άδης, πλέον, δεν είναι υποχρεωτικός τόπος εξορίας. Μας το σαλπίζει ο Ληστής με το φοβερό: «Μνήσθητί μου, Κύριε»(7). Μας το δείχνουν «οι τελώναι και αι πόρναι»(8) που με την μετάνοιά τους κατέκτησαν τον Ουρανό. Μας το βεβαίωσε η εσταυρωμένη αγάπη: «Σήμερον μετ’ εμού έση εν τω παραδείσω»(9).
Αυτή την τόσο συγκινητική ημέρα, την αγία και φοβερά, που «πάσα η κτίσις ηλλιούτο φόβω, θεωρούσα… εν σταυρώ κρεμάμενον»(10) τον Κτίστη και Θεό, θα ήθελα να καταθέσω στην αγάπη σας λόγους δανεισμένους από τα ιερά κείμενα της Εκκλησίας μας για το μυστήριο αυτό της μακροθυμίας του Χριστού.
Μας συγκινεί το βλέμμα του Χριστού.
Μας μαγνητίζει η μορφή Του.
Μας προβληματίζουν οι λόγοι Του.
Μα περισσότερο, μας συγκλονίζει η σιωπή Του.
Καί πρώτον. Σιωπά ο Χριστός. Σιωπούν τα χείλη, που μαγνήτιζαν τα πλήθη, που διέταζαν τα κύματα να κωπάσουν, που θεράπευαν τους παραλύτους, που έδιναν το φως στους τυφλούς, που ανέσταιναν τους νεκρούς, όπως τον τετραήμερο Λάζαρο στη Βηθανία.
Σιωπά ο Χριστός, όπως μας παρουσιάζουν τα κείμενα των Ιερών Ευαγγελιστών, μπροστά στον Άννα και στον Καιάφα και στο συνέδριο όλο («Ο δε εσιώπα και ουδέν απεκρίνατο»)(11). Δεν αντιδρά μπροστά στον Πιλάτο, που Τού λέγει: «ουκ ακούεις πόσα σου καταμαρτυρούσι;»(12). «Άφωνος ουκ ανοίγει το στόμα αυτού»(13) κατά τον Προφήτη Ησαία στις βαρύτατες κατηγορίες που Τού εκτοξεύουν: «και ουκ απεκρίθη … προς ουδέ εν ρήμα, ώστε θαυμάζειν τον ηγεμόνα λίαν»(14), μας σημειώνει ο Ιερός Ευαγγελιστής Ματθαίος.
Σιωπά ο Μονογενής Υιός του Θεού «ο πάλαι τω Μωσεί συλλαλήσας επί του όρους Σινά διά συμβόλων εγώ ειμί λέγων ο Ων»(15). Σιωπά στους εμπαιγμούς και τα ραπίσματα και τα κολαφίσματα.
Σιωπά στις ύβρεις και τους γέλωτες. Σιωπά στις ώρες του φοβερού φραγγελώματος από τους αγροίκους στρατιώτες.
Σιωπά, ο «περιβάλλων τον ουρανόν εν νεφέλαις», όταν γυμνώνεται, για να Τον ντύσουν με την πορφυράν χλαίναν του εμπαιγμού.
Σιωπά, όταν Τού φορούν τον ακάνθινο στέφανο και Τού προσφέρουν κάλαμον «επί την δεξιάν αυτού».
Σιωπά, όταν Τον εμφανίζουν μπροστά στο μαινόμενο πλήθος των παρανόμων που ασταμάτητα φωνάζει «άρον, άρον, σταύρωσον αυτόν»(16).
Σιωπά ο Λόγος του Θεού στο ύψος του Σταυρού και μόνον επτά φορές άνοιξε τα άχραντα χείλη Του για να εκφωνήσει τους περίφημους λόγους Του, που με ευλάβεια, ως πολύτιμη παρακαταθήκη, φυλάσσει μέχρι σήμερα η Εκκλησία και οι οποίοι περικλείουν ωκεανούς θεολογίας.
Δεν αντιδρά ο Χριστός στις ύβρεις και «τας δυσεβείς βλασφημίας»(17). Δεν αποκρίνεται στους εμπαιγμούς των γραμματέων, των πρεσβυτέρων και των φαρισαίων, όταν «κινούντες τας κεφαλάς αυτών» έλεγαν «ο καταλύων τον ναόν και εν τρισίν ημέραις οικοδομών, σώσον σευατόν ει Υιός ει του Θεού, κατάβηθι από του σταυρού»(18).
Δεύτερον. Γιατί, όμως, σιωπά; Δεν μπορούσε να απαντήσει Αυτός, που σαγήνευε τα πλήθη και τα οποία παραδέχονταν ότι «ουδέποτε ούτως ελάλησεν άνθρωπος, ως ούτος ο άνθρωπος»;(19)
Δεν μπορούσε, άραγε, να αποστομώσει τους αντιπάλους Του, όπως τότε που προσπάθησαν να Τον παγιδεύσουν «εν λόγω»(20), δίνοντάς τους απάντηση καταλυτική;
Πως τώρα ο Λόγος του Θεού, η Σοφία του Θεού, το Φως του κόσμου, πως η μοναδική Αλήθεια δεν έχει λόγο τις στιγμές αυτές;
Φαίνεται, με τα μέτρα της δικής μας λογικής, ότι είναι ο ηττημένος της μεγάλης μάχης. Διαλέγει, όμως, ο Χριστός έναν άλλο τρόπο, παράδοξο και ασυνήθη, για να απαντήσει στους σταυρωτές Του. Ένας άοπλος καθιστά «πάνοπλους» τους δικούς Του. Ένας αδύναμος συγκλονίζει τα σύμπαντα. Ένας σταυρωμένος κλέβει τον ληστή και τον καθιστά πρώτο πολίτη του Παραδείσου.
Δεν δίνει αποστομωτικές απαντήσεις. Δεν υπεραμύνεται του εαυτού Του. Δεν κατεβαίνει από το ύψος του Σταυρού Του απαντώντας στον πειρασμό του διαβόλου και των σταυρωτών Του («άλλους έσωσεν, εαυτόν ου δύναται σώσαι»)(21).
Γιατί δεν μπόρεσαν μέχρι τότε να καταλάβουν, να εννοήσουν, όπως και σήμερα πολλοί, το εκούσιον της θυσίας Του, και πως δεν έσωσε άλλους, αλλά ΟΛΟΥΣ!(22)
Τρίτον. Μυστήριο η σιωπή του Χριστού. Μυστήριο, που ανήκει στην αιωνιότητα. Καί κάθε μυστήριο γίνεται παραδεκτό με τη σιωπή. Περιβάλλεται με δέος και εξυμνείται με τη γλώσσα του μέλλοντος αιώνος, δηλαδή, τη γλώσσα της σιωπής.
Σημείο μακροθυμίας και ταπεινώσεως. Μίλησε μέχρι τώρα. Δίδαξε, θαυματούργησε, έθρεψε, ιάτρευσε τα πλήθη. Δεν έχει νόημα να απαντήσει, γιατί και τώρα δεν θα πιστεύσουν στα λόγια Του. Άλλωστε, δεν έχουν τη διάθεση να βρούν την αλήθεια. «Εάν υμίν είπω, ου μη πιστεύσητε, εάν δε και ερωτήσω, ου μη αποκριθήτέ μοι η απολύσητε»(23) ήταν η απάντηση στους σταυρωτές Του.
Μυστήριο η σιωπή του Χριστού. Έκφραση ελέγχου στις πωρωμένες από την αμαρτία καρδιές των ανθρώπων. Τα χείλη μπορεί να μην κινούνται, η γλώσσα να μην λαλεί και τα μάτια να έσβησαν από τον πόνο, αλλά το βλέμμα του Χριστού:
συγκλονίζει τον Πέτρο, αναστατώνει την ψυχή του προδότου, προκαλεί το φόβο και τον κλονισμό της κτίσεως. «Καί γης τα θεμέλια συνεταράττετο τα πάντα συνέπασχον τω τα πάντα κτίσαντι»(24).
Η σιωπή Του, ακόμη, επικοινωνία με τον Πατέρα. Προσευχή για τους διώκτες, τους μαθητές, τον προδότη μαθητή, τους φίλους. Προσευχή για τον περιούσιο λαό Του, για την προφητοκτόνο Ιερουσαλήμ.
Διδασκαλία, υποτύπωση, διαθήκη για προσευχή και κοινωνία με τον Ουρανό, πάντοτε, ιδιαιτέρως τις ώρες της δοκιμασίας και του πειρασμού.
Μήνυμα, ακόμα, σιωπής. Μήνυμα ότι «ουχ ούτω δε έσται εν υμίν»(25). Δεν ισχύει για σας η λογική του κόσμου, οι απαντήσεις και οι δικαιολογίες. Μη σας κερδίσει ο κόσμος της ματαιότητος και της απάτης. Μη σας επηρεάζει το ρηχό πνεύμα και η νοοτροπία του. Ο κόσμος των Χριστιανών είναι διαφορετικός έχουμε άλλο φαγητό, άλλα ρούχα, άλλη απόλαυση, άλλη κοινωνία και άλλο φρόνημα(26).
Αδελφοί μου αγαπητοί,
Τι θα προσφέρουμε σήμερα στον Χριστό, τον Σωτήρα και Λυτρωτή μας;
Θα Τού προσφέρουμε αρώματα και άνθη; Μα αυτά είναι δικά Του.
Θα Τού προσφέρουμε την λατρεία μας και την ευγνωμοσύνη μας; Μα έχει περιορισθεί η επικοινωνία στα χείλη και όχι στην καρδιά μας και που πολλές φορές φθάνει και στην άρνηση, αφού στις μέρες μας έγινε της μόδας η αθεία.
Το καλύτερο, αδελφοί μου, δώρο στον Χριστό θα είναι:
η καρδιά μας για να γίνει θρόνος Του,
η ύπαρξή μας για να γίνει ο τόπος της Βασιλείας Του, και
η μετάνοιά μας εκείνη που θα ανοίξει την πύλη του Παραδείσου και της αιωνίου ζωής, όπως ακριβώς ο Ληστής με την ομολογία του, δηλαδή:
«Μνήσθητί μου, Κύριε, όταν έλθης εν τη Βασιλεία Σου».
Αμήν.
(1) Αντίφωνον η’, Όρθρος Μεγ Παρασκευής.
(2) Ησ. 53,2.
(3) Εσπέριον Μεγάλης Παρασκευής.
(4) Εγκώμια Μεγάλης Παρασκευής.
(5) Κανών Επιταφίου Θρήνου.
(6) Λουκ. 23,34.
(7) Λουκ. 23,42.
(8) Ματθ. 21,31.
(9) Λουκ. 23,43.
(10) Μεγ. Παρασκευή, Κεκραγάρια Εσπερινού Μεγάλου Σαββάτου.
(11) Μαρκ. 14,61.
(12) Ματθ. 27,13.
(13) Ησ. 53,7.
(14) Ματθ. 27,14.
(15) Τροπάριον εορτής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
(16) Ιω. 19,15.
(17) Αίνοι Μεγάλης Παρασκευής.
(18) Ματθ. 27,39-40.
(19) Ιω. 7,46.
(20) Ματθ. 22,15.
(21) Ματθ. 27,42.
(22) Περιοδ. Δράσις, Απρίλιος 2006, σελ. 136.
(23) Λουκ. 22,68.
(24) Εσπερινός Μεγάλης Παρασκευής.
(25) Μαρκ. 10,43.
(26) «Χριστανών γαρ κόσμος έτερός εστι, και άλλη τράπεζα και άλλα ενδύματα και άλλη απόλαυσις και άλλη κοινωνία και άλλο φρόνημα». Αγίου Μακαρίου Αιγυπτίου, Ομιλίαι πνευματικαί, Ομιλία Ε᾿.
