Πως εορτάζουμε τα Χριστούγεννα; Χριστούγεννα! Έφθασαν και πάλι. Το εορταστικό μήνυμά των εξαγγέλλει ο αγγελικός ύμνος «δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία». Εις όλους τους χριστιανικούς λαούς τα Χριστούγεννα αναμένονται ως ένα εξαίρετον εορταστικόν γεγονός.
Του Μακαριστού Μητροπολίτου πρώην Πατρών Νικοδήμου
«ότε δε ήλθε το πλήρωμα του χρόνου εξαπέστειλεν ο Θεός τον υιόν αυτού» (Γαλ. δ΄4).
Χριστούγεννα! Έφθασαν και πάλι. Το εορταστικό μήνυμά των εξαγγέλλει ο αγγελικός ύμνος «δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία». Η προσδοκία των αιώνων δια την έλευσιν Σωτήρος και λυτρωτού εγένετο ήδη πραγματικότης, αφ΄ ότου «ήλθε το πλήρωμα του χρόνου (και) εξαπέστειλεν ο Θεός τον υιόν αυτού» εις τον κόσμον, δια να σώσει τον κόσμον. Ό,τι «πολλοί προφήται και δίκαιοι επεθύμησαν ιδείν ά βλέπετε, και ουκ είδον» (Ματθ. ιγ΄ 17), τούτο προ είκοσι αιώνων επραγματοποιήθη και έγινεν αιτίαν χαράς δι΄ όλον τον κόσμον. Διότι, «επεσκέψατο και εποίησε λύτρωσιν τώ λαώ αυτού» (Λουκ. ιγ΄ 68), και διότι, δια της γεννήσεως του Κυρίου «Επεφάνη γάρ η χάρις του Θεού η σωτήριος πάσιν ανθρώποις» (Τίμ. β΄ 11). Εάν όμως η προ Χριστού ανθρωπότης ανέμενε με προσδοκίαν πολλήν την έλευσιν του Λυτρωτού και Σωτήρος, ημείς οι χριστιανοί άραγε πως υποδεχόμεθα και εορτάζουμε τα Χριστούγεννα; Ιδού θέμα άξιον της προσοχής μας σήμερον.
Εις όλους τους χριστιανικούς λαούς τα Χριστούγεννα αναμένονται ως ένα εξαίρετον εορταστικόν γεγονός. Εν τούτοις, αν ανατάμη κανείς αυτήν την προσδοκίαν και θελήσει να την αναλύσει, δεν θα εύρει πολλά στοιχεία μαρτυρούντα όντως χριστιανικήν προσδοκίαν και κατανόησιν, ότι «ήλθε το πλήρωμα του χρόνου (και) εξαπέστειλεν ο Θεός τον υιόν αυτού» εις ημάς. Πολλοί, περιμένοντες τα Χριστούγεννα, σκέπτονται μόνον την εξαίρετον κίνησιν των ημερών αυτών. Σκέπτονται ίσως ότι παρατηρείται περισσοτέρα εμπορική κίνησις και περισσότερα έσοδα, αλλά και έξοδα, εις τας επιχειρήσεις. Άλλοι σκέπτονται τα βάρη τα οποία ένας οικογενειάρχης έχει να αντιμετωπίσει κατ΄ αυτάς τας ημέρας. Και κυκλοφορεί η σκέψις περισσότερον εις την εορταστικήν τράπεζαν με τα περισσότερα εδέσματα, η εις τα φορέματα και τα δώρα και τας συναφείς φροντίδας, λόγο των εορτών.
Όλα όμως αυτά είναι καθαρώς εξωτερικά πράγματα. Δεν διαφέρουν πολύ από την αντίληψιν των παιδιών, τα οποία αισθάνονται τα Χριστούγεννα με τον στολισμόν του δέντρου, την διακόσμησιν της φάτνης, και τα εόρτια δώρα των. Αλλ΄ οι βλέποντες τα Χριστούγεννα μόνον από της απόψεως αυτής ομοιάζουν προς εκείνους, οι οποίοι εζήτουν επιμόνως κάποτε τον Κύριον, αλλ΄ ο Κύριος διέκρινεν ότι αυτή η αναζήτησις δεν είχε βαθυτέραν αιτίαν, και είπε προς αυτούς «ζητείτέ με, ουχ ότι είδετε σημεία, αλλ’ ότι εφάγετε εκ των άρτων και εχορτάσθητε.» (Ιω. ς΄ 26). Με αναζητείτε, λέγει, διότι προηγουμένως ετέλεσα το θαύμα του χορτασμού των πεντακισχιλίων, και υπολογίζετε ότι έχετε συμφέρον να είμαι πλησίον σας. Κάτι παρόμοιον θα έλεγε και εις όσους αντιλαμβάνονται τα Χριστούγεννα σκεπτόμενοι μόνον την εξωτερικήν ατμόσφαιραν και την κίνησιν των εορτών, χωρίς καθόλου να εγγίζει την ψυχήν των το γεγονός της ελεύσεως εις τον κόσμον του Σωτήρος. Αυτή η αντίληψις είναι καθαρώς υλικής φύσεως και ουχί η πρέπουσα αντίληψις των Χριστουγέννων.
Βεβαίως υπάρχουν και οι θρησκεύοντες άνθρωποι, οι οποίοι δεν παραλείπουν να προσθέσουν και ορισμένας θρησκευτικάς εκδηλώσεις. Προσέρχονται εις την εκκλησίαν, ίσως και μερικάς ημέρας θα ενήστευσαν, και θα κοινωνήσουν, κατά το έθιμον, και θα θεωρήσουν ότι, ιδού, εξεπληρώθει το χριστιανικόν εορταστικόν χρέος, εφ΄ όσον εξετέλεσαν τους παραδεδομένους θρησκευτικούς τύπους. Παρά ταύτα, αν μείνει ως εδώ η συμμετοχή μας εις τα Χριστούγεννα, δεν είναι εκείνη, η οποία πρέπει και επιβάλλεται εις ένα χριστιανόν. Εάν τυπικώς και μόνον, και εκ συνηθείας, εκκλησιασθώμεν και νηστεύσωμεν και κοινωνήσωμεν, μόνον και μόνον διότι αυτά παρελάβομεν ως παράδοσιν και έθιμον, δεν είναι αυτή η οφειλομένη συμμετοχή εις τον εορτασμόν των Χριστουγέννων. Διότι δεν αποδεικνύει συναίσθησιν και έκδηλον ευγνωμοσύνην σκιρτώσης καρδίας, ότι «ήλθε το πλήρωμα του χρόνου (και) εξαπέστειλεν ο Θεός τον υιόν αυτού» χάριν ημών.
Μία ευσεβής ψυχή, ο άγιος Ιερώνυμος, ηθέλησε κάποτε να συνδυάσει τον εορτασμόν των Χριστουγέννων με μίαν επίσκεψιν εις την Βηθλεέμ, δια να διέλθει την νύκτα των Χριστουγέννων μέσα εις το σπήλαιον, όπου εγεννήθη ο Χριστός. Προσηύχετο καθ’ όλην την νύκτα. Και ενώ ευρίσκετο εις μεταρδίωσιν η ψυχή του, του εφάνη σαν να ήκουσε μίαν φωνήν να του λέγει: «Ιερώνυμε, ποίον δώρον θα μου προσφέρεις εις την εορτήν της γεννήσεώς μου;» Αντελήφθη ότι του ομίλει το θείον Βρέφος, το γεννηθέν εις το σπήλαιον την Βηθλεέμ και απήντησε: «Κύριε, γνωρίζεις ότι δεν εκράτησα τίποτε δια τον εαυτόν μου, όλα τα έθεσα εις την υπηρεσίαν του Ευαγγελίου Σου, δεν έχω άλλο δώρον, και αυτή η ψυχή μου σου ανήκει». Αλλά και πάλιν ηκούσθη η φωνή η λέγουσα: «Ιερώνυμε, έχεις κάτι δικό σου. Δός μου τας αμαρτίας σου, αυτό το φώρον σου ζητώ». Εξεπλάγη ο Ιερώνυμος δια την απροσδόκητον αυτήν κλήσιν του θείου Βρέφους, και με έκπληξιν αναφωνεί: «τας αμαρτίας μου ζητείς Σύ ο Άγιος των αγίων;». Και επηκολούθησεν η τελική απάντησις: «Θέλω τας αμαρτίας σου, δια να τας συγχωρήσω». Τότε η συγκίνησις εκορυφώθη και ο Ιερώνυμος πλήρης κατανύξεως διήλθε το υπόλοιπον της νυκτός εκείνης των Χριστουγέννων.
Αγαπητοί, αν και ημείς υπεδέχθημεν τα Χριστούγεννα με την διάθεσιν να αποβάλωμεν τας αμαρτίας μας, ας λάβωμεν την απόφασιν να τας θέσωμεν προ του λίκνου του θείου Βρέφους, δια να μας απαλλάξει από αυτάς. Ειδικώτερον δε κάθε χριστιανική ψυχή οφείλει να δεχθεί τα Χριστούγεννα με μίαν διάθεσιν λυτρώσεως από ό,τι την καταπιέζει πνευματικώς. Αν υπάρχει κλονισμός πίστεως, αν συνέχεται η ψυχή από αμφιβολίας και επιφυλάξεις, πρέπει να δεχθεί το μήνυμα των Χριστουγέννων με την πεποίθησιν ότι εγεννήθη ο Λυτρωτής του κόσμου, ο Υιός του Θεού του ζώντος. Εάν άλλος έχει ηθικούς κλονισμούς και τα βήματά του φέρονται εκεί όπου μόνον η αμαρτία τα οδηγεί, οφείλει, με την εορτήν των Χριστουγέννων, να στραφεί προς τον Χριστόν και τας εντολάς Του. Γενικότερα δε, αν κανείς αισθάνεται κάτι συγκεκριμένον να τον πιέζει και να τον απασχολεί ως δισταγμός, η ως κλονισμός, η ως αδυναμία και ηθική έλλειψις, εφ΄ όσον θα το υπερνικήσει, πρέπει να γνωρίζει ότι αξίως θα εορτάσει τα Χριστούγεννα. Και θα αισθάνεται την λύτρωσιν και την απαλλαγήν από της αμαρτίας, και θα τον διακατέχει εκείνο, το οποίον επόθει ο Δαυίδ, όταν, απευθυνόμενος εις τον Θεόν, έλεγεν: «απόδος μοι την αγαλλίασιν του σωτηρίου Σου» (Ψαλμ. ν΄ 14). Αυτήν την αγαλλίασιν, αυτήν την σωτηρίαν επιτυγχάνομεν, όταν με χριστιανικόν παλμόν δεχώμεθα το μήνυμα , ότι ήλθεν εις την γην ο Σωτήρ και Λυτρωτής του κόσμου. Αυτόν τον εορταστικόν παλμόν είθε όλοι να τον αισθανθώμεν, δια να είναι η χάρις του Γεννηθέντος Λυτρωτού πάντοτε μετά πάντων ημών.
Εόρτια Μηνύματα – Κηρύγματα επί ταις εορταίς, Αρχιμανδρίτου Νικοδήμου Βαλληνδρά, Αθήνα 1964
Επιμέλεια Χρήστος Κονταξής Ιεροσπουδαστής
