Επιμέλεια: ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ: “Οι άνθρωποι στις μέρες μας, μένουμε αμετανόητα σταθεροί στα πάθη και στις κακίες μας. Και τούτος ο ισχυρισμός καθόλου αυθαίρετος δεν είναι. Ήταν αρκετό ένα κύμα αποκαλύψεων από πρόσωπα πού δέχθηκαν κακοποίηση ψυχική και σωματική, για να καταδειχθεί η σκληρή όψη τής αμαρτίας”, αναφέρει μεταξύ άλλων στην Ποιμαντορική Εγκύκλιο επί τή ενάρξει της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής του 2021.
Αγαπητά μου παιδιά,
Μάς αξιώνει ο Θεός νά εισέλθουμε καί φέτος στήν Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Η πύλη τής μετανοίας στέκει ενώπιόν μας, έτοιμη νά ανοιχθεί σ όποιον επίμονα τήν χτυπήσει· σέ όποιον συνειδητοποιήσει τήν αμαρτωλότητά του· σέ όποιον αναζητήσει τή συγχώρεση· σέ όποιον στηρίζει τίς ελπίδες του στό Θεό.
Αλοίμονο όμως, λίγοι είναι εκείνοι πού θά επιθυμήσουν νά οδηγήσουν τά βήματά τους μπροστά σ αυτή τή θύρα· λίγοι είναι αυτοί πού θά παραδεχθούν τά φταιξίματά τους· λίγοι είναι αυτοί πού θά τολμήσουν νά αντικρίσουν κατάματα τήν ασχήμια τής ψυχής τους· λίγοι τελικά φοβούμαστε πώς θά είναι καί εκείνοι, πού θά πορευτούν τής μετανοίας τή στενή τήν οδό.
Κι είναι τραγική η διαπίστωση, ότι οι άνθρωποι στίς μέρες μας, μένουμε αμετανόητα σταθεροί στά πάθη καί στίς κακίες μας. Καί τούτος ο ισχυρισμός καθόλου αυθαίρετος δέν είναι. Ήταν αρκετό ένα κύμα αποκαλύψεων από πρόσωπα πού δέχθηκαν κακοποίηση ψυχική καί σωματική, γιά νά καταδειχθεί η σκληρή όψη τής αμαρτίας, πού δέν αισθάνεται τήν ανάγκη νά απολογηθεί, πού δέν επιζητά τήν άφεση, πού δέν ξέρει τί θά πεί έφταιξα, αλλά ακόμα καί όταν αποκαλύπτεται η ασχήμοσύνη της, εκείνη στέκει αγέρωχα αυτοδικαιωμένη.
Θά μπορούσε κάποιος νά φέρει αντίλογο καί νά αντιπεί πώς η αμαρτία πάντα υπήρχε καί πώς οι πράξεις τών ανθρώπων συχνά υποτάσσονταν σ αυτήν. Αλήθεια είναι τούτο. Μόνο πού στούς καιρούς μας, από πολλούς «σοφούς» εξαγγέλθηκε, πώς αμαρτία δέν υπάρχει, καί πώς ο άνθρωπος είναι ελεύθερος νά πράττει κατά τίς επιθυμίες του· καί πώς τίποτα δέν είναι κακό, αρκεί τό κάθε άτομο νά δείχνει σεβασμό στά άλλα. Καί παράλληλα δηλώθηκε, μέ κάθε επίσημο τρόπο, πώς ο ουρανός δέν κρύβει κανένα μυστήριο, πώς η μεταφυσική αναζήτηση τού ανθρώπου είναι χρόνος χαμένος, καί πώς τελικά Θεός δέν υπάρχει, παρότι ως ανεκτικοί μεταμοντέρνοι άνθρωποι, μπορούμε νά ανεχθούμε κι εκείνους τούς ανασφαλείς πού πιστεύουν, φθάνει νά μήν πολυανακατεύονται στά κοινά.
Τούτα τά δόγματα τών νεωτερικών χρόνων, κέρδισαν σταδιακά τούς ανθρώπους. Κι έτσι ο καθένας ζεί χωρίς νά κουράζει τόν εαυτό του μέ ηθικά διλήμματα, χωρίς νά αμφιβάλλει γιά τήν ποιότητα τών επιλογών του, χωρίς νά ενοχλείται από τήν συνείδησή του· γιατί πολύ απλά τό κάθετί είναι «καλό καί αγαθό», μόνο καί μόνο επειδή τό θέλω «εγώ». Τόσο απλά είναι τά πράγματα στήν εποχή μας.
Υπάρχει φυσικά εκείνο τό αγκαθάκι: «κάνε ό,τι θέλεις αρκεί νά σέβεσαι τόν άλλον». Αλλά καί τούτο τό εμπόδιο ευκολα ξεπερνιέται. «Εγώ δέν έκανα κάτι κακό» δηλώνει ο θύτης. «Υπάκουσα μόνο στήν επιθυμία μου. Κι αυτό πού ονομάζεται εσείς αυθαίρετα κακοποίηση είναι κατ ουσία ευεργεσία. Όχι μόνο δέν έβλαψα, αλλά ωφέλησα κι όλας. Δίδαξα τούς άλλους πώς οφείλουν κι αυτοί νά ακολουθήσουν τίς ορμές τής επιθυμίας τους μέ κάθε τρόπο καί μέ κάθε μέσο, γιατί μόνο έτσι θά μπορέσουν νά ολοκληρωθούν».
Παρόμοια λόγια έχουμε κατά καιρούς διαβάσει σέ κείμενα σύγχρονων διανοουμένων, έχουμε ακούσει σέ συνεντεύξεις προβεβλημένων προσώπων, δυστυχώς τά έχουμε συναντήσει ακόμα καί σέ συζητήσεις μέ γνωστούς καί φίλους. Ο πλατύς δρόμος τής κακίας καί τών παθών έχει εσχάτως φωταγωγηθεί από τούς ισχυρούς προβολείς τής διαφωτιστικής ρητορείας, πείθοντας όλο καί περισσότερους νά τόν ακολουθήσουν.
Απέναντι όμως σέ τούτη τήν κατεύθυνση ανοίγεται η οδός τών αρετών, η οποία φωτίζεται μέ τό κατανυκτικό κερί τής Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Όσοι ακολουθήσουν τήν πορεία αυτή, πού αλήθεια είναι πώς μοιάζει δύσκολη, θά κληθούν νά αναμετρηθούν μέ τήν αμαρτία καί τήν ενοχή τους, ώστε νά αξιωθούν τής μετανοίας καί τής συγχώρεσης.
Τί είναι όμως αμαρτία, καί τί ενοχή; Κι ο δρόμος τής μετανοίας πώς περπατιέται;
Η αμαρτία γιά τούς Πατέρες τής Εκκλησίας είναι μιά κατάσταση οντολογική. Είναι ένας βασανιστικός τρόπος νά υπάρχεις χωρίς προοπτική, χωρίς ελπίδα. Είναι μιά κίνηση πρός τό μηδέν καί τό τίποτα. Είναι οδύνη καί πόνος στή ψυχή καί στό σώμα.
Η αμαρτία είναι μιά καλοστημένη παγίδα. Υπόσχεται τά πάντα μά τίποτα δέ δίνει. Χρησιμοποιεί ως δόλωμα πρόσκαιρες ηδονές κι απολαύσεις γιά νά σέ πιάσει, κι όταν τούτο συμβεί σέ αιχμαλωτίζει. Δέσμιος γίνεσαι παθών πού σέ έργα σκληρά καί σέ πράξεις αισχύνης σέ οδηγούν. Καί εσύ ενεργείς χωρίς νά αισθάνεσαι, χωρίς νά καταλαβαίνεις, χωρίς νά επικοινωνείς. Κι άλλοτε σέ φέρνει σέ σκληροκαρδία πού αφανίζει κάθε ανθρώπινη ευαισθησία, κι άλλοτε σέ τυραννά μέ τύψεις καί θλίψεις πού σέ κάνουν νά μήν μπορείς νά ανεχθείς τόν ίδιο σου τόν εαυτό, μά καί κανέναν άλλον.
Η αμαρτία αφορά τόν κάθε άνθρωπο. Κι αυτό γιατί στόν κόσμο τόν πτωτικό η αμαρτία έχει καταστεί ο δικός μας τρόπος. Είναι η ψευδαίσθηση τής αυτάρκειας, πού ισχυρίζεται πώς καί μόνος μπορείς. «Κανέναν δέν χρειάζεσαι καί κανέναν δέν έχεις ανάγκη. Ούτε αδερφό μά ούτε καί φίλο, ούτε τή γή μά ούτε καί τόν ουρανό. Μά κυρίως τόν ουρανό δέν χρειάζεσαι, μιάς κι ο Θεός είναι ξένος καί εχθρός καί ανύπαρκτος. Είναι εμπόδιο πού πρέπει νά ξεπεράσεις. Είναι βαρίδι πού πρέπει νά πετάξεις. Είναι εχθρός πού πρέπει νά πολεμήσεις. Γιατί εσύ ο ίδιος είσαι θεός».
Αυτή είναι η εωσφορική απάτη πού βρίσκεται στόν πυρήνα τής αμαρτίας: η αυτοθέωση· τό νά θεωρήσεις τόν εαυτό σου ως θεό. Ένα θεό πού υποτάσσεσαι καί υπακούς· ένα θεό πού δοξάζεις καί λατρεύεις. Ένα ψεύτικο θεό πού στέκει ανάμεσα σέ πολλούς άλλους ψευτοθεούς, σέ πολλούς άλλους αυτοδικαιωμένους ανθρώπους, πού ο καθένας ξεχωριστά, μά καί όλοι μαζί οδηγούν τόν κόσμο πρός τό σκοτάδι καί τό μηδέν.
Ο Θεός δέν εγκατέλειψε τόν άνθρωπο σέ τούτη τήν πλάνη, δέν επέτρεψε τόν τελικό του χαμό. Ο Υιός καί Λόγος τού Θεού, τό δεύτερο πρόσωπο τής Αγίας Τριάδος γίνεται άνθρωπος αληθινός γιά νά συναντηθεί μέ τόν καθένα από εμάς, γιά νά γκρεμίσει τά ειδωλα τού εγωκεντρισμού μας καί νά μάς εισάγει σ έναν άλλο τρόπο ύπαρξης, στόν δικό του τόν τρόπο. Σέ εκείνον τόν τρόπο τής αγάπης. Τής αγάπης πού ξέρει νά θυσιάζει τό εγώ γιά τόν άλλον.
Καί η Σαρακοστή δέν είναι κάτι άλλο από μιά πορεία πρός τό Σταυρό τού Χριστού, πρός τήν έσχατη εκδήλωση τής αγάπης Του γιά τόν άνθρωπο, η οποία νικά τήν αμαρτία καί καταργεί τό θάνατο. Κι εμείς καλούμαστε νά μαθητεύσουμε σέ αυτόν τόν τρόπο, νά τόν οικειοποιηθούμε, νά τόν αποδεχθούμε ως δικό μας. Καί τό πρώτο βήμα πρός τήν κατεύθυνση αυτή είναι νά αναγνωρίσουμε τήν αμαρτία πού υπάρχει μέσα μας. Νά ελέγξουμε τόν εαυτό μας γιά νά βρούμε τήν αρρώστια του. Νά δούμε μέσα στήν ψυχή μας τά πάθη πού έχουν κατοικήσει. Κι είναι αλήθεια φρικτή τούτη η θέα κι απωθεί καί ζορίζει. Όμως δέν δύναται νά επιζήσει ο άνθρωπος πνευματικά αφήνοντας τήν κακία νά σκοτίζει τήν ύπαρξή του.
Όταν ο άνθρωπος συνειδητοποιήσει τήν αμαρτωλότητά του, όταν τά χείλη ψελλίσουν τό «εγώ φταίω», όταν η καρδιά συντριβεί από τό κακό πού διέπραξε, όταν η ψυχή αποδεχθεί τήν ενοχή της, τότε ξεκινά η δύσβατη πορεία πρός τή μετάνοια.
Πολλά είναι τά επικίνδυνα σημεία αυτής τής πορείας. Πρώτα απ όλα οι πονηροί λογισμοί πού προσπαθούν άλλοτε νά δικαιολογήσουν τίς πτώσεις, κι άλλοτε νά παρουσιάσουν τά αμαρτήματα ασήμαντα καί μικρά. Τότε ο ανθρωπος κάνει βήματα πρός τά πίσω, πρός τήν παλιά του ζωή. Κι άν ξεγελασθεί κι ακολουθήσει αυτή τήν πορεία, τότε εγκλωβίζεται σέ χειρότερα αδιέξοδα.
Είναι κι άλλες φορές πού ο βηματισμός πρός τήν μετάνοια διακόπτεται εξαιτίας τής θλίψης πού τά αμαρτήματα γενούν. «Πώς είναι δυνατό εγώ νά έπραξα τούτο τό λάθος;», συχνά οι μετανοούντες αναρωτιούνται. Κι ο νούς τρέχει συνεχώς πρός τό παρελθόν, βιώνοντας ξανά καί ξανά τά σφάλματα καί τίς πτώσεις, μ ένα τρόπο απέλπιδο καί αδιέξοδο. Τά ενοχικά αισθήματα τότε καταθλίβουν τή ψυχή καί δέν τής επιτρέπουν νά αποδεχθεί τήν γνήσια ενοχή της. Γιατί άλλο είναι οι τύψεις καί άλλο η ενοχή. Οι τύψεις είναι κατ ουσία μιά εγωιστική αντίδραση, πού σχετίζεται μέ τό γκρέμισμα τού αυτοειδώλου πού έχει ο άνθρωπος κατασκευάσει.
Η ενοχή από τήν άλλη είναι η κατάφαση στό δίκαιο, η αποδοχή τής πραγματικότητας, η αφύπνιση τής ευαισθησίας, η καλλιέργεια τού φιλοτίμου. Η ενοχή είναι τό «εγώ φταίω», πού δέ κρύβεται πίσω από δικαιολογίες κι από ευθύνες άλλων, αλλά αποδέχεται τίς επιπτώσεις τών πεπραγμένων, τό θυμό τών θυμάτων, τίς επικρίσεις τών πολλών, τίς αποφάσεις τών κριτών, τίς ποινές τών θεσμών.
Κι όταν ο ανθρωπος αναλάβει τήν ευθύνη τών έργων του, τότε είναι σέ θέση νά ανοιχτεί στήν μετάνοια. Καί μετάνοια σημαίνει τήν αλλαγή τού νοός, τήν καλή αλλοίωση τού βίου, τήν μεταμόρφωση τής ύπαρξης, τήν αυστηρότητα πρός τόν εαυτό, τήν επιείκια πρός τούς άλλους, τήν ευαισθησία πρός τούς παθόντες, τή συγχωρητικότητα πρός εκείνους πού σέ αδικούν. Η μετάνοια είναι μυστήριο πού συντελείται εντός τής ψυχής τού αμαρτωλού, όταν η Χάρις τού Θεού συναντά τόν ανθρώπινο πόθο γιά αλλαγή καί συγχώρεση. Κι όταν ο Θεός αναγνωρίσει τούτη τήν ανθρώπινη λαχτάρα, τίποτα δέν μπορεί νά εμποδίσει τή λύτρωση τού ανθρώπου, καμία κακία, καί κανένα φταίξιμο, καί καμία αμαρτία.
Τούτη η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, εντός τής οδύνης, πού κατέδειξε τήν σμικρότητά μας, ευχόμαστε νά γίνει γιά όλους περίοδος αυτοκριτικής, παραδοχής αμαρτιών, ανάληψης ευθυνών. Άς γίνει αφορμή νά προσέλθουμε στήν Εκκλησία, νά σκύψουμε κάτω από τό πετραχείλι τού πνευματικού, ομολογώντας τίς κακίες μας, δεχόμενοι τά επιτίμια μά καί τήν παρηγοριά τής αφέσεως τών αμαρτιών μας. Άς γίνει καιρός ταπείνωσης, ασκήσεως, προσευχής, νηστείας, φιλανθρωπίας γιά νά βιώσουμε τήν Ανάσταση τού Ιησού Χριστού προσωπικά, ως απελευθέρωση από τόν Άδη τής αμαρτίας, ως νίκη επί τού θανάτου τής κακίας πού εντός μας ενυπάρχει, ως κατάφαση πρός τήν αγαθότητα καί τήν αγάπη.
Εύδρομο τό στάδιο τής Αγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Καλό στάδιο Καλό πνευματικό αγώνα.
Μετά πατρικών ευχών
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΣΑΣ
+ ο Πειραιώς ΣΕΡΑΦΕΙΜ
