H ελευθερία του νου από τα πάθη (2ο μέρος)

του Καθηγουμένου Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, Γέροντα Εφραίμ

Ακρίβεια συνειδήσεως

Πρέπει δε να προσέχουμε τη συνείδηση μας. Όσον κάποιος μελετά τη συνείδησή του, τόσο κι αυτή γίνεται πιο ακριβής. Και τότε αρχίζει να του λέει ‘’εκεί δεν έκανες καλά’’, ‘’αυτό δεν το έκανες καλά”, και αρχίζει και βάζει αρχή μετανοίας κάθε μέρα. Τί λέει το Γεροντικό; Ποιoς είναι Μοναχός; Αυτός που κάθε μέρα βάζει αρχή μετανοίας. Γι’ αυτό και μερικοί που εξομολογούνται συχνά και έχουν αυτό το χάρισμα, ξέρετε πόσο τους βοηθά όταν προσέχουν; Πρέπει να προσέχουν όμως. Διότι πρέπει ο Μοναχός να είναι πολυόμματος.

Ακριβώς λέει εδώ ο Άγιος Μάξιμος ότι «βαδίζει  στην γνώση της Αγίας Τριάδος».

Τί κάνει ο νους όταν καθαριστεί;  Καταλαβαίνει, εν Πνεύματι Αγίω, πως επικοινωνούν τα τρία πρόσωπα. Και ακριβώς ο άνθρωπος του Θεού πρέπει να διάγει και να έχει τέτοια ενότητα με τους άλλους όπως η Αγία Τριάδα. Αλλά για να το κάνει αυτό καταρχήν πρέπει να φωτιστεί να καταλάβει πως κοινωνούν τα τρία πρόσωπα. Κατά έναν τρόπον απόρρητον και ανεκλάλητον. Έτσι ακριβώς κοινωνεί και ο άνθρωπος του Θεού με τους άλλους συνανθρώπους.

Αυτή η κοινωνία με τους άλλους έχει σχέση με την εκπλήρωση του διακονήματός μας.

Εκπλήρωση του διακονήματος

Σας ζήτησε ένα διακόνημα η Μονή. Να το φέρνετε εις πέρας, να το προσέχετε, ότι διακονείτε όχι σε ανθρώπους, διακονείτε τον Θεό. Πολλές φορές ένας αδελφός έχει ένα κουράγιο και κάνει το διακόνημά του. Αυτό δεν είναι δικό του, είναι της Χάριτος πάλι. Άλλος δεν έχει τόσην έφεση στη θεωρητική ζωή, αλλά έχει έφεση στην πρακτική ζωή. Ο κάθε άνθρωπος, το κάθε πρόσωπο, έχει μία ιδιαιτερότητα. Και δαπανάται και δίνεται και κοπιάζει. Όλα αυτά δεν είναι δικά του. Είναι του Θεού, είναι της Χάριτος. Γι’ αυτό που κάνει,   θα πάρει αυτό που θα πάρει και αυτός που είναι  στη θεωρητική ζωή, αρκεί να κάνει ό,τι μπορεί. Πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε. Και να μην κάνει τα δικά του και να μην έχει «ίδιον» (δικό του) πρόγραμμα, να μην έχει «ίδιον πιστεύω», να μην έχει «ίδιαν θέση». Μέσα στο κοινόβιο, αυτό κάνει ο κοινοβιάτης. Υποτάσσεται και με αφοσίωση, τηρεί την εντολή που του βάζει η Μονή. Και τότε αυτός αισθάνεται μιαν ειρήνη, αισθάνεται μιαν ησυχία, αισθάνεται μίαν ανάπαυση και ακόμα αισθάνεται ένα πλήρωμα μέσα του. Δεν του λείπει τίποτε. Και ας είναι «εν τω γίγνεσθαι» ακόμα. Παρ’ όλο που δεν είναι απαθής, δηλ. που δεν έφθασε στην απάθεια, αισθάνεται μέσα του αυτό το πλήρωμα που είναι ένα θαύμα. Δεν του λείπει τίποτα. Δεν θέλει τίποτε. Και συνεχώς θέλει να εντρυφά στην αγάπη του Θεού.

Γι’ αυτό πρέπει ο Μοναχός και τη διακονία του να εκπληρώνει και τα άλλα όλα να μην τα ξεχνά. Κι εκείνος, ο οποίος εκπληρώνει τη διακονία του, δε σημαίνει ότι ξεχνά τα άλλα καθήκοντά του, τα κάνει και αυτά. Και θέλει να αναπαύσει «εις τέλος», ολοκληρωτικά, όλους. Όχι μόνον τον Γέροντα να αναπαύσει, που αυτό είναι το πρώτο, αλλά και τον κάθε αδελφό. Να γίνει θυσία, να διακονήσει τον καθένα και αυτό να είναι η χαρμονή του, το αγαλλίαμά του. Εάν αυτό το δείτε μέσα σας, τότε να καταλάβετε ότι «ελάλησεν ο Θεός» μέσα σας και πραγματικά είστε κοινωνοί με τη Χάρι του Θεού. Και αρχίζει ο Θεός να σας φτιάχνει και να σας χτίζει.

Και αυτό το οποίον πρέπει να μάθετε οπωσδήποτε είναι να δίνετε αναφορά στο διακονητή. Διότι ο Γέροντας δεν είναι μαζί σας συνέχεια. Ούτε νοείται ότι «εγώ τέλειωσα και είναι αυτονόητο να φύγω». Θα το πω στο διακονητή. Θα κάνω μιαν υπόκλιση και θα πάω στο καλό. Έτσι ταπεινώνεται ο άνθρωπος. Έτσι αναφέρεται. Έτσι εξαρτάται. Πρέπει ο Μοναχός να έχει μόνιμη διάθεση εξαρτήσεως και αναφοράς. Δεν γίνεται αλλιώς. Δεν υπάρχει άλλη οδός, άλλος τρόπος να βρει αυτό που πρέπει να βρει και  δικαιούται να το βρει δηλ. την απάθεια. Όταν ο άνθρωπος ειρηνεύει και δεν επιτίθεται, δεν καταφρονεί το ανθρώπινο πρόσωπο, αναπαύει τον άλλον, τότε αισθάνεται μίαν ευφορία μέσα του και είναι έτοιμος στην προσευχή. Είναι έτοιμος στο να αφοσιωθεί στο Θεό. Είναι έτοιμος στο να αναπαύσει «εις τέλος» το Θεό και να γίνει ολοκαύτωμα. Γι’ αυτό το μέγιστο της μοναστικής επιτυχίας είναι να γίνει κανείς οσιομάρτυς. Να μαρτυρήσει και με το αίμα. Πώς μαρτυρούσαν οι άνθρωποι με το αίμα. Έδιναν όλον τον εαυτό τους.

Μοναχισμός, η «υπέρ φύσιν» ζωή

Επανέρχομαι και πάλι στο θέμα της υπακοής. Για να αποδείξουμε ότι λατρεύουμε το Θεό «εις τέλος» πρέπει να κάνουμε ακριβή υπακοή σε ό,τι μας λέει ο Γέροντας. Αυτό να το προσέξετε. Έρχεσαι εκεί στον Γέροντα και σου λέει κάτι. Σου λέει παιδί μου θα κάνεις αυτό, αυτό κι αυτό, τρία πράγματα. Αυτά πρέπει να τα τηρήσεις. Τρία-τέσσερα, αυτά που σου είπε, ό,τι σου είπε. Διότι διαφορετικά δεν αποδεικνύεις ότι αγαπάς το Θεό. Ακριβώς με αυτήν την εξάρτηση και την τήρηση της υπακοής, έρχεται η θεία ενέργεια μέσα σου και αρχίζει η «υπέρ φύσιν» ζωή. Διότι ο Μοναχισμός είναι μια «υπέρ φύσιν» ζωή. Δεν είναι «κατά φύσιν» ζωή.

Πώς θα ενεργήσει η Χάρις κατά υπερφυσικό τρόπο; Δια της τηρήσεως αυτών των πραγμάτων που μας έχουν δώσει οι Άγιοι Πατέρες. Δεν γίνεται διαφορετικά. Γι’ αυτό βλέπετε πόσο οι Πατέρες πολέμησαν την αυτοσυμβουλία, την ιδιορρυθμία. Αυτά οδηγούν σε ένα κακό αποτέλεσμα. Σε δαιμονικό αποτέλεσμα. Γι’ αυτό βλέπετε οι Πατέρες τη λογική την κατετραυμάτισαν, την κατεπάτησαν.  Η λογική είναι δεύτερη, δεν είναι πρώτη. Δεν υπάρχει στο Μοναχισμό πρώτα η λογική. Όχι. Είναι η πνευματική θεώρηση και μετά η λογική θεώρηση. Γι’ αυτό, αδελφοί μου, θέλετε να έχετε ειρήνη, θέλετε να έχετε μέσα σας χαρά, θέλετε να έχετε μέσα σας ησυχία; Τότε πρέπει να τηρήσομε αυτά που μας είπαν οι Άγιοι Πατέρες. Τότε ακριβώς αυτός ο πεφωτισμένος νους, βλέπει τη γνώση των όντων και βλέπει τη θεωρία των όντων. Πραγματικά αρχίζει και αισθάνεται πως διάκειται ο Θεός απέναντι στο λαό, απέναντι στην κτίση, απέναντι σ’ αυτόν προσωπικά. Όποιος δεν έχει ησυχία μέσα του δεν μπορεί να τα δει. Δεν μπορεί ο Μοναχός να ταράσσεται. Δεν μπορεί ο Μοναχός να ασχολείται συνεχώς με διάφορα.

Γι’ αυτό όσο μπορούμε να μην έχουμε οικειότητες, να μην έχουμε συναισθηματισμούς μεταξύ μας. Θα έχουμε σχέση υπό τους κανόνες των όρων της χρείας. Τίποτε άλλο απολύτως. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη σχέση. Δεν χρειάζεται φιλία. Δεν είμαστε φίλοι μεταξύ μας. Είμαστε αδελφοί. Και αυτό πρέπει να το τηρούμε συνεχώς. Μόλις διαισθανθούμε ότι κάτι δεν πάει καλά, μόλις διαισθανθούμε ότι κάτι κινδυνεύει μέσα μας, κινδυνεύει το τείχος να καταποντισθεί, αμέσως στο Γέροντα να τρέχουμε. Αμέσως. Και πάντα να είμαστε στο πνεύμα του Γέροντος.

Πρέπει ο Μοναχός να προσέχει. Δίνετε κάτι ως ελεημοσύνη; Αν δεν έχει τη σφραγίδα της ευλογίας, την ελεημοσύνη αυτήν την παίρνει ο διάβολος. Γι’ αυτό παρακαλώ την αγάπη σας, θέλω ανταπόκριση πλήρη στα εντελλόμενα, για να μπορέσει να λαλήσει Θεός μέσα μας, για να μπορέσουμε να βρούμε αυτό για το οποίον ήρθαμε. Ήρθαμε για τον Αγιασμό. Ήρθαμε για τη Θέωση. Ήρθαμε για την απάθεια. Δε γίνεται να τρέχει ο χρόνος και τα πάθη να μένουν τα ίδια. Διότι αν δεν προσέχουμε όχι μόνον μένουν τα ίδια τα πάθη, αλλά έρχονται «έτερα επτά δαιμόνια πονηρότερα των πρώτων». Όλα αυτά να τα προσέχουμε.

Η λύσσα του διαβόλου

Δεν χαρίζεται ο διάβολος. Δεν χαρίζεται. Έχει τέτοια λύσσα και τέτοιο μένος που πρέπει να το καταλαβαίνετε ο καθένας σύμφωνα με τη δύναμή του. Είναι φοβερός. Φοβερή η λύσσα των δαιμόνων. Δεν αντέχει. Γι’ αυτό πρέπει να κατασπαράξουμε το δαίμονα και να μην τον αναπαύουμε. ‘’Ύπαγε οπίσω μου σατανά’’, αυτό που έλεγε και ο Γέροντας, “εγώ είμαι Μοναχός. Εγώ ήρθα εδώ για Μοναχός. Θα κάνω αυτά που πρεσβεύουν και που επιτάσσονται στους Μοναχούς”. Πρέπει να αντιστεκόμαστε, να έχουμε ομολογιακό φρόνημα, να μη βάζουμε εύκολα νερό στο κρασί μας. Να μην ενδίδουμε.

Αν ο Μοναχός δεν κάνει τον κανόνα του τότε είναι υποχείριο του δαίμονος. Ό,τι κι αν κάνει τότε…, δεν μπορεί να κάνει τίποτε. Αυτό δεν μπορεί να το συγχωρήσει η Χάρις. Γι’ αυτό πρέπει συνεχώς να προχωρούμε βιάζοντες τον εαυτόν μας. «Η Βασιλεία του Θεού βιάζεται και βιασταί αρπάζουσιν αυτήν». Δεν γίνεται αλλιώς. Και πρέπει να προσέξετε στις ακολουθίες. Να έρχεσθε στις ακολουθίες. Να κανονίζετε και τα διακονήματά σας. Ο λόγος του Γέροντος γίνεται ‘’δόγμα’’. Έτσι έμαθα εγώ από τον Γέροντά μου. Δεν γίνεται αλλοιώς. Πρέπει να προσπαθείτε να έχετε μέσα σας ειρήνη. Ο διάβολος θέλει, τώρα που θα κοινωνήσουμε, τώρα που θ’ αρχίσει η Θεία Λειτουργία, να μας αλλάξει, να μας μετατρέψει την ειρήνη σε ταραχή. Αυτή είναι η πολιτική του.

Πρέπει ο Μοναχός να αναφέρεται κάθε στιγμή. Όταν ο Μοναχός, για τον άλφα ή βήτα λόγο, δεν ακολουθεί το κοινό πρόγραμμα, τότε πρέπει ν’ αναφερθεί, γιατί δεν το ακολούθησε. Έτσι είναι. Οι Πατέρες αυτό μας παρέδωσαν. Θυμάμαι όταν ήμαστε στην Καψάλα, όταν ήμαστε και λίγοι και στην Νέα Σκήτη ακόμα, ο Γέροντας δεν επέτρεπε να βάλει ‘’Ευλογητός’’ ο εφημέριος αν δεν ήταν όλοι παρόντες.

Δεν γίνεται Κοινόβιο, όταν κάνουμε ό,τι θέλουμε. Έτσι είναι. Θέλω αρμονία. Και αρμονία θα επιτευχθεί όταν υπάρχει η υπακοή στους Μοναχούς μας. Τότε υπάρχει αρμονία και όπου υπάρχει αρμονία, εκεί βασιλεύει το Πνεύμα το Άγιο.

(Απομαγνητοφωνημένη ομιλία στους μοναχούς της Μονής)