Του μητροπολίτη Δημητριάδος κ. Ιγνατίου
(από το Σαββατιάτικο ένθετο της δημοκρατίας για την ορθοδοξία)
Η Ορθοδοξία, και ιδιαίτερα η ελληνόφωνη, συνδέεται με πολλαπλούς δεσμούς (εκκλησιαστικούς, θεολογικούς, ιστορικούς, πολιτισμικούς) με τους χριστιανούς στη Μέση Ανατολή, γι᾽ αυτό και είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη σχετικά με όσα συμβαίνουν σήμερα εκεί, στην αποφασιστικής σημασίας αυτή περιοχή του πλανήτη. Για όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια βέβαια (τόσο πριν όσο και μετά την έκρηξη της λεγόμενης Αραβικής Ανοιξης), δεν έλλειψαν από τον ελληνικό και τον ευρύτερο ορθόδοξο χώρο οι εκδηλώσεις ενδιαφέροντος, συμπαράστασης και αλληλεγγύης, εκδηλώσεις που υπενθύμιζαν τόσο τις οφειλές όσο και τους ποικίλους δεσμούς του χριστιανικού κόσμου στο σύνολό του, και της Ορθοδοξίας ειδικότερα, με το αρχέγονο αυτό λίκνο της χριστιανικής πίστης.
Αρκεί ενδεικτικά να αναφέρουμε τη Σύναξη των Ορθόδοξων Προκαθημένων της Μ. Ανατολής, που συνήλθε με την πρωτοβουλία του σεπτού Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Φανάρι τον Σεπτέμβριο του 2011, καθώς και το προσωπικό ενδιαφέρον του παναγιώτατου Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου για τις χειμαζόμενες Ορθόδοξες Εκκλησίες της περιοχής, τις δραστηριότητες και τα διαβήματα του Πατριαρχείου Μόσχας για τη στήριξη των χριστιανών στη Μέση Ανατολή, και πιο κοντά μας τα συνέδρια και τις τράπεζες λόγου της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών στον Βόλο (Ιούνιος 2011 και Μάρτιος 2013), τις πρόσφατες κινητοποιήσεις και εκδηλώσεις συμπαράστασης του πληρώματος της Εκκλησίας της Ελλάδος, αλλά και άλλων Ορθόδοξων Εκκλησιών, με αφορμή την απαγωγή των δύο ιεραρχών στα τουρκοσυριακά σύνορα, κ.ά.
Δεν είναι η πρώτη φορά που στην πολύπαθη αυτή περιοχή οι χριστιανοί αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα. Αυτό όμως που διαφοροποιεί την παρούσα συγκυρία από κάθε προηγούμενη είναι το γεγονός ότι λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο μιας ευρύτερης αναταραχής, όπου τα αιτήματα του αραβικού λαού (κυρίως της νεολαίας), από το Μαρόκο έως τις χώρες του Κόλπου και από την Αίγυπτο μέχρι τη Συρία, για δημοκρατία και ελευθερία, συνυφαίνονται, συγχέονται ή γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον χειρότερης μορφής και επιθετικότητας ισλαμικό φονταμενταλισμό, όπως χαρακτηριστικά αυτός εκφράζεται μέσα από τον σαλαφισμό.
Ο τελευταίος, εκτός από μια υπερσυντηρητική ερμηνεία του Κορανίου και της ισλαμικής παράδοσης, επιδιώκει ρητά μια καθαρόαιμη (απαλλαγμένη από ξένα στοιχεία) ισλαμική Μέση Ανατολή και την ισλαμοποίηση ή, αλλιώς, την έξοδο των χριστιανών από τις πανάρχαιες εστίες τους.
Θα ήταν λάθος, όμως, να ερμηνεύσουμε τα συμβαίνοντα σήμερα στην περιοχή αυτή αποκλειστικά υπό το πρίσμα της επιθετικής δραστηριότητας των σαλαφιστών. Υπάρχει ένα ανοιχτό ακόμη ζήτημα, ή μάλλον αίτημα δημοκρατίας, ελευθερίας, προόδου, σεβασμού των ανθρωπίνων και θρησκευτικών δικαιωμάτων, που δονεί τον αραβικό κόσμο σήμερα (και που περιλαμβάνει ως έναν βαθμό και τους ίδιους τους χριστιανούς) και που θα ήταν λάθος να παραγνωρίσουμε και να υποτιμήσουμε, επικεντρώνοντας αποκλειστικά την προσοχή μας στην τύχη των χριστιανών στη Μέση Ανατολή.
Το κίνημα αυτό, μέσα στην αντιφατικότητα και τη ρευστότητά του, μπορεί να αποδειχτεί ευεργετικό για τους χριστιανούς (εάν επικρατήσουν οι δυνάμεις που ζητούν δημοκρατία και ελευθερία) ή καταστροφικό (εάν επικρατήσουν οι ακραίες, συντηρητικές, ισλαμιστικές κινήσεις και ανέλθουν στην εξουσία ισλαμιστικά καθεστώτα, ενδεχόμενο που φοβούνται όλοι, τόσο οι χριστιανοί όσο και οι μουσουλμάνοι).
Μέσα σε αυτό το κλίμα, θα πρέπει να προσευχόμαστε να έχουν ταχεία έκβαση οι ανοιχτές εστίες έντασης και διενέξεων στη Μέση Ανατολή, που επηρεάζουν καθοριστικά το παρόν και το μέλλον των χριστιανών στην περιοχή.
Ετσι, εκτός από το κορυφαίο αυτή τη στιγμή πρόβλημα της Συρίας (όπου και ο καταστροφικός εμφύλιος πόλεμος και η δεινή θέση των χριστιανών, και μάλιστα των ορθόδοξων, που αποτελούν και την πλειονότητα σε αυτήν τη χώρα, καθώς βρίσκονται ανάμεσα στα πυρά των ισλαμιστών ανταρτών και των υποστηρικτών του καθεστώτος του Μπασάρ Ασαντ), και το συνεχιζόμενο παλαιστινιακό δράμα (που μεταξύ άλλων έχει ως συνέπεια τη δημογραφική αιμορραγία του χριστιανισμού στην πανάρχαια κοιτίδα του), ας έχουμε στη σκέψη και την προσευχή μας τους Κόπτες της Αιγύπτου (όπου οι εκλογές έφεραν στην εξουσία το κόμμα των Αδελφών Μουσουλμάνων, που επαγγέλλεται την εφαρμογή της σαρίας), τις μικρές χριστιανικές κοινότητες της Αλγερίας, της Τυνησίας και της Λιβύης (όπου και η μικρή και χειμαζόμενη ελληνορθόδοξη κοινότητα), τις ιστορικές χριστιανικές κοινότητες της Ιορδανίας (με κορυφαία την Επισκοπή του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων) και βέβαια τις αποδεκατισμένες πλέον (μετά την αμερικανική εισβολή ή, ορθότερα, εξαιτίας της) χριστιανικές κοινότητες του Ιράκ.
Πέρα από αυτές τις εστίες έντασης και ανησυχίας, ας έχουμε υπόψη μας ότι οι σημαντικές αλλαγές που συντελούνται σήμερα σε όλη τη Μέση Ανατολή θέτουν ενώπιον των χριστιανών νέα προβλήματα, νέες προκλήσεις αλλά και νέες δυνατότητες, καθώς αναδεικνύουν ευρύτερα ζητήματα, όπως:
ο ισλαμικός φονταμενταλισμός και η διάδοση του σαλαφισμού, το αίτημα της πολιτικής και συνταγματικής ισοτιμίας (οι χριστιανοί ως μειονότητα ή ως ισότιμοι πολίτες), η συζήτηση για τον κοσμικό ή θρησκευτικό χαρακτήρα του κράτους, το αίτημα για δημοκρατία και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το αίτημα της κοινωνικής δικαιοσύνης, η ισότιμη πρόσβαση στην τεχνολογία και την ανάπτυξη, ο κοινωνικός εκσυγχρονισμός και η καθυστερημένη είσοδος του αραβικού κόσμου στην εποχή της νεωτερικότητας, η θέση της γυναίκας, η ελευθερία της θρησκείας, το κορυφαίο (από χριστιανική σκοπιά) αίτημα της συμφιλίωσης και της καταλλαγής κ.ά.
Από τη στάση των χριστιανών στα παραπάνω ζητήματα, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό και η συνέχιση της παρουσίας τους στη Μέση Ανατολή. Οπως τόνισε και ο θεοφιλέστατος επίσκοπος Πύργου κ. Ηλίας, του Πατριαρχείου Αντιοχείας, στην παρέμβασή του στη στρογγυλή τράπεζα που διοργάνωσε η Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών τον Μάρτιο του 2013 στον Βόλο, «οι χριστιανοί θρησκευτικοί ηγέτες οφείλουν να ερμηνεύουν σωστά τα σημεία των καιρών, ώστε και με τη βοήθεια της προσευχής να κατανοήσουν τα επερχόμενα γεγονότα.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία, μετά το πέρας των δυσκολιών, θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα συμμετοχής στη νέα συριακή κοινωνία που θα προκύψει.
Γι’ αυτό και όλοι οι χριστιανοί πρέπει να παίξουν θετικό ρόλο στην αναγέννηση και συμφιλίωση των διαφόρων παρατάξεων, ενώ θα πρέπει το Ισλάμ απ’ τη μεριά του να δείξει έμπρακτα τον σεβασμό του προς τις μειονότητες, δίνοντας μια θετική και ειρηνική διέξοδο στη δύναμη του κόσμου που ξεχύνεται στους δρόμους. Ο ρόλος των χριστιανών είναι να υπενθυμίσουν στους μουσουλμάνους ότι δεν πρέπει να συμπεριφέρονται με την αλαζονεία της πλειοψηφίας, αλλά με τη λογική του πατριωτισμού, σύμφωνα με την οποία όλοι είναι ισότιμοι πολίτες».
